________________
o૮૪ %
બૃહદ્ ગુજરાત, અતિગ્રંથ, હૈમસ્મૃતિ', “જયભિખુની જૈન ધર્મકથાઓ' ભાગ ૧- માટે શ્રી યશ હ. શુકલ પારિતોષિક, સ્પોર્ટ્સ વિશે પત્રકારત્વમાં ૨, “નર્મદ : આજના સંદર્ભમાં”, “નવલિકા અંક(“ગુજરાત મહત્ત્વનું પ્રદાન કરવા માટે નાનુભાઈ સુરતી ફાઉન્ડેશન દ્વારા ટાઇમ્સ'), “ઓજસ દીઠાં આત્મબળનાં”, “રત્નત્રયીનાં અજવાળાં', સંસ્કૃતિ ગૌરવ પુરસ્કાર, ગુજરાત દૈનિક અખબાર સંઘ દ્વારા “સામાયિક સૂત્ર' (અર્થ સાથે), શંખેશ્વર મહાતીર્થ', પત્રકારત્વમાં સત્ત્વશીલ લેખન માટે હરિૐ આશ્રમ ઍવૉર્ડ તેમજ યશોભારતી', ધન્ય છે ધર્મ તને' (આચાર્ય વિજયવલ્લભસૂરિનાં શિષ્ટ, સાત્વિક ને મૂલ્યલક્ષી લેખન માટે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પ્રવચનોનું સંપાદન), “આત્મવલ્લભ સ્મરણિકા' (ગુજરાતી આધ્યાત્મિક સાધના કેન્દ્ર તરફથી સંસ્કૃતિ ઍવૉર્ડ એનાયત થયાં છે. વિભાગનું સંપાદન), “બાળસાહિત્ય સંગોષ્ઠિ', “પરિવર્તનનું
ઈ. ૧૯૮૪થી પ્રતિવર્ષ પરદેશમાં કુમારપાળનાં વ્યાખ્યાનો પ્રભાત' (‘ગુજરાત ટાઈમ્સ') “એકવીસમી સદીનું વિશ્વ
યોજાય છે. આ ક્ષેત્રની તેમની પ્રવૃત્તિના અભિવાદનરૂપે ઇંગ્લેન્ડમાં (‘ગુજરાત ટાઈમ્સ'), એકવીસમી સદીનું બાળસાહિત્ય', “અદાવત
૧૪ ભારતીય સંસ્થાઓએ મળીને તેમને “હેમચંદ્રાચાર્ય ઍવૉર્ડ વિનાની અદાલત’ (ચં. ચી. મહેતાનાં રેડિયો-રૂપકોનું સંપાદન),
આપેલો. આ ઉપરાંત તેમને ઉત્તર કૅલિફૉર્નિયાના જૈન કેન્દ્ર દ્વારા “એક દિવસની મહારાણી’ ડિમોન રનિયનની વાર્તાઓનો ચં. ચી.
ગૌરવ પુરસ્કાર, જૈન જ્યોતિર્ધર ઍવૉર્ડ, ગુજરાત રત્ન ઍવૉર્ડ મહેતાએ કરેલો અનુવાદ). તેમના દ્વારા સંપાદિત પુસ્તકોનો વ્યાપ
તથા ૧૯૮૦માં જુનિયર ચેમ્બર્સ તરફથી ભારતની દસ યુવાન જોતાં તેમનું રસક્ષેત્ર કેટલું વિશાળ છે એનો અંદાજ આવે છે.
પ્રતિભા અંગેનો ઍવૉર્ડ પણ એનાયત થયેલ. અમેરિકા અને પ્રત્યેક સંપાદનમાં તેમની સૂઝ, સમજ અને ચીવટ જોવા મળે છે.
