________________
નારકીના દુઃખોનું વર્ણન
વેચનારા માછીમારો વગેરે લગભગ નરકમાં જાય છે. મનુષ્યોની હત્યા કરનારા કરાવનારાઓ પણ નરકગતિમાં જાય છે.
માંસાહાર : પંચેન્દ્રિય જીવોના (પશુ-પંખીનાં) માંસનું ભોજન કરનારા, માછલા વગેરે ખાનારા, કુકડાનું ચિકન વગેરે માંસ ખાનારા, પણ મોટા ભાગે મૃત્યુ પામીને નરકમાં જાય છે.
આ ઉપરાંત પણ ગાઢ મિથ્યાત્વ, દઢલૈરીપણું વગેરે નરકમાં જવાના કારણો છે. ક્ષણિક સુખા ખાતર આવા પાપો કરનારા જીવો પણ અજ્ઞાનતાના કારણે નરકાદિમાં ઘોર દુઃખો વેઠે છે.
“अणाइ जीवे, अणाइ जीवस्स भवे, अणाइ कम्मसंजोगणिव्वतिए, दुक्खरुवे, दुक्खफले, दुक्खाणुबंधे”
- પંચસૂત્રા જીવ અનાદિ છે. જીવનો સંસાર અનાદિ છે. સંસારમાં કારણભૂત કર્મનો સંયોગ અનાદિ છે. સંસાર દુઃખસ્વરુપ છે. દુઃખના ફળવાળો છે. દુઃખની પરંપરાવાળો છે.
પંચસૂત્રમાં જણાવ્યા મુજબ જીવ અનાદિકાળથી છે. તર્કથી પણ સમજાય તેમ છે, કેમ કે જીવની ઉત્પત્તિ હોઈ ન શકે, તેમ વિનાશ પણ હોઈ ન શકે.
અનાદિકાળથી સંસારી જીવો સંસારમાં રખડતા હોય છે. સંસારમાં દરેક ભવમાં જન્મ-મૃત્યુ હોય છે. તેથી જન્મ-મરણ વિવિધ ભવોમાં કરતા હોય છે. એક ભવમાંથી બીજા ભવમાં સંસરવું તે સંસાર.
૪૩૯
સૌથી પૂર્વે જીવ સૂક્ષ્મ નિગોદમાં હોય છે. એક શરીરમાં અનંતા જીવો ભેગો રહેતો વિપુલ વેદના. ભોગવે છે. અંતમૂહુર્તમાં આયુષ્ય પૂર્ણ કરે છે. ઓછામાં ઓછું આયુષ્ય ૧ સેકન્ડના બાવીસમાં ભાગથી ઓછું, વધુમાં વધુ અંતર્મુહૂર્ત (૪૮ મિનીટ)ની અંદર.
અહીં અનંતો કાળ આ રીતે પસાર કર્યો પછી જીવની નિયતિ (ભવિતવ્યતા) જાગે ત્યારે આમાંથી બહાર નીકળે છે. નિયમ એવો છે કે, એક જીવ સિદ્ધ થાય, ત્યારે આ અવ્યવહાર રાશિની સૂક્ષ્મ નિગોદમાંથી, એક જીવ વ્યવહાર રાશિમાં આવે છે. જેઓની ભવિતવ્યતા જાગે છે, તેઓ અવ્યવહાર રાશિમાંથી બહાર વ્યવહાર રાશિમાં આવે છે. વ્યવહાર રાશિમાં આવ્યા પછી પણ જીવ બાદર નિગોદ-પૃથ્વીકાય-અપકાયતેઉકાય-વાયુકાય, પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયમાં અસંખ્ય કાળચક્રો સુધી ભટકી પુનઃ બેઈન્દ્રિય-તેઈન્દ્રિય
૪૪ -
ચઉરિન્દ્રિય અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયાદિમાં લાખો-કરોડો વર્ષો સુધી જન્મ મરણ કરે છે. ભયંકર દુઃખો. વેઠતા ક્યારેક પંચેન્દ્રિયપણું પામે છે. પંચેન્દ્રિયમાં ચાર પ્રકાર છે. આમાં નારક-દેવ-મનુષ્ય-તિર્યંચ આદિના ભવોમાં જન્મ-મરણ કરે છે. વચ્ચે વચ્ચે પાછા પાપો કરી, કર્મો બાંધી એકેન્દ્રિય એટલે પૃથ્વીકાય વિગેરેના તથા ક્યારેક પાછા બાદર નિગોદ કે સૂક્ષ્મ નિગોદમાં પણ જાય છે. અનંતાનંત કાળથી જીવ આ રીતે ચારે ગતિમાં ભટકીને ઘોરાતિઘોર દુઃખો વેઠતો આવે છે. આ બધાનું વર્ણન થઈ શકે તેમ નથી. અહિ માત્ર મહારંભાદિ જીવહિંસા અને ગર્ભહત્યાના પાપથી જીવ જે નરકમાં જાય છે, ત્યાં કેવા દુઃખો ભોગવે છે તેનું વર્ણન કરાય છે. - આ પૃથ્વીની નીચે સાત નરક છે. પહેલી નરક પૃથ્વીનું નામ રત્નપ્રભા છે. આનું પડ ૧,૮૦,૦૦૦ યોજન છે. તેમાં ઉપર-નીચે ૧,૦૦૦
૪૫
