________________
જ્ઞાન અને ક્રિયા
આજ કાલ ઘણે ઠેકાણે આ ખામતની ચર્ચા થઈ રહેલ છે. કેટલાક એમ માને છે કે જ્ઞાન થઈ ગયું અને આત્માને શરીરથી જુદો ાણ્યે! પછી કાંઈ ક્રિયાની જરૂર નથી. કેટલાક એમ માને છે કે ક્રિયા એજ ધમ છે, અને તેનાંથી આત્માનું જ્ઞાન થાય છે. આવી માન્યતાથી કેટલાક સાધુ અને શ્રાવક આત્મા ક્યું છે તેનું જ્ઞાન થયા પછી ક્રિયામાં માનતા જ નથી, અને મનસ્વી રીતે વર્તે છે, જ્યારે કેટલાક સાધુએ અને શ્રાવક ક્રિયા માંજ જીવન ગુજારે છે અને તેમને આત્માનું ખરૂં' જ્ઞાન થતું જ નથી.
લે. શ્રી. મણીલાલ હાકેમચંદ ઉદાણી
M. A, LL. B. Advocate ાર્કેટ
મનુષ્ય થયા અને સુખદુ:ખને અનુભવ લીધા અને તીયાઁચ અને નારી જીવોએ ઘણા દુઃખા ભોગવ્યા, પરંતુ ખરો ધર્મ સમયે નહિ. અને મેાહનીય અને વેદનીય કર્મોમાંી છુટી શકયો નહિ તેથી જ તેને રખવુ પડ્યુ પણ ખરૂ તત્ત્વ સમજ્યા નદ્ધિ, તેમજ અન તાકાળથી સહન કરવું પડ્યું. માટે પ્રથમ તે સમ્યગ્ દર્શન પ્રાપ્ત કરવું જોઈ એ. આત્માના એ ભાવ છે, સ્વભાવભાવ અને વિભાવભાવ. માટે તે શરીરથી જુદો જ છે એવી દૃઢ શ્રદ્ધા કર્યા પછી તેને સ્વભાવભાવમાં રહેવાના હુ‘મેશા પ્રયાસ કરવો જોઈ એ.
આવી રીતે સભ્યગ્દર્શન થયા પછી આવા
જૈન શાસ્ત્રમાં ચાખ્ખું લખ્યું છે!કે સમ્યગ્જ્ઞાન, સમ્યગ્ દર્શન અને સમ્યગ્ ચારિત્ર એજ્ઞાનના ઉત્તમ પુસ્તકો અને શાસ્ત્રો વાંચવા જોઈએ. અને તે વાંચ્યા બાદ તેનુ' મનન કર્યા પછી તે જ્ઞાનને કેટલો ઉપયોગ થયે અને કંઈ સ્થિતીએ આત્મા પહોંચ્યો છે તેનુ આત્મ નીરીક્ષણ કરવું એઈ એ. ત્યારે જ તેને આત્મજ્ઞાનનું ખરૂ ભાત થશે.
ત્રણેય મેાક્ષ માર્ગના કારણ છે. જેથી જેને ભવસાગર તરી જવુ' હાય અને માક્ષના માર્ગ ખુલ્લા કરવા હોય તેને માટે ત્રણેય તત્ત્વાની જરૂર છે. પ્રથમ સમ્યગ્ દર્શન થવું જોઇએ. એટલે ચૈતન્ય અને જયના ભેદ જાણી લેવા જેઈ એ. તેને ભેદવિજ્ઞાન કહે છે. આત્મા અનાદિ અન ત છે. અને શરીર નાશવંત છે, તેને જીવ અને અજીવતત્ત્વ કહેવામાં આવે છે, જીવ તે ચૈતન્ય છે અને શરીર તે જડ છે. ખ'નેને સયેાગ અનાદિ કાળથી થયા છે અને પોતપોતાના કર્મ પ્રમાણે તેના સચાગનંતિ તે ધર્મના પાયે છે. જ્યાં પાયે જ
આમ થયા પછી સ‘મ્યગ્ ચારિત્રને સવાલ ઉભા થાય છે. કારકે આત્માને મુકત થવાના ખરા આધાર ચારિત્ર ઉપર જ છે, જ્યાં ચારિત્ર નથી ત્યાં જ્ઞાન જ નથી . ચારિત્રમાં નીતિ ત્યાગ અને વૈરાગ્યને સમાવેશ થાય છે.
અવની સાથે થયા કરે છે. અને તેથી જ સ'સારને 'ત આવતા નથી અને જન્મ મરણના ફેરા કરવા પડે છે. અને અનેકવાર આ આત્મા સ્વર્ગમાં ગયે, સુખ ભગવ્યું,
નથી રહ્યો ત્યાં આત્માને ઉંચી સ્થિતીમાં ચડવું અગર મુકત થવું તે સંભવીત જ નથી, નીતિ ના પાયે મજજીત થયા પછી ત્યાગ અને વૈરાગ્ય કેટલે દરજ્જે આત્માના ભાવથી થાય છે. તેના
