Chatrapati Shivaji Charitra

Author(s): Vaman Sitaram Mukadam
Publisher: Vaman Sitaram Mukadam

Page 713

હેત નાહીંત, હી કલ્પના મહારાજગ્યા પ્રત્યેક સરદારાઓ વ શિપયા મનત મહારાજાની ચાંગલી બિંબવિલી હતી.
૬. મહારાજ રાજકારણાંતહી ફાર નિષ્ણાત હેતે. ઉત્તમ સેનાનાયકાલા રાજકારણહી સંભાળાવે લાગ. નુસતી તરવાર માન ચાલત નાહીં. રાજકારણીએ ડાવપેચ ત્યાલા ખેળાવે લાગતાત. મિર્ઝા રાજા જયસિગ જ્યાં વળી મહારાજાંવર મેટી ફૌજ ઘેઊન આલા, ત્યાવળી મહારાજની મેઠે રાજકારણ કન્ન વિનાકારણ હેણારા રક્તપાત થાંબવિલા. નાહીં તર હે દોહી શુર હિંદુ રાજે લઢલે અસતે, તર હજારો હિંદુચા ફડશા પડલા અસતા ! આશા વળી નમતે ધેર્યાાંત મહારાજની મેઠે શાણપણ દાખવિલે ઈતકંચ નહે, તર રાજા જયસિંગાઓ સલયા પ્રમાણે બાદશાહ ઔરંગજેબાસ ભેટયાકરિતાં મહારાજ આર્માસ ગેલે. અફઝલખાનાઓ બાબતીંતહી મહારાજાની રાજકારણ લઢવિલે વ ત્યાનેં પ્રથમ શા કેલ્યાવરચ ત્યાવર હત્યાર ચાલવિલે વ ત્યાઓ ફૌજેવા ફડશા પાડલા.
. મહારાજ કાર ભાગ્યવાન હોતે. જે જે કામ તે ધાતી ઘેત અસત ત્યાં ત્યાં કામાંત ત્યાંસ હટન યશ ચેત અસે. ત્યાંની શૈક લઢાયા મારવ્યા. પરંતુ ત્યાંસ અપયશ અસે કેત્યાહી લઢાંઈત આલે નાહીં. ઇશ્વરાચા પાઠીંબા અસલાશિવાય અશી નવીન રાજ્યે સ્થા૫ન હેત નાહીંત. દેવી ભવાનીચા મહારાજાસ પૂર્ણ પાઢિબા હતા વ તી ત્યાં સંકટાચે વેળી અતૂન છૂર્તિ ત અસે વ ત્યાં કુર્તિનુ૫ મહારાજ વાગત અસત. ઈશ્વરાચા પાટિંબા નસતા તર અફઝુલખાનાઓ વ ઔરંગજેબાચ તડાખ્યાંતૂન મહારાજ વાંચચ નસતે. નેપોલિયન બોનાપાર્ટ સુદ્ધાં દેવાવર હવાલા દેવીત અસે. રેડરિક દિ ગ્રેટ યાચા તર દેવાવર કાર ભવસા હોતા. ચાચી એક અશી ગોષ્ટ સાંગતાત કી એકે વેળી એક પ્રસિદ્ધ સેનાપતિ ત્યાખ્યા જવળ નોકરી માગણ્યાસ ગેલા. ત્યાં વળી ત્યાને મી અમયા લઢાયા માલ્યા આહેત વ અલા ફૌજેચા પુષ્કળ અનુભવ આહે વગેરે વગેરે પુષ્કળ ગાષ્ટી બાદશહાસ સાંગિતવ્યા. ત્યાર્ચે સર્વ હણણે એન ઘેલલ્યાવર બાદશહાને એકચ પ્રશ્ન કેલા કી, “Are you a lucky man?”
૮. મહારાજાચી શરીરપ્રકૃતિ અગદી નિકાપ હોતી વ પધરા વર્ષો વયાપાસૂન ડાંગરાંતૂન, દતન વ જંગલાતૂન તે ફિરત અસલ્યાને ત્યાંથી શરીરકાઠી કટક ઝાલી હતી. નિરલસપણે કામ કરયાથી ત્યાંના લહાનપણાપાટુન સંવય અસત્યાન તે પુષ્કળ કામાચા ઉર કરીત અસત મઠમાયા મજલા માર વ લઢાયા જિંકણે હું ત્યાંચે નિત્યકર્મ હાઊન બસલે' હેતેં. યા શિવાય આપણું સ્થાપન ફ્લલ્યા સ્વરાજ્યાચી સુવ્યવસ્થા કરણ્યાએં કામ ત્યાંસ કરાવે લાગત અસે. મહારાજાચી રાજ્યવ્યવસ્થા અગદી નમુનેદાર હતી.
ત્યાંની સ્થાપના કેલેલી રાજ્યવ્યવસ્થા ઈતકી ઉત્તમ હતી કી ત્યાં વ સંભાજીઓ પશ્ચાત દશિમર્ચે ગાદીવર કોણીહીસજા નસતાં નુસત્યા સરદારની ઔરંગઝેબ બાદશહાશી ૨૧ વર્ષે ટકકર દેઉન યાચે અગદી નાકી નઉ અણુલે વ શવટીચા બાદશહાને આપેલા દેહ દક્ષિણે મહેંચ ડેવિલા; પરંતુ ત્યાસ કરતાં આલે નહિં. ત્યારપ્રમાણે મહારાજ આગર્યાસ કેદત પડેલે અસતાં વ કર્નાટકયા સ્વારીમર્ષે ૧૮ મહિને બાહેર અસતાં, ત્યાંની સ્થાપન કેલેલ્યા રાજ્યાંત બિલકૂલ ગડબડ ઝાલી નહીં. યાલા હણતા સુરાજ્ય, માર્શલ સેકસ ને એકે કિકાણી હટલે આહે કી, “સેનાનાયકા સંબંધી મા વિચાર અગદી સ્વતંત્ર ઠરલે આહેત; કારણ મી પુષ્કળ સેનાનાયક પાહિલે આહેત. સેનાનાયકા મળે પહિલા ગુણ શૌર્ય પાહિ જે. ત્યાશિવાય ઈતર ગુણાંચી કિંમત કહી નાહીં. દુસરા ગુણ બુદ્ધિ. તે વૈર્યવાન અસલાં પાહિદેવ લઢાઈઓ દાવપેચત હુશાર અસલા પાહિ જે. તિસરા ગુણ ઉત્તમ શરીરપ્રકૃતિ ઉત્તમ શરીરપ્રકૃતિ નસલેલા સેનાનાયક કિતીથી હુશાર વ શર અસલા તરી એન વેળી તો આજારી પલા ક. સર્વચ ઓકસ હાવયાચે ! ” લૈંડ વલલૈને હટલે આહે કીં. “ વાટેલું લઢાઈત નેપોલિયનચા પરાભવ હોપ્યાર્ચે મુખ્ય કારણ તે ત્યા દિવશી, કાર જેવણ કેલ્યાને, અજીર્ણોને આજારી હતા; હણત ઘેબ્રીવર બસૂન લઢાઈ ચાલત અસતાં દેખરેખ કરે શકલા નાહીં.”