Bruhad Gujarat kosha Part 2

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 27

તલકા
૧૦૬૨
તલવણ
તલક (તલકચ્છે) પું. એ નામની એક વનસ્પતિ તલવું જ “તલપવું.” તફાવું ભાવે., ક્રિ તલાવવું તલ-કંદ (-કન્દ) . [ ‘તલ’ અસ્પષ્ટ + સ..] મગજમાંના પ્રે., સ. કિ. જ્ઞાનતંતુઓનું કેંદ્ર
તલાવવું તલકવવું, એ “તલપ-ફ)નુંમાં. તલકાવવું સ. કિં. ચારી લેવું
તલબ-૫) સ્ત્રી. [અર. તલન્] અતિ ઉગ્ર લાલસા, પ્રબળ તલ(ળ)-કીડી સ્ત્રી. [ જ એ ‘તલ(ળ)-કીડ' + ગુ. “ઈ' આતુરતા (વ્યસન વિશેની)
સ્ત્રી પ્રત્યય.] મેલમાં બેસતી એક જાતની નાની વાત તલબ-ગાર વિ. [ + ફા. પ્રત્યય] જુઓ ‘તલબ-દાર.” તલ(ળ)-કીડો . .સે, સહ + જ એ કી.'] કપાસના તલબગારી સી. [+]. “ઈ' તે, પ્ર.] તલબગર હોવાપણું,
છોડમાં પડતી એક છવાત [એંધાણ, ચિહન, (૨) ડાધ ઉગ્ર તીવ્ર આકાંક્ષા તલ કે ન. [.સં. તસ્ટિક + ગુ. “ઉ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] ટ૫કું, તલબ-દાર વિ. [ કા. પ્રત્યય.] તલખવાળું, આતુર તલોટ ન. અંકલનું વૃક્ષ
તલબદારી સ્ત્રી. [+ ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર. ] તલબદાર હોવાપણું, તલખ' સ્ત્રી. [જ “તલખવું.'] ઝંખના, ઇતેજારી, આતુરતા ઉત્કટ આતુરતા તલખ" વિ. [ફા. ત ] પસંદ ન પડે તેવું, આકરું તલ-બાજરિયું વિ. જિઓ “તલ' + બાજર' + ગુ. “યું તલખ-વલખ ક્રિ.વિ. જિઓ “તલખા” “વલખાં.'] પાણી ત. પ્ર.] (લા.) ભૂરા રંગનું, ભરું ન મળવાથી અસ્વસ્થ થાય એમ
તલ, બાજરી સ્ત્રી, જિઓ ‘તલ' + ‘બાજરી. (લા.) માથાના તલખવું અ, જ એ “તલસર્વ.' તલખાવું ભાવે, કિ. ધોળા કાળા મવાળા
તલખાવવું છે.સ. ક્રિ. [વાની ક્રિયા, તલસાટ તલ-બાવલ-ડી સી. [જએ ‘તલ-બાવળ' + ગુ. “ડું સ્વાર્થે તલખાટ . [જ “તલખવું' + ગુ. “આટ' ક.મ.] તલખ- ત. પ્ર. + “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય.) તલબાવળની નાની જાત તલખાવવું, તલખવું જ “તલખવુંમાં..
તલ-બાવળ પં. [‘તલ અસ્પષ્ટ + “બાવળ'] કડછા સ્વાદને તલખાં ન., બ.વ. [ જુઓ ‘તલખવું” + ગુ. “G” ક. પ્ર.] ઊતરતી કટિને બાવળ એ ‘તલખાટ.'
તલ-બાવળી સ્ત્રી. [જ એ “તલ-બાવળ' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રીતલ(ળ)-(-ગ), પૃ. [સં. તરુ + ઘટ્ટ] બારીને ઉંબરા પ્રત્યય.] તલબાવળના પ્રકારની એક વનસ્પતિ નીચે પથ્થર
તલ-ભર ક્રિ. વિ. [ઓ ‘તલ' + “ભરવું.'] તલના માપના તલ(-ળ)-ચિહન ન. સિં.] તળ બતાવતી નિશાની, બેન્ચમાર્ક જેટલું, થોડું
સૂકા છો, તલસર તલ-ચૂવા વિ, સ્ત્રી. [ { તક + જ એ “ચું'.] ચોમાસામાં તલ-ભંડાં (-ભષ્ઠા) ન, બ, વ, [જ એ “તલ' દ્વાર.] તલના તરત પલળી જતી જમીન
તલ-ભાર વિ જિઓ “તલ' + સં.] તલ જેટલા વજનનું, થોડું તલજિયત સ્ત્રી. [ અર, તત્િ ] કરારના શબ્દોને તલ-મલ વિ. [અનુ.]: વ્યાકુળ (પ્રેમા.) Dાટે અર્થ કરવાની રીતરસમ કે ક્રિયા
તલમલવું અ. ક્રિ. જિઓ “તલમલ,'-ના.ધા.] અધીરા થવું. તલ-ત્રિકેણ-મિતિ શ્રી. [સં.] ત્રિકોણમિતિને એક પ્રકાર, (૨) તરફડવું. (૩) ગભરાવું. તલમલાવું ભાવે., ક્રિ. તલલેઇન ટ્રિ-મેટ્રી' (પ. ગો.)