કેનેડાનાં તમામ કેન્દ્રોને આવરી લેતા ફેડરેશન ઑફ જૈન ઈ. ૧૯૬૯માં “જયભિખ્ખ'નું અવસાન થયું ત્યારે ઍસોસિયેશન ઑવ નોર્થ અમેરિકા (જૈના) દ્વારા અમેરિકા કુમારપાળ ૨૭ વર્ષના હતા. પરિવારની આર્થિક સ્થિતિ સારી ન સિવાયના અન્ય દેશોમાં જૈન સાહિત્યનાં સંશોધન અને દર્શન અંગે હતી. પિતા તેમના ઉદાર સ્વભાવને કારણે દેવું મૂકી ગયેલા. એ અગત્યની કામગીરી કરનારને અપાતો પ્રેસિડેન્ટ સ્પેશ્યલ ઍવૉર્ડ વખતે ‘જયભિખુ” “ગુજરાત સમાચાર'માં “ઈંટ અને ઇમારત” કેનેડાના ટોરન્ટોમાં ૧૯૯૭ના જુલાઈમાં યોજાયેલા દ્વિવાર્ષિક કૉલમ લખતા. તેમણે ૧૯૫રથી આ કૉલમ લખવી શરૂ કરેલી અધિવેશનમાં કુમારપાળને એનાયત થયો હતો. મૂલ્યનિષ્ઠ અને ખૂબ લોકપ્રિય હતી. અખબારના તંત્રીએ કુમારપાળને સાહિત્યસર્જન માટે દિલ્હીની અહિંસા ઇન્ટરનૅશનલ સંસ્થાએ તથા બોલાવી એમના પિતાની આ કૉલમ ચાલુ રાખવા સૂચવ્યું. પહેલાં દીવાળીબહેન મોહનલાલ મહેતા ટ્રસ્ટે વિશિષ્ટ ઍવૉર્ડ એનાયત તો કુમારપાળ ખચકાયા, પણ તંત્રીએ બહુ આગ્રહ કરતાં તેઓ કર્યા છે. ઇ. સ. ૨૦૦૧માં ભગવાન મહાવીર જન્મકલ્યાણક સંકોચ સાથે તૈયાર થયા. શરૂઆતના ચારપાંચ હપ્તા નામ વગર સમિતિ તરફથી જૈનદર્શન અને જૈનભાવનાઓના પ્રસાર માટે આપ્યા. એને આવકાર મળ્યો. પછી જ તેમણે પોતાનું નામ પ્રસિદ્ધ ઉત્તમ યોગદાન કરનાર ૨૬ વ્યક્તિઓને વડાપ્રધાન શ્રી કર્યું. ત્યારથી આજ સુધી તેઓ નિયમિત એ કૉલમ લખતા રહ્યા અટલબિહારી વાજપેયીના હસ્તે અપાયેલા જૈનરત્ન એવોર્ડ માટે છે. પિતા-પુત્ર દ્વારા અડધી સદીથી પણ વધુ સમય નિયમિત રીતે પણ તેમની પસંદગી થઈ હતી. એક કૉલમ લખાઈ હોય એવો ગુજરાતી પત્રકારત્વક્ષેત્રમાં બીજો
રમતગમતક્ષેત્રે પણ કુમારપાળનું પ્રદાન ઉલ્લેખનીય છે. કોઈ દાખલો જોવા નહીં મળે. “ગુજરાત સમાચાર'માં તેઓ
ગુજરાતી, હિંદી, અંગ્રેજી અને મરાઠીમાં પ્રગટ થયેલા “ભારતીય ઉપર્યુક્ત કૉલમ ઉપરાંત “આકાશની ઓળખ', 'ઝાકળ બન્યું
ક્રિકેટ’ અને ‘ક્રિકેટના વિશ્વવિક્રમો' તેમ જ ક્રિકેટ પ્રસિદ્ધ ‘ક્રિકેટર મોતી', “રમતનું મેદાન’, ‘પારિજાતનો પરિસંવાદ જેવી અનેક
મૅગેઝિનનું માનાઈ સભ્યપદ તેમને સાંપડ્યું હતું. તેમના એક કૉલમો નિયમિત લખે છે. અત્યારે ગુજરાત સમાચારમાં સૌથી
પુસ્તકને “ધ ક્રિકેટર ઇન્ટરનૅશનલ સામાયિક' દ્વારા આયોજિત વધુ કૉલમો લખનાર તેઓ એક માત્ર પત્રકાર છે. “ગુજરાત
જ્યુબિલી લિટરરી ઍવૉર્ડ માટેની સ્પર્ધામાં સ્થાન સાંપડ્યું હતું. ટાઇમ્સ'માં પણ તેઓ “પાંદ અને પિરામિડ' નામક કૉલમ
૧૯૬૨થી અખબાર, રેડિયો અને ટેલિવિઝન પરની તેમની નિયમિત લખે છે. ગુજરાત યુનિવર્સિટીના પત્રકારત્વવિભાગમાં
વિગતખચિત પ્રમાણભૂત રમતગમતની સમીક્ષાએ ખૂબ તેઓ વર્ષોથી સેવા આપે છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતની અન્ય
લોકચાહના પ્રાપ્ત કરી છે. તેમણે વિવિધ ક્લબો અને સંસ્થાઓમાં યુનિવર્સિટીઓમાં પણ તેઓ પત્રકારત્વના અભ્યાસક્રમ સાથે
રમતગમત વિશે ૩૦૦થી વધુ વક્તવ્યો આપ્યાં છે. સંકળાયેલા છે. “અખબારી લેખન’ વિશે તેમણે એક પુસ્તક લખ્યું છે તથા “સાહિત્ય અને પત્રકારત્વ' નામક ગ્રંથનું સંપાદન કર્યું છે.
ગુજરાત યુનિવર્સિટીના ભાષાસાહિત્યભવનમાં ગુજરાતીના પત્રકારત્વક્ષેત્રે બહુવિધ કામગીરી બજાવવા માટે તેમને “નવચેતન'
પ્રાધ્યાપક તરીકે કામ કરતા ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈના માર્ગદર્શન માસિક દ્વારા નવચેતન રીપ્યચંદ્રક, પત્રકારત્વમાં વિશિષ્ટ પ્રદાન
નીચે ૧૨ વિદ્યાર્થીઓએ પી.એચ.ડી.ની પદવી પ્રાપ્ત કરી છે.
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
