________________
** (R]
થયેલી હોવાથી તે રસિકજનો પ્રહણ કરી શકે છે. સમક્ષ મૂકે છે તે એ કાવ્યના શબ્દ અને અર્થ છે. સર્વ કવિઓ એકમતે સૃષ્ટિને સંપૂર્ણ સૌંદર્યવાળી અને તે પાછળ જે વ્યંગ્ય અર્થ રહેલો છે તે એ કહે છે. સર્વ દેશના સાહિત્યમાં કુદરતના રમણીય કાવ્યને રસ છે. એ વ્યંગ્ય એકદમ પ્રકટ થશે દેખાવોથી થયેલો ઉ૯લાસ વર્ણવે છે. [૨૮] નથી. રસિકતા વગરના જનાને એ સર્વ પિતાનાં આ પરથી એમ સ્પષ્ટ થાય છે કે કુદરતના અનેક સ્થૂળ રૂપમાં જ દેખાય છે. વર્ડસ્વર્થ કહે છે તેમ વિધ દેખાવ સૃષ્ટિનું સૌદર્ય નિર્વિવાદ રીતે જ્યારે એવી સ્થિતિ આવે છે કે, “They flash દર્શાવે છે અને ઈશ્વરની ભાષામાં સતત ભાવ- up in the inward eye'- “અંતરુક્ષ ઉપર પ્રવાહવાળું કાવ્ય પ્રકટ કરે છે.” [૨૮] . તેને પ્રકાશ પડે છે ત્યારે હૃદયમાં સ્થપાયેલા ભાવ
આ ઉપરાંત, રમણભાઈ એમ પણ જણાવે છે તે વ્યંગ્ય પારખી લે છે અને તેની સાથે એકાત્મ કે, “સૃષ્ટિમાંના દેખાવોથી ઈશ્વરના કાવ્યની ભાષા થઈ રસાસ્વાદ કરે છે. પ્રથમ દર્શને દેખાતા બાહ્ય સમાપ્ત થતી નથી. મનુષ્યની વાણી, પક્ષીઓનાં અર્થ કરતાં એ વ્યંગ અર્થ ઘણે ઉત્તમ છે એમ કુજન, મનુષ્યને ઇતિહાસ, મનુષ્યનું સાહિત્ય, પ્રતીતિ થાય છે. સ્થૂળ સૃષ્ટિની વિશાળતા અને મનુષ્યનાં કાવ્ય ચિત્ર, શિ૯ કામ, સંગીત, કુદરતનો ઉપયોગિતા મહાન છતાં તેની પાછળ રહેલ ઈશ્વરનો ઉત્તમોત્તમ વિકાસ (ev]uin), મનુષ્યને પ્રાપ્ત વ્યંગ્ય અર્થ કંઈ અદ્દભુત ચમકારવાળે છે એમ થયેલું જ્ઞાન, ભનુષ્યલક્ષણ. સગુણ એ સર્વ ઈશ્વરના સમજાય છે. એ રીતે ઈશ્વરનું કાવ્ય તે ઉત્તમોત્તમ કાવ્યની ભાષા છે.
વનિકાવ્ય છે.” આ સર્વ સૃષ્ટિ જે દેખાવ અને વિચાર આપણી
. (ક્રમશઃ)
ચર્ચાપત્ર
‘વિગત (શ્રી કાન્તિલાલ શાહના વિગત’ શબ્દની માર્ચના નિયમાધારે વ્યાવહારિકનું વિવારિયા, ધ્યાનનું ધિયાન અંકમાં ચર્ચાના અનુસંધાનમાં – સં.)
જેવા પ્રયોગે મધ્યકાલીન ગુજરાતીમાં દેખાય છે. વિગત શબ્દની કઈ જેણી પસંદ કરવી તે અંગે થg to pierce ઉપરથી વીંધવું વગેરે છે. સંસ્કૃત શબ્દ “વ્યક્તિને વિચાર કરવો ઘટે. વ્યક્તિ'
તેમ વિષના નિયમીધારે ક્તિનું કત ને ગતિ શબ્દ રચંત્ત ધાતુ પરથી બનેલું નામ છે.
થાય છે. મધ્યસ્થ “કને “ગ” તે અંત્ય “ક”ને “ગ” જેમકે એટલે સ્પષ્ટ કરવું છે, to reveal, to manif t.
જાઃ ને કાગડો; માપ: ભગર. આ રીતે કાશિ દઘત્તિ નારી જાતિને અર્થ clear perception ભાવવાચક નામ ઉપરથી વિગતિ-વિગત રબ્દ આવ્યો આટેના સંસ્કૃત-અંગ્રેજી શબ્દકોશમાં છે.
લાગે છે. = ચાક, ઘ = વાંકુ વગેરેમાં ચકક, વિગત’ શબ્દનો અર્થ etal એટલે રજેરજ વકક એમ અક્ષરો અપભ્રંશમાં બેવડાતા હોવાથી ઠીકત જે clear manifestation માં સમાય છે, પૂર્વ સ્વર દીર્ઘ થાય છે, પણ જિ. શબ્દમાં કોઈ બીજો અર્થ distinctness પણ આપેલ છે. ત્રીજે અક્ષર બેવડાતો નથી. વિશ્લેષ માત્ર છે આથી ૪ નો અર્થ true character, real form આપેલ હસ્વ શું થાય તે યોગ્ય લાગે છે આમ દિ છે. “વિગત’–સંસ્કૃત જોડે વિગત-letasીને સંબંધ પરથી વિગત’ શબ્દ આવ્યાનું હું માનું છું ને નથી એમ મને લાગે છે.
તેમાં કિ હસ્વ હોવી જોઈએ. અન્ય મન્તવ્યોની શશાસ્ત્રના નિયમાનુસાર “વ્યમાં ‘ય’ ૪ ને મને ખબર નથી. રૂપાંતર છે. સંપ્રસારણ અને પ્રતિસંપ્રસારણના
–ગજેન્દ્રશંકર લાલશંકર પંડયા
