Book Title: Atmanand Prakash Pustak 086 Ank 03
Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આ ગ્રંથના “ણાવલિ’, ‘દેશી સંગ્રહો કારનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. પ્રાકૃત ભાષામાં વપરાતા દેશીનામમાલા” અને “દેશી શબ્દસંગ્રહ” જેવા નામો દેશ્ય શબ્દોના અર્થનિર્ણય માટે આ ગ્રંથ અત્યંત મળે છે. આમાં કુલ ૩૯૭૮ શબ્દો આપવાર ઉપગી છે. આ કૃતિની રચના દ્વારા હેમચંદ્રાચાર્ય આવ્યા છે, જેમાં ૧૦૦ તત્સમ શબ્દો, ૧૮૫૦ એકલે હાથે એક નવા યુગનો આરંભ કર્યો. આ ગર્ભિત તદ્દભવ શબ્દો, પ૨૮ સંશયુકત તદ્દભવ “દેશીનામમાલા મારફતે કેટલાક ગુજરાતી શબ્દોની શબ્દો અને ૧૫૦૦ દેશી શબ્દ છે. ૧૮ ‘દેશી- પ્રાચીનતા પણ સિદ્ધ થાય તેમ છે. આથી ગુજરાતી નામમાતા’નું સંશોધન સૌ પ્રથમ ડો. બુલ્હરે કર્યું. ભાષાના અભ્યાસને માટે એનું પરિશીલન શબ્દો ૧૯ કળિકાળસર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યની પાસે અનેક દેશ્ય અંગે નવી ક્ષિતિજે ઉઘાડનારું બની રહે. આ કેશો હતા અને એ કેશને ઉલલેખ એની વૃત્તિમાં ગ્રંથ તુલનાત્મક ભાષાશાસ્ત્રીઓને માટે મૂલ્યવાન મળે છે. આમ છતાં અત્યારે તો હેમચંદ્રાચાર્યનો બને છે; શબ્દનું વ્યાપક સંકલન અને સાહિત્યદેશીનામમાલા” એ એકલો જ સારો કેશ ગણી શકાય. સૌંદર્ય ધરાવતાં ઉદાહરણથી ધ્યાન ખેંચતા આ કળિકાળસર્વજ્ઞ હેમચંદ્રાચાર્યે “દેશીનામમાલામાં કેશનું એ રીતે ઐતિહાસિક, સાંસ્કૃતિક અને અભિમાનચિહ્ન, પાલ, દેવરાજ, દ્રોણ, ધનપાલ, ભાષાશાસ્ત્રીય મહત્ત્વ છે. પાદલિપ્તાચાર્ય, રાહુલક અને શીલાંક જેવા કેશ
(ક્રમશઃ) * જેમાંના કેટલાક શબ્દો જોઈએ. =ઊs,૩ =ઊલટું, કથ =ઊથલે, ઘર-ઘાઘરે, રા =, રોકખભે, જf=ઓઢણી, હી=ઈ, રત=ગંડેરી,વિકિના ખીજ, ટ્ટિા-ખાટકી, હી –ઉકરડી, ૩fr=અડદ, વા =ખડકી, =ગઢ.
સં દ ર્ભ સૂચિ ૯ સેમપ્રભાવિરચિત પત્તવૃત્તિયુક્ત શનાર્થ કાવ્યઃ (પ્રાચીન સાહિત્યોદ્ધાર ગ્રંથાવલિ : ગ્રંથ-ર, મુનિશ્રી
ચતુરવિજય સંપાદિત : પ્રકાશ સારાભાઈ નવાબ) પૃ. ૧૨૪ ૧૦ “The Life of Hemachandracharya by Professor Dr G. Buhler,
forward, P. XIV ૧૧ શ્રીમદ્દ હેમચંદ્રાચાર્યની કૃતિઓ, લે. મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા, “શ્રી હૈમ સારસ્વત સત્ર :
અહેવાલ અને નિબંધસંગ્રહ’ પૃ. ૧૭૯ ૧૨ એજન, પૃ. ૧૮૦.
'The Life ot Hemachandracharya' by Prof. Dr G, Buhler, forward,
P. XIV ૧૪ “પ્રાચીન ગુજરાતી છંદોએક ઐતિહાસિક સમાલોચના, લે. રામનારાયણ વિ. પાઠક ૧૫ “મજાય જેમચંદ્ર' . . કિ. મા. મુનriઘર પૃ. ૧૦૦ ૧૬ “સિદ્ધહેમગત અપભ્રંશ વ્યાકરણ” સંપા. હરિવલ્લભ ભાયાણી, પૃ. ૨૨. ૧૭ “હેમસમીક્ષા’, લે. મધુસુદન મેદી, પૃ. ૬૭. 96 'The De’sinamamala of Hemachandra' by R. Pischel, Introduction
II, P. 31. 16 The De’sinamamala of Hemachandra', by R.Pischel, Glossary, P 1-92 ૪૮ ]
[ આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
