________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિજેરા
રતિલાલ માણેકચંદ શાહ પૂર્વ ઉપાર્જન કરેલાં કમને ક્ષય કરે, અને તેમાં પુરુષાર્થથી આગળ વધવા વડે. પાકેલાં (લુપ્ત કરવા) આત્મપ્રદેશથી તે કમેને વિલીન અને નહીં પાકેલા કર્મના સંચયે બળી જાય છે, કરવાં તેને નિર્જરા કહેવામાં આવે છે. આ નિર્જ. (ખરી પડે છે) રાના બે ભેદ છે, એક અકામ નિર્જરા અને બીજી સકામ નિ .
કષાને દૂર કરીને જે મનુષ્ય આત્મામાં
રમણતા કરે છે તે જ કમની સકામ નિર્જરા કરી કમની સ્થિતિ પરિપકવ થવાથી (પૂર્ણ થઈ શકે છે, નિરામાં મુખ્ય કારણ આત્માની અનુજવાથી) જે કમે ઉદયમાં આવીને પોતાની મેળે ભૂતિ છે જે સમકિતી બન્યા પછી પ્રાદુર્ભૂત થાય વિલીન થાય છે તે અકામ નિર્જરા છે, આ નિર્જરા છે. કષાયોને વિલીન કરીને, આત્માનું આલંબન પ્રત્યેક સંસારી જીને દર ક્ષણે થયા કરે છે. લેવાથી સકામ નિર્જરાને આવિષ્કાર થઈ શકે છે, બીજી સકામ નિર્જરા તે કમની સ્થિતિ પૂરી થઈ જેઓ આત્મત્વમાં રક્ત થઈને કર્મોને સંવર કરી હોય કે ન થઈ હોય છતાં પણ તપ, જપ, ધ્યાનાદિ અનિશા ધ્યાન માં પ્રવૃત્તિ કરે છે તેજ કમની કરીને તે કર્મની સ્થિતિ જે સત્તામાં છે તેને નિરા કરે છે. સંવર કર્યા સિવાય સાધુને (ચારિત્ર ઉદીરણું કરીને (ઉદયમાં લાવીને) જોગવી લેવી. ગ્રહણ કર્યું હોય તેમને) પણ સકામ નિર્જરા થતી લુપ્ત કરી દેવી તેને કહેવામાં આવે છે. જે કમ નથી, જેવી રીતે તળાવમાં પાણીની આવ ચાલુ સમય સરક્યા બાદ લાંબા સમયે ઉદયમાં આવવાનાં હોય તે તે ખાલી કઈ રીતે થાય? પાણી આવતું હતાં. તેને તેને સમય પાક્યાં પહેલાં, પુરુષાર્થ રોકવા નાળા અને આ પહેલા બંધ કરવી જોઈએ. આચરી ઉદયમાં લાવી ભેગવીને વિલીન કરી દેવા ત્યાર બાદ સરોવર ખાલી થઈ શકે. તે પ્રમાણે તે સકામ નિર્જરા છે. સંવર થયા બાદ સકામ જ્યાં સુધી કષાયાદિ દ્વારા તેમજ મિથ્યાત્વ દ્વારા નિર્જરા હોય છે, તે મોક્ષ પ્રાપ્તિનું મુખ્ય સાધન કર્મો ઉપાર્જન કર્યા જ કરીએ ત્યાં સુધી કર્મો કઈ છે. અકામ નિરાને-સવિપાક નિજર પણ રીતે વિલીન થઈ શકે? કહેવામાં આવે છે. અને સકામ નિર્જરાને કોઈ અવિપાક નિર્જરા પણ કહે છે.
આત્માના સ્વભાવ રૂપ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રનું
પ્રગટિકરણ કરવાથી કમેને ક્ષય થાય છે. ધ્યાનમાં અકામ નિર્જરામાં જે કમે પાકી ગયાં છે,
કમ પાકી ગયા છે, મનની મુખ્યતા છે, તે મન જડ માયામાં રમ્યા ફલ આપવાને તૈયાર થયા છે. બહાર આવ્યાં છે.
કરે છે ત્યાંથી હટાવી લઈને, આત્મામાં એકાગ્ર જે કર્મની સ્થિતિ સંપૂર્ણ થઈ છે, તે કમીને જ કરવાથી આત્માના જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રમાં લગાડી ક્ષય થાય છે. સકામ નિજારામાં તે પાકેલાં તેમજ દેવાથી કમની નિર્જરા થાય છે. નહીં પાકેલા બન્ને કર્મની નિરા થાય છે. જેમ વનમાં લાગેલા દાવાનળથી સૂકા તેમજ લીલા અને બાહ્ય પરિગ્રહ ધન, ધાન્ય, સ્ત્રી, પુત્રાદિ, પ્રકારનાં વૃક્ષો બળીને ખાખ થઈ જાય છે, તેમ કુટુંબિજને, અભ્યતર પરિગ્રહ રાગ, દ્વેષાદિ આ આત્માની અનુભૂતિવડે આત્માની ઓળખાણ વડે બન્ને પ્રકારની ગ્રંથીને ત્યાગ કરનાર લેકાચારથી આત્માના ધ્યાન વડે આત્મામાં રમણુતા કરવાવડે પરાડેમુખ થનાર, ઇદ્ધિ વશ કરનાર અને મનને
૧૧૦]
[આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
