________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
[૯]
(શુદ્ધભાવ-ધર્મ) થશે એમ તેઓ માને છે-આ એક મહાન ભૂલ છે; તેથી તેનું સાચું સ્વરૂપ અહીં ટૂંકમાં આપવામાં આવે છે
સમ્યગ્દષ્ટિ જીવને નિશ્ચય (શુદ્ધ) અને વ્યવહાર (શુભ) એવા ચારિત્રના મિશ્ર પર્યાય નીચલી અવસ્થામાં એક વખતે હોય છે. કોઈ વખતે નિશ્ચય (શુદ્ધ ભાવ) મુખ્યપણે હોય છે કોઈ વખતે વ્યવહાર (શુભભાવ) મુખ્યપણે હોય છે. આનો અર્થ એવો છે કે સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ પોતાના સ્વરૂપમાં સ્થિર રહે તેનું નામ નિશ્ચયપર્યાય (શુદ્ધતા) છે, અને તેમાં સ્થિર રહી શકે નહિ ત્યારે સ્વલક્ષ અશુભભાવ ટાળી શુભમાં રહે અને તે શુભને ધર્મ માને નહીં, તેને વ્યવહારપર્યાય (શુભપર્યાય) કહેવામાં આવે છે, કેમકે તે જીવને શુભપર્યાય થોડા વખતમાં ટળી શુદ્ધ પર્યાય પ્રગટે છે; આ અપેક્ષા લક્ષમાં રાખી વ્યવહાર સાધક અને નિશ્ચય સાધ્ય-એમ પર્યાયાર્થિકન કહેવામાં આવે છે; તેનો અર્થ એવો છે કે સમ્યગ્દષ્ટિનો શુભ પર્યાય ટળી ક્રમે ક્રમે શુદ્ધ પર્યાય થતો જાય. આ બન્ને પર્યાયો હોવાથી તે પર્યાયાર્થિકનયનો વિષય છે. આ ગ્રંથમાં કેટલેક ઠેકાણે નિશ્ચય અને વ્યવહાર એવા શબ્દો વાપરવામાં આવ્યા છે, ત્યાં તેનો આ અર્થ સમજવો. વ્યવહાર (શુભભાવ) નો વ્યય તે સાધક અને નિશ્ચય (શુદ્ધભાવ) નો ઉત્પાદ તે સાધ્ય એવો તેનો અર્થ થાય છે. તેને ટૂંકામાં “વ્યવાર સાધક, નિશ્ચય સાધ્ય' એમ પર્યાયાર્થિકનકે કહેવામાં આવે છે.
Please inform us of any errors on Rajesh@AtmaDharma.com