| મલાવવું છે, સ. જિ. તલદર્શન નસિ.] સપાટી જેવી એ, સપટી દેખાવી એ તલમલાવવું. તલમલાવું એ ‘તલમલમાં . તલ-ધાવડ . વપરાઈને વધુ ઊંડા થયેલા ખાડાવાળો તલમલી સ્ત્રી. [જએ ‘તલમલવું' + ગુ. ‘ઈ' ક. પ્ર.].
ખાંડણિયે.(જેમાં છેક નીચેના દાણા સુધી સાંબેલું ન પહોંચે તલમલવું એ તલ૫ જુઓ “તલબ.'
તલ-માત્ર વિ. જિઓ ‘તલ + સં.) તલ જેટલું, થોડુંક તલપદાર જુઓ “તલબ-દાર.'
તલમીજ છું. [અર.] શિષ્ય તલપન ન. [હિં., જુઓ ‘તલબ.'].તલપવું એ, તલપ થવી એ તલરવું અ. કેિ. સિં. સર દ્વારા] તળે રહી જવું. તલરડું તલ૫-ફોવું અ. જિ. જિઓ ‘તલપ,-બ,'-ન, ધા.] આકાંક્ષા ભાવે , ક્રિ. તલરાવવું 2. સ. ક્રિ. રાખવી, મેળવવા આતુરતા બતાવવી, લેવા ટગર ટગર જોઈ તલરાવવું, તલરાવું એ તલરવું'માં. [૨હી જનારું રહેવું. તલપાતા )વું ભાવે.. ક્ર. તલપા-કા)વવું છે.,સ.ક્રિ. તલરિયું વિ. [ જુએ ‘તલરવું' + ગુ. “યું’ . પ્ર.] તળે તલ-પાત્ર ન. [ જુઓ ‘તલ' + સં. ] ઉત્તરાયણ-મકર- તલ-લેક પું. [સ.] પાતાળ સંક્રમણને દિવસે તલ ભરી દાન કરવાનું વાસણ
તલ(ળ)-રેખા શ્રી. સિં] સપાટી ઉપરની લીટી, આધારની લીટી એ ‘તલપવું' દ્વારા. આ શબ્દને તલ(ળ)વટ' ૫. [સં. તરુ-ટ્ટ પ્રા. Re-વટ્ટી ઉંબરાને ‘તલ' + પાપઢ'ને કંઈ સંબંધ નથી.] અત્યંત આતુરતા પથ્થર, (સ્થાપત્ય.) (૨) ઉંબરે બતાવવામાં આવે એમ, વધારે પડતી ઇતેજારીથી
તલ-વટ (-) શ્રી. સિં, તિરુવતિ > પ્રા. રિ-વટ્ટિ 1 તલ-પાપડી સ્ત્રી, જિએ “તલ' + પાપડી.'] જઓ “તલ- તલને ધીમાં તરી ગાળ ચા ખાંટ નાખી બનાવેલી સાંકળી.”
મીઠાઈ (અથવા ગોળમાં પાણી નાખી ઉકાળી એમાં તલ તલપાવવું, તલપાવું જ “તલપવું'માં. [પણ, થોડું નાખી બનાવેલી મીઠાઈ), તલ-સાંકળી. (૨) તલ ખાંડી તલપૂર વિ. [જ એ “તલ" + ‘પૂરવું.'] તલ જેલું, સહેજ એમાં ગોળ કે ખાંટ ભેળવી કરેલી મીઠાઈ
તલસ્પ્રહાર ૫. સિં] હથેળાનો માર, થપઢ, થપાટ, તમાચે તલવણ ન. એ નામનું એક ઝાહ, કાનડી