________________
કિનારા પરની રેતી અંગારા જેવી હોય છે. ત્યાં ઉછળતા અને પડતા ચણા અને પાણીની માફક ભૂજાય છે. વૈતરણી નદીના કિનારે અંગારા જેવી. ગરમ રેતીમાં ભૂજાતા અને તેની ગરમીથી બચવા દોડતાં નારકીનાં જીવો દૂર દૂર રહેલા અસિપત્ર વન તરફ દોડે છે. ત્યાં જઈ જાણે ઠંડકનો અનુભવ ઘણા સમયે થયો, એમ વિચારીને ત્યાંના ઝાડની છાયામાં બેસે છે. ત્યાં તો ક્ષણવારમાં જ મોટા મોટા પથ્થરોને ઉછાળી-ભમાવીને પાડતું એક મોટું વંટોળીયું આવે છે. તેનાથી ઝાડો અને તેની શાખાઓ પણ ચલાયમાન થાય છે, અને છાયામાં બેઠેલા નારક ઉપર કાંટાઓથી ભરપૂર તથા તલવારાદિ શસ્ત્રો જેવી ડાળીઓ પડતા તેના હાથ, પગ કપાઈ જાય છે. ક્યારેક પેટ પણ છુંદાઈ જાય છે, અંગોપાંગ ભેદાય જાય છે, ક્યારેક માથા પર પડતા માથાના બે ટુકડા થઈ જાય છે. વળી પાછા શરીરના ભાગો ભેગા થતા દોડે છે. ઉપરથી
અંગારાનો વરસાદ વરસે છે. વળી, પાછળ ભાલાઓથી હણાતા પરવશ બનેલા બચવા માટે વૈતાલિક નામની ગુફાઓમાં દોડે છે. પરંતુ ત્યાં ઘોર અંધકાર છે. ગુફાની દિવાલો દેખાતી નથી, એટલે એની દિવાલો સાથે અથડાતા માથુ ફૂટી જાય છે, અંગોપાંગ તૂટી જાય છે, અને લોહીલુહાણ થઈને પૃથ્વી પર પડે છે. વળી, પ્રલયકાળના મેઘ જેવા ગર્જનાના ભયંકર શબ્દો સાંભળીને ભયભીત થઈ આમ તેમ દોડે છે. ત્યાં તો પૂર્વ વૈરી એવા નારકોએ કે પરમાધામી દેવોએ વિદુર્વેલા સિંહ-શિયાળો, કૂતરા કે ઘુવડાદિ પક્ષીઓથી ગ્રહણ કરાય છે, ખવાય છે. તેમાંથી પણ છટકીને ભાગતા ભાગતા વજકુંડમાં પ્રવેશ કરે છે. તેમાં ક્ષણમાત્ર કોઈક નારક નીચે પ્રમાણે ચિંતવે છે :
અહો ! અકાર્યમાં મૂઢ, અજ્ઞાનથી અંધ એવા અમે અકાર્ય કર્યા, ત્યારે જ ગુરુ ભગવંતોએ
સૂચવેલ કે નરકમાં આવી વેદનાઓ છે પણ અમે શ્રદ્ધા ન કરી. હવે પ્રત્યક્ષ અનુભવીએ છીએ. અમને કહેવામાં આવ્યું હતું, કે જીવોને મારો નહિ. પરંતુ વિષયોમાં મોહિત એવા અમે હિંસાથી અટકયા નહિ. અસત્ય બોલશો નહિ એમ જ્યારે સાધુઓએ ઉપદેશ આપ્યા, ત્યારે અમે કહ્યું, “કોણ જૂઠું નથી બોલતું ?” ગુરુઓ મને કહેતા હતા કે પરદ્રવ્ય (અનીતિથી દ્રવ્ય) મેળવાય નહિ. ત્યારે હું જવાબ આપતો હતો કે, “મારી પાસે દ્રવ્ય જ ક્યાં છે ?” સાધુઓ કહેતા કે પરસ્ત્રીસેવન પરલોક વિરુદ્ધ છે ત્યારે ખરેખર હું કહેતો હતો કે “પરલોક કેવો હોય છે ?” જ્યારે ગુરુઓ કહેતા હતા કે પરિગ્રહની મૂચ્છ ખૂબ ન કરવી, ત્યારે હું કહેતો, “અમારે પરિગ્રહ વિના જીવવું જ શક્ય નથી.” સાધુઓ કહેતા હતા કે આવો મહારંભ કર નહિ, ત્યારે હું કહેતો કે તે સિવાય મારા કુટુંબને શી રીતે જીવાડું ?
હે જીવ! જેની ખાતર તેં આ ભયંકર દુઃખો આપનારા પાપો કર્યા તે તારું પ્રિય કુટુંબ ક્યાં ગયું ? જ્યારે ગુરુ કહેતા, આ નિર્દોષ હરણસસલા-ભૂંડ વગેરે પ્રાણીઓને હણ નહિ, ત્યારે મૂર્ણ એવો હું કહેતો કે, “એ તો અમારે શાકભાજી જેવા છે.”
આવી શુભ વિચારણા કરતા કોઈક જીવ સમ્યકત્વને પ્રાપ્ત કરે છે. પણ બીજા ભારે કર્મી જીવોને ઘોર દુઃખોને ભોગવવા છતાં આવા પશ્ચાત્તાપના ભાવો થતા નથી.
વળી, એટલામાં જ જંગલમાં જેમ દાવાનળ થાય છે, તેમ ધમધમાટ કરતો ભયંકર દાવાનળ. ઉત્પન્ન થાય છે. પવનથી કુડંગમાં પણ દાવાનળ ફેલાઈ જાય છે અને નારકીને સળગાવે છે. દુ:સહ ભયંકર જવાળોઓથી બળી ગયા છે સર્વ ગાત્રો જેના/એવા તે દુઃખાતે નારકો, ઉન્મત્તની જેમ વેદનાઓથી બચવા ચારે બાજુ ભમે છે.
-
૬૮
~
-
૬૯
