________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અને ભજનિક સંત બંનેને સાચી સલામી છે. મૃત્યુ સમયે ફરીવાર માણસને નાભિને શ્વાસ સાધુડાની વાણીને ત્યારે મુખથી ગાતાં આપણે શરૂ થાય છે ને જીવનનું ચક્ર પૂરું થાય છે. કદી ન ભૂલીએ કે એ વૈખરીની સરહદ પર, પણ ભજનિક સંત જીવતાં જ વાણીનો મનમાં,
જ્યાં વેણ નથી પહોંચતાં એવી પરાવાણીનું મનને શ્વાસ અથવા પ્રાણમાં અને પ્રાણને અનુસંધાન લઈ આવે છે. મહાન બંસીવાદક મહાપ્રાણ વિણુ કે અલખમાં લય કરી દેહપન્નાલાલ ઘોષ એક માર્મિક વાક્ય ઘણીવાર ભાવથી પર થઈ જાય છે. રવિ સાહેબ કહે છે? કહેતા :
વાણી મનમેં, મન પ્રાણ મેં, પ્રાણ અલખમેં બંસી બજાતે બજાતે સુઝે ઠાકર મિલ જાયેગે. અલપાણી” [આ વિષે વધારે જાણવું હોય તે
- રવિ સાહેબનું ભજન, “મૂળ કહુ તે માસુખ એક સાધક-કળાકારને માટે બંસી એ તે હોવે (સંત કેરી વાણી, પાનું ૬૧) જે બંસીધરને મળવાનું સાધન બની ગયું. એમ જવા વિનંતિ.] ભજન વાણીની આ વાણીથી પર આપણે માટે ભજન એ તે ભગવાનને મળવા તવમાં સ્વાભાવિક પરિસમાપ્તિ છે ભજન માટે વાણીને સેતુ બની જાય. આપણું શબદ આમ વેણથી પર લઈ જતી વાણી છે ભેરવઅને સુરતા જેમ અત્યંતર ગતિ કરતાં જાય નાથ એ વિષે ઈશારો કરે છેઃ એમ આ મહા-મિલનને ઉત્સવ પણ રાતે આવે છે. આપણા દષ્ટાઓએ વાણીનાં સ્થાન ‘સાધુડાંની વાણી મેં સદાય મુખ જાણી બતાવ્યાં છે, એ જાણે આ મિલન-ઉત્સવ માટે બાવો બેલ વેણ પર વાણી, જતાં વચ્ચે આવતાં મુકામના માંડવા છે. મારા હરિજન, પીઓ પ્રેમરસ જાણી.” અત્યંત
1 સ્થળ અવાજના આદીલનાથી અત્યંત ભજનિકોને અનુભવ છે કે ભજનનાં બાહ્ય સૂમ આનંદ લેકનાં બારણું ઊઘડતાં જાય ઉપકરણે તંબૂર, મછરાં અને નરઘાં વિના ભજન છે. વૈખરીનું સ્થાન છે મુખ, મધ્યમાનું કઠ, જામતાં નથી. સાજ-સંગત બરાબર મેળવેલાં પશ્યન્તીનું હૃદય અને પરાનું નાભિ, વિષ્ણુના ન હોય તે કંઠને જાદુ કામ કરતું નથી. એવી નાભિ કમળમાંથી બ્રહ્મા પ્રગટ થઈ ચાર મુખ જ રીતે આપણે અંદરનાં સાજ- સંગત, અંતઃ વેદગાન કરે છે એમ આ ચતુર્વિધ વણીને
૧૧ ૧ણના કરણને પણ બરાબર ન મેળવીએ ભજન સંકેત છે.
કેવી રીતે ફળે? હરિને પણ સાંભળવાનું મન અને આ શરીરમાં મૂળ વાણીનું સ્થાન થઈ જાય એવી હવા કયાંથી બંધાય ? ભીતરનું નાભિ શા માટે? કારણ કે મૂળમાં નાભ દ્વારા જંતર બરાબર વાગશે તે “વણ તુંબડે, વણ જ પિષણ મેળવીને આ પિંડ બંધાય છે. ડાંડવે, વણતારે ઝણકારા' થઈ ઊઠશે.
(સાભાર-મહિલા કોલેજ ભજન સંમેલન)
==ાર મે --
ગામ :
૧૪ :
આમાનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
