________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ : ૩ અંક ૧૨, ૧૬ ઓક્ટોબર ૨૦૦૩ ]
એમ શ્રાવક પણ સાધર્મિક ભક્તિ, સાધુનેં ગોચરી વહોરાવવી, પશુ-પક્ષીની જીવદયા કરવી, જિનપૂજા કરવી, ધર્મ સ્થાનક અથવા જિનાલય નિર્માણ કરવું, શાસ્ર લખાવવા-છપાવવા, તીર્થયાત્રા કે ગુરુવંદન કરવા દૂરદેશમાં જવું, ભગવાન કે ગુરુના સ્વાગત સામૈયા કરવા આદિ એક પણ વિહિત શુભ અનુષ્ઠાન થઈ શકશે નહીં. તો પછી શુભ ધર્મ કરણીનું શું કરશો?
પ્રશ્નકાર :~[જ્ઞાનીગુરુના ઉપરના કથનથી મુંઝાયેલો પ્રશ્નકાર વિચારે છે કે જીવે અશુભ ક્રિયા તો કરવાની નથી જ અને શુભ ધર્મકરણી પણ ન કરવાની આફત આવી. એટલે સમાધાન શોધતો તે અલ્પજ્ઞ મુનિ ગુરુને કહે છે કે —]
/
દેહ પૌદ્ગલિક હોવાથી દેહના નિર્વાહમાટે ગોચરી જવું, સંજ્ઞાભૂમિએ વીનીતિ-લઘુનીતિ માટે જવું આવી ક્રિયા તો કરવી જ પડે. નહિ તો દેહનો કે જીવનનો નિર્વાહ ન થાય તો દેહનો નાશ થઈ જાય. દેહનો નાશ થતાં સંયમનો નાશ થઈ જાય. માટે આવી ક્રિયા તો કરવી જ પડે.
જ્ઞાની ગુરુનો ઉત્તર ઃ-~-પ્રશ્નકારની ઉપરની વાતનું સમાધાન કરતાં શાસ્ત્રકાર મહર્ષિ કહે છે કે—જેમ સંયમી દેહને ટકાવવા માટે આરંભ જેમકે
ગોચરી જવું, વડીનીતિ-લઘુનીતિએ જવું એ આવશ્યક છે. તેમ શાસ્ત્રવિહિત અને જિનનિર્દિષ્ટ બધી જ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ પણ અવશ્ય કરણીય છે.
વળી, જેને પ્રમાણથી અધિક વસ્ત્ર છેદનારોફાડનારો જીવ હિંસક–વિરાધક લાગે છે, તો સમજવું આવી વ્યક્તિને જૈનાગમના રહસ્યનો બોધ નથી. કારણ કે પ્રમાણથી અધિક વસ્ત્ર ન ફાડે તો વિભૂષા થાય. તે ગંદું થતાં ધોવું પડે. અને પ્રમાણોપેત જ ગવેષણા કરવામાં સૂત્રાર્થહાની થાય. એટલે એકવાર વસ્ત્ર છેદનનો દોષ લાગે. પણ સૂત્રવ્યાધાતાદિ દોષનો પરિહાર થશે. જે સંયમ સાધક છે. તેથી આગમાર્થજ્ઞાતાઓને ઇષ્ટ છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૧૯
એટલે ગોચરી જવું, સ્થંડિલ ભૂમિ જવું, આદિ હલન-ચલનની પ્રવૃત્તિ સંયમ સાધક છે પણ સંયમ બાધક નથી. તેમ સમવસરણમાં પુષ્પવૃષ્ટિ, ચામર વિંજવા, દુદુભિના નાદ થવા આદિમાં પણ વાયુકાય આદિ જીવોની વિરાધના-હિંસા તો છે જ. પણ તીર્થંકર ભગવાને આનો ‘કામ-ભોગ''ની જેમ નિષેધ કર્યો નથી. જો આ પ્રવૃત્તિ અનિષ્ટની જનક હોત તો આપ્ત કેવલી ભગવાને તેનો નિષેધ અવશ્ય કરત. પણ તે કર્યો તો નથી.
તેવી જ રીતે સાધુને વસ્તુ વહોરાવવી, કબૂતરને અનાજ નાખવું, ગાયને ઘાસ નાંખવું, આગમગ્રંથો લખવા (છપાવવા), ઉપાશ્રય કે જિનાલયનું નિર્માણ કરવું, તીર્થયાત્રા અથવા ગુરુવંદન ક૨વા જવું, જિનમૂર્તિ પૂજા કરવી, ગુરુનું સમાધિમંદિર બનાવવું, ગુરુના સામૈયા કરવા આ બધી ગૃહસ્થો દ્વારા થતી ધર્મની પ્રવૃત્તિ પણ જિનાગમ વિહિત છે. પણ કામભોગની જેમ શ્રી તીર્થંકર ભગવાન દ્વારા નિષિદ્ધ નથી અને તેથી જ આગમમાં કહેલી આ બધી ધર્મકરણી અપ્રમાદ, જયણા, સાવધાનીપૂર્વક કરતાં લખલૂંટ ધર્મની સાધક બને છે.
જૈન સિદ્ધાંત કહે છે કે-આ સમસ્ત વિશ્વ જીવોથી આકીર્ણ-ભરપૂર છે. તેમાં જિનેશ્વર કથિત આત્માને હિતકારી ઉપર કહેલી ધર્મપ્રવૃત્તિ કરતાં જે જીવપીડા થાય છે. તે પણ ચતનાવાનને-સાવધાનને– આરાધકભાવયુક્ત વ્યક્તિને અલ્પદોષ અને બહુલાભ માટે થાય છે. જેને ધર્મની વિહિત શુભ કરણી કરનારો પણ જીવહિંસા કરનારો ભાસે છે. જીવવિરાધક લાગે છે. તેવા માટે સમજવું કે--તેને જૈનશાસનના સ્યાદ્વાદનો સમ્યબોધ નથી. ક્રિયા થવા માત્રથી કે ઉપર ઉપરથી હિંસા દેખાવા માત્રથી હિંસા થાય છે-કર્મબંધ થાય છે. એવું જૈનાગમો કહેતા નથી. કારણ કે સંયોગીકેવલીથી લઈને અપ્રમત્ત સંયમી સાધુને યોગ~ક્રિયા હોય છે. તેમ છતાં તેમને હિંસાનો અભાવ હોય છે.
ક્રમશઃ
For Private And Personal Use Only
