________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
‘અહુ કાર’ના બલિને પાતાળમાં ચાંપી ત્રિવિક્રમ વિષ્ણુની જેમ ત્રણે લેાકમાં છવાઇ જાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભજન સંમેલન સૌરાષ્ટ્રમાં આ પહેલું છે. ઘણી જગ્યાએ ભજને બેસાડવામાં આવે છે, પણ એ કેઈ પ્રસંગની આસપાસ ભજ્જને પ્રદક્ષિણા ફરતાં હાય એવુ લાગે છે. આજે તે અહીં
ભજન જ કેન્દ્રસ્થાને છે. ભજનને મધ્યમાં રાખી
શખદ અને સુરત—આ અનેને ખરાખર મેળવી જે ભજન ઉપાડે છે તેનુ ભજન કી નિષ્ફળ જતુ' નથી. તેનુ` ભજન જીવનમાં ઉગે છે અને એના જીવનમાં અમર લામના આંમા ફળે છે. આપણે ત્યાં એક સાખી ગવાય છેઃ સુરતિ શખદ બિચ અંતર, ઐતિ ઘરમે હાણુ; ધારી ખિચ મુખી પડે તેા કચારી સૂકી જાણ. ભજન કેમ ઊગતુ નથી ? કારણ કે શબ્દ અને સુરતા વચ્ચે વિચ્છેદ પડી ગયેા હોય છે. આપણા લેાક સંત રાજિંદા જીવનનું દૃશ્ય બતાવી કહે છે કે વાડીનાં કૂવામાં કેશ ચાલતા હાય, ધારિયામાં પાણી ખળખળ વહેતુ હાય પશુ વચ્ચે રાફડી કે ભેણ પડી ગયું તે એવની શક્તિમાં મને શંકા નથી. પાણીને શેાષી જાય. કયારા સુધી પાણી પહોંચે નહીં. પછી મેલ ઊગે કયાંથી ? આવુ' જ ભજનવાણીનુ છે. માપણા મુખમાંથી ભજનવાણીના ધોધ વહેતા હોય પણ એની સાથે તરની તલ્લીનતા, સુરતા ન ભળી હોય તા
એ વાણી યથ છે. આવા ભજનેથી આપણા જીવતરની કચારી સૂકી જ રહી જાય એમાં નવાઈ શી ?
મળતુ આવું સ’મેલન મને તે ‘ગત્ય ગ’ગા’ના નવા અવતાર લાગે છે. ગત્ય ગગા એ આપણે ત્યાં ભાવે દ્રેકથી, ભર્યા ભર્યાં હૃદય અને કફથી ભજનો ગાતાં નર-નારીનુ સ ંમેલન હતું. એમાં ગ`ગાની પવિત્રતા અને ગતિશીલતાને સદાયે સામે રાખવાની છે. આવી વહેતી ગંગા કરી એકવાર પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપે આપણે ત્યાં ઉતર તા સગર-પુત્રાના શબની જેમ પડેલા આપણા નિષ્પ્રાણ રાષ્ટ્ર જીવનમાં ફરી ચૈતન્યના જુવાળ પ્રગટ થઈ શકે. ભજનની આ સજી
પણ ભજનની આ શક્તિ જગાડવા માટે આપણે ભજનના હાર્દ માં પ્રવેશ કરવા પડશે. ભજન એ કોઇ કવિ, ગાયકની રચના નથી. જે પિંગળને જાણે છે ને સૂને ઉપાસે છે એવા સર્જક-કળાકારની આ કૃતિ નથી ભજન તા ભૈરવ
નાથ કહે છે તેમ ‘સાધુડાંની વાણી' છે. સાધુડાં ભજન ગાય છે માત્ર પેાતાના માલિકને રીઝવવા માટે. પોતાના રુદિયામાં બેઠેલા અ ંતરજામીને
ત્યારે આ ભજન સ ંમેલનમાં આપણે સહુથી પહેલી નજર કર્યાં નાખીશું ? ભજનનું મૂળ સીંગ્યા વિના તે। ભજનનો અમૃતરસ આપશે નહીં પામી શકીએ. ભજન જ્યાંથી ઊગીને આપણા જીવનને તેની ઘટાદાર છાયા, સુગ ધી કુલા અને રસભરપૂર ફળે થી હર્યું" ભયુ કરી દે એનેા તાર આપણે સાંધવાના છે. આપણે માત્ર ભજનના ગાયકે અને શ્રોતાએ મની સંતાષ નથી માનવા પણ જો ભજનને ગળામાં
રાજી કરવા માટે ‘ મૈ અપના રામ રિઝાવુ” અને તેથી સાધુડાંનું માત્ર મૂખ નથી ગાતું, મન નથી ગાતું' પણ આખું અસ્તિત્વ ગાય છે. રામકૃષ્ણ પરમહુ’સ કહેતાઃ ‘મન મુખ એક કરાઈ ચરમ સાધન ’ સહુથી ઊંચી સાધના મન અને વાણીને એક કરવાની. શબદ અને સુરતાના ઢોર પરા વવાની, જેમ શબદ ઊંડા ઉતરીને બહાર આવશે એમ વધારે ઊ'ડી અસર કરશે. માચે। ભજ
છૂટયુ' છે ને શ્રવણમાં ઉતર્યુ તે રવિસાહેબનિક પેતાના ભજનથી રામને કેવી રીતે રીઝવે
કહે છે તેમ સધે સધે રસ સ’ચર્ચા' શરીરના સાંધે સાંધામાં એ રસને ઉતારવે છે. માવું
છે તેને કીમિયા અહીં પડ્યો છે. વાણી અને અંતઃકરણુ સબંધને તથા તેના સ્વરૂપને
૧૨
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
