________________
બુદ્દિપ્રભા,
હા ! ગયા ! ગયા ! તે દિવસે ! હવે હેનાં સ્વપ્નાંજ ! તેનાં તે સ્મરણાંજ ! નહિ ! નહિ ! દેખાય તે જ્વન સમરતમાં! નહિ દેખાય તે વિશ્વ સઘળામાં ! એક વખતે મ્હારા સૂક્ષ્મ પ્રેમ વિશ્વાસીની સાથે અનંત સુખ-અનન્ય પ્રેમ-અનેક વૈભવ માણ્યા. સૂક્ષ્મ પ્રભૂતા ભર-દિવ્ય પ્રેમ કેવો છે તે જોયુ ! તે પણ્ દિવસે હતા ! વળી એક દિવસ એવા પણ હતા, જ્યારે હું જ મહાલયમાં-આજ સ્થળેારા દાસ દાસીએ પર હુકમ ચલાવતી. મને જરા છીંક આવતાં ખમા ખમા કરતી સેંકડ દાસીએ મારા પર વારી જતી, પાણી માગતાં સરબતને દુધના પ્યાલા હાજર થતા. જરા એચેની થતાંજ, મનર’જનાર્થે લક્ષાવધી ઉપયા લેવાતા. ખૂદ બાદશાહુ શાહજહાન મ્હારા પ્રેમ માટે મારે પાયે પડતા—અરે મ્હારી ગુલામી મુલતા—ારા ચરણની ખાખ ચૂમતા. અરે મારા ચરણ પાસે સમસ્ત ભારતવર્ષના મુકુટ ધરતા ! હાય તે દિવસો પશુ ગયા ! આજ તા નથી તે દિવસે કે નથી પેલા દિવસે. આ ! હું આજ કી સ્થિતિમાં હું ? પારા હૃદયની~મહારા શરીરની-મ્હારા જીવનની આજ ગમે તે દશા હોય, ાણુ જીવે છે ! કાણુ મ્હારા ભાવ આજ પુછે છે? આજ હું મરું વા જવું, ખાઉં ! ભુખી રહ્યું ! માન પાનું વા અપમાન ! પણ કોને પડી છે આજ મહારી. જે સુલતાનાના ચરણ પાસે કઇક રાજા રાણાના જનાના પોતાનાં સર ઝુકાવતા તે આજ મ્હારી આ દશા પર કેવાં હસતાં હરો ? અરેરે! હું નિર્દેશિત આ કલકિત અભાગી મુખ્ય લઈ પ્રેમ જીવી શકીશ ? જે સુખ પર આખે. નાના, ખૂદ સુલ તાન-તે સમગ્ર આલમ એક વાર પીદા થઇ વારી જતાં, તેજ મુખ હવે કેાઈની દ્રષ્ટિએ પાડવું પણ હા એ વિચાર! કેવો ભવ કર ! ના! હવે એ ક્ષકિત !-ના નિર્દેષ, પણ દુનિયાની નજરમાં લ'ફિત સુખ કોઈને પણ નહિ બતાવું ! જો નિષ્કલંક ફરીશ તા જીવીશ, નહિ તા ઝેર ખાઈ મરીશ. પશુ એકવાર શાહને પાયે પડી મારા ક્લકને ધોઈ શા માટે ન નાખવું ? યા અક્ષા! રહેમ કરે! જે દિવસેામાં શાહે મ્હારા ચાડ માટે શતા! તે વિસા તા ગયા ? મહાભુતનું ખામદાદ ગુમ થયું. પણ હવેય પાછા તેમને કેમ ન આ∞ કરી મનાવું ? વળી ડિક મનમાં વિચાર કરવા માંડયોઃ— એકાદ ખેત પાડવું ! નહિ. એકવાર ખેલાવવા મેકલી જેવું? ને નહિ આવે તે પછી ધાર્યું છે તે કરીશ. એકવાર એ અમાવી તે જોઉં ?
.*
૧૮૮
પણ મારી કાગળ તેમને પહોંચશે ? પહેચશે તે વાંચશે ખરા ? વાંચશે તે કષ્ટ વિચાર કરશે ખરા ? ને મ્હારા પવિત્ર હૃદય તર, મ્હારા નિષ્કલંક ચારિત્ર તરફ જોઈ તેને પવિત્ર માનસૈ ખરા ! ના ! ના ! એ દિવસે તે હવે ગયા છે ! પશુ મુ આ આશા કર્યાં છેડે છે ? લાવ. દાસી દાંત કલમ ને કાગળ લાવ. મ્હારી સ્વામીને લખવામાં શરમ શી ?-વિચાર શા ? લખીશ જરૂર લખીશ. તે અહ્વાહનું ચાવવું છે તે ક્ષમા પાશ !
73
કાગળ પોતાને હાથે લખી પાતાની સહી તેના પર કરી, સેલિમાઍ બાળીને તે ખોડી દીધા. બાંદીને મેલાવીને તે સેલિમાએ તેના હાથમાં મુક્યો ને કહ્યું:— આ સીરી, અત મહેલમાં જઈ, ખૂદ બાદશાહને કોહાથ પહોચાડી આય. તે ! જવાબ લીધા વિના પાછી કરીશ નહિ !
21
બાંદી હુકમ ખન્નવવા રવાના થઈ. બેગમ સેલિમા ભારણું બંધ કરી અનુપૂર્ણ નયને આસ્માત તરફ નજર કરી બંદગી પુકારવા લાગીઃ— યા ઇનશાં અહ્વાહ !
*
..
કરજે. મહેર કે ખાંદી ન પાછી ક
r
"
તે મહાખતનું દીલહુ ન તફડી મરે !
(અપૂણ.)
