Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 21

તરડ(ડા)નું
૧૯૫૬
તરપિંડી
તર(-)વું અ. ક્રિ. [રવા.] આછી ફાટ કે ચીર પડવી. વિ. આવેલ પ્રશ્ન કે પ્રસંગને ઝડપી વિચારથી ઉકેલ લાવે (લ.) ગુસ્સેથી બેલવું. તરવવું છે., સ. ક્રિ.
તેવી બુદ્ધિવાળું, પ્રત્યુત્પન્નમતિ, કોઠાસૂઝવાળું, “રિસેસફુલ' તરાટ . “તરડવું' + ગુ. “અટ” ક. પ્ર.] તરહેવું તરતમ વિ. [] થોડું વધુ કે કયાંય ઘણું (૨) (લા.) એ. (૨) (લા.) અભિમાનને કારણેની વાંકાઈ
ડું ઘણું
[તારતમ્ય (હરકોઈ બે વચ્ચેનું) તરઢાવવું એ “તરડવું'માં,
તરતમ-તા સ્ત્રી., તરતમ-ભાલ . સિં.] તફાવત, કેર, તરાવું એ ‘તરડવું'
તરતરાવવું સ. ક્રિ. [૨૧.] ધડકે કરવો. (૨) ભાંગવું. (૩) તરદિયું વિ. [જ એ “તર + ગુ, “ઇયું' ત. પ્ર.] તરડવાળું, અ, ક્રિ. સાંધા તૂટવા. (૪) સુસવાટા કરવા તેટવાળું, આછી તરડવાળું, તરાઈ ગયેલું. (૨) આકરા તરતરું લિ. [૨૧.] રીસભર્યું, ગુસ્સે થયેલું, કપિત
સ્વભાવનું. (૩) ન. તરડ, ફાટ. (૪) તરડવાળી સોપારી. તરત ન. [સં. તારા > પ્રા. વાર-તન્મ ] તારતમ્ય, બે [ ગુવાર (રે. પ્ર.) અડબાઉ ગુવાર].
વચ્ચે તફાવત તરતું ન. જિઓ ‘તરડ' + ગુ. ‘ઉં' વાર્થે ત. પ્ર.] તરડ, તેહ, તન-તુરતા(તે)-ત)-તુ)રત ક્રિ. વિ. જિઓ ‘ત(-7)રત,'
આછી ફાટ. (૨) (લા.) વિ. ભરાડી, ખેપાની, હોશિયાર દ્વિભવ.] એકદમ જલદીથી, ઝટપટ, તાબડતોબ તરો . જિઓ ‘તરડું.'] જમીનમાં ચીરે, કાટ, ભરેડું તરતીબ અ. [અર.] પેજના, વ્યવસ્થા, ગેઠવણ. (૨) તરણ ન. સિ., ક્રિયાવાચક] તરી જવું એ. (૨) (લા.) માવજત, સંભાળ, રીતભાત વગેરેનું શિક્ષણ ઉદ્ધાર એ
ત(-1) -ત(તુ)રત એ “તરતા-તરત.” તરણ (-શ્ય) વિ. જિઓ “ત્રણ.”] જુઓ “ત્રણ.' તરતોફાન ન. [તર' અસ્પષ્ટ + જ “કાન.'] તેફાન તરણ-તારણ વિ. [મું. બંને કતૃવાચક] તરનારો અને જેવું કાંઈક, નાનું મોટું તોફાન તારનાર. (૨) (લા.) ઉદ્ધાર કરનાર [પિટિશન' તરધારી વિ., સ્ત્રી. [‘તળી' + “ઢાળી.' ઘીમાં તરણ-સ્પર્ધા સ્ત્રી. [સં.] તરવાની હરીફાઈ, ‘સ્વિમિંગ ગોળ નાખી ઉતારી ઢાળેલી] એક પ્રકારની ફાડાંની લાપસી, તરણિયું. સિ.] સૂર્ય (૨) સ્ત્રી, હોડી, તરણ
ફાડા લાપસી, એરમું તરણિ-કુમાર છું. [સં.] સૂર્યને પુત્ર-પૌરાણિક માન્યતા તર-૫કિયું ન. [ સં. ત્રિ – ગુ. ‘તર' + “પાકવું] (લા.) પ્રમાણે કુતીમાં સૂર્યથી થયેલો સતપુત્ર ગણાયેલો કર્ણ દાને- (ત્રીજી ઋતુ) ઉનાળામાં પાકતું (ખાસ કરી કાળા અને ધરી (અંગ દેશને રાજા થયેલ તે). (સંજ્ઞા)
લીલા મગ) તરણિતનયા સ્ત્રી. (સં.) સુર્યની પુત્રી-પૌરાણિક માન્યતા તરપટ (-ટય) સ્ત્રી. [રવા.] તરફડિયાં પ્રમાણે) યમુના નદી. (સંજ્ઞા)
તરપટ . એ નામની સૌરાષ્ટ્રના કેળીઓની એક જાત, તરણિ-સુત પું. [સં] જુઓ “તરણિ-કુમાર.”
અને એને પુરુષ, ત્રપટ. (સંજ્ઞા.) તરણી સ્ત્રી. [સં.] જા ' તરણિ (૨).”
તરપટ (-૩થ) સ્ત્રી. [૨વા.] વાણીનું યુદ્ધ, સખત બેલાચાલી તરણું ન. સિં. તૃ ] ઘાસની સળી, તણખલું. [ણાને તરપાટ ૫. [જ એ ‘તરપડ' + ગુ. આટ' ત. પ્ર.) શેખી તેલે (રૂ. પ્ર.) તદન તુર, વિસાત વિનાનું. -ણાને મારવો એ. (૨) આતુરતા વળગવું (રૂ.પ્ર.) સહાયક થવાની શક્તિ વિનાનાને શરણે તરત () સ્ત્રી, [૨ ] તરફડાટ, તરફડેયાં, તરપટ જવું. બેટી આશા રાખવી. પણાને હંગર (કે મેરુ) કર તરપલું વિ. પાતળું, નાજ ક. (૨) નબળું, બળું (રૂ. પ્ર.) નવી વાતને ભારે મોટું સ્વરૂપ આપવું. -ણાં તરપ૬ સ. ક્રિ. [ સં. તૃ૬ > ત. અતદ્દભવ ] તૃપ્ત ચૂંથવાં (. પ્ર.) નકામી ચુંથાય કરવી. (મમાં) તરણું કરવું, સંતુષ્ટ કરવું, તર્પવું તપાવું કર્મણિ, ક્રિ. તરપાવવું લેવું (મોં માં-) (. પ્ર.) તેબા પોકારવું. (૨) શરણે જવું, પ્રે, સ, કે. તાબે થવું]
તર-પંખ છું. જિઓ ‘તર-પંખું' + ગુ. “હું” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] તરણેતર . [સં. ઊંત્રનેત્ર અર્વા. તભ] સૌરાષ્ટ્ર-ઝાલાવાડ- (લા) ગામ બહારની ખાડા-ખડબાવાળી જગ્યા (જ્યાં ત્રણ
માંના થાન તાલુકના એક જના મંદિંરમાંના શિવ, (સંજ્ઞા) રસ્તા મળતા હોય) તરણેપાય છું. [સં. તરળ +૩૫ાવ ] તરવાને ઉપાય (૨) તર-પંખું (-૫૭મું ) વિ. [સં. ત્ર> ગુ. ‘તર' + “પંખ' (લા.) ઉદ્ધાર થવા-કરવાના ઉપાય
+ ગુ. “ઉં' ત..] ત્રણ પાંખિયાંવાળું (ઇંડું વગેરે) ત(g)રત ક્રિ. વિ. [સં. વૈમ્ ધાતુનું પ્રા. વર્ત કુ. તુરંત તર-પ (૫ ) . જિઓ “તર-પંખું.') ત્રણ પાંખડાંજલદી કરતું] જલદી, ઝ, તુરતાતુરત, એકદમ, ઝડપથી. વાળું હું (૨) અવિલંબે, ઢીલ વગર, “È લી.' [૦નું (રૂ. પ્ર) તર-૫ડી (૫) સ્ત્રી. [જુએ “તરપિંડી.'] જુએ “તરપિંડી.” નજીકનું, “મિજિયેટ' ].
તરપાવવું, તરપાયું જુઓ તરપર્વમાં. તરત-ચિત્ર ન. [+ સં.] એકદમ ઝડપી લીધેલી છબી, તર-(વા) કું. સિં. 12 > ગુ, ‘તર' + જ પા.”] સ્નેપ-ટ'
તપાસ, ઊંડી ખેજ ત્રિપાઈ, સિપાઈ તર-તપાસ પું, ઢી. [‘તર' અસ્પષ્ટ + “તપાસ'] બારીક તરપિંડી (-પિડી) સ્ત્રી. [ સં. ત્રિ-gિoણી અર્વા, તદ્ભવ ] તરત-બુદ્ધિ સ્ત્રી. [+ સં.] આવેલા પ્રશ્ન કે પ્રસંગને ઝડપી શ્રાદ્ધ નિમેને ત્રણ પિંડનું કર્મકાંડ કરાવી ત્રણ બ્રાહ્મણ વિચાર, માઠા-સૂઝ, હૈયા ઉકલત, ‘રિસાતેકુલનેસ.' (૨) જમાડવા એ