________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બોધવાર્તા સાહિત્ય-શીલધર્મની કથાઓ
મુ. મ. ભટ્ટ. જગતના બધા મોટા ધર્મોમાં, તે ધર્મનાં અંગભૂત વધારે ફુટ કરવાનો હોવાથી તેની રચનાઓ હેતુલક્ષી બનેલી વાર્તાઓ આપવામાં આવેલી છે. આ વાર્તાઓ અથવા પ્રચારલક્ષી બને છે. પણ માત્ર તેવાં જ બાહ્ય કવચિત ઇતિહાસરૂપ હોય તો કવચિત દષ્ટાંત રૂપ હાય કારણસર તેનું મૂલ્ય ઓછું ગણવું એ ભૂલભરેલું છે. તેવી કથાઓ ધર્મન શૂટ કે ગહન તોને સમજવા આવાં કથાનકેમાંનાં ઘણાં કલાના પણ કડક નિયમેને સમજાવવામાં મદદ૩૫ થાય છે. બૌદ્ધધર્મમાં તક સંતેણે એવા ઉત્તમ પ્રકારનાં છે. કવિવર રવીન્દ્રનાથ કથાઓ આપેલી છે તે તે ધર્મને અછાંગ માને તથા ટાગેરે, “ કથા ઓ કાહિની માં આવા કેટલાક પ્રસં.
પારમિતા” ને સમજવા માટે બુદ્ધના પૂર્વ જન્મના ગાને ગૂયાને તેના કલાત્મક અંશેને બહાર આણ્યા ઈતિહાસરૂપે અપાઈ છે. ખ્રીસ્તી ધર્મના પાયામાં દશ છે અને તેમ કરીને સાબિત કર્યું છે કે એ સર્વ આતાએ પડેલી છે તે સમજાવવા માટે તેને અંગેની ધાર્મિક કથાઓ હેવાનાં જ કારણે તેનું સત્યદર્શન બૌધકથાઓ આપવામાં આવી છે. ઈસ્લામ ધર્મમાં એધુ મૂલ્યવાન બનતું નથી. અલ્લાહનાં નવ્વાણું નામને સાર્થક કરતી થાઓ છે. બેશક પ્રચારલક્ષી સાહિત્ય, શુદ્ધ સાહિત્યથી નીચો વૈદિક ધર્મમાં પુરાણની અને ઉપનિષદની આખ્યાયિ છે એ સત્યને જરા પણ પ્રતિકાર કર્યા વિના એટલું કાએ છે. આ કથાઓમાં ઈતિહાસ ગણો તે કથા કહી શકાય કે સૂક્ષ્મ પૃથકકરણમાં હેતુલક્ષી અને લાગે, અને કથા ગણો તો ઇતિહાસ લાગે તેવી મિશ્ર પ્રચારલક્ષી સાહિત્ય જુદાં પડી જાય છે. પરંતુ જે ભેદ રચનાઓ પણ છે. તેવી જ રીતે શિવ સંપ્રદાયમાં, છે તે એ છે કે આવાં કથાનકે કુશળ વિધાયકના હાથે વૈષ્ણવ સંપ્રદાયમાં અને છેલ્લે સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં સનના ઉત્તમ નમૂના બની શકે છે. ચિત્ર અને પણ આવી ધર્મ કથાઓ છે. કવચિત એકની એક કથા સંગીતમાં આનાં પુષ્કળ દૃષ્ટાંત મળી આવે છે. એકથી વધારે છે પણ મળી આવે છે અને જ્યારે આજના જાહેરખબરોના જમાનામાં પ્રચાર શબ્દની માણસજાતે વિજ્ઞાનને ધર્મના જેટલું ગૌરવ આપ્યું બ્રાપ્તિ વધી ગઈ છે, ધમના શ્રેષ્ઠ અ શો બહાર લાવવા, ત્યારે આપણને વિજ્ઞાનની સ્થાઓ મળી છે.
લોકોને સમજાવવા ખાતઃ, જે કાંઈ કવિતા, ભજન, ' આ કથાઓનું લય ધર્મનાં કઈ અંગ કે અંશને કીર્તન, પદ શી૫. સ્થાપત્ય, ચિત્ર કે સંગીતની રચના
નથી અને કોઈ કલ્પિત પ્રસંગને ઐતિહાસિક તરીકે કલિકાલસર્વને પ્રસાદ છે. નાટ્યશાસ્ત્રનો પ્રમાણ ઊભા કર્યો નથી.
ભૂત ગ્રંથ નાટયદર્પણ” રચનાર તેમના બે વિદ્વાન આચાર્ય હેમચન્દ્રની વિદ્યાસેવા અનેકવિધ અને શિષ્ય રામચન્દ્ર અને ગુણચન્દ્રના શબ્દમાં હું કહીશ કેતેજવી છે, પણ તેમની ઇતિહાસસેવા અપૂર્વ છે -માળ સાહિત્ય ૩૭ ટકાવવાના ! વાશ્રય” કાવ્ય એ ગુજરાતના આદ્ય ઇતિહાસકાર ચીમનભાનાં વણાય નમો નમ: it ,
* કાર્તિક પૂર્ણિમા કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીની જન્મજયંતિ છે. તેને અનુલક્ષીને સં. ૨૦૧૭ ની કાર્તિક પૂર્ણિમાના રોજ આકાશવાણી પર પ્રસારિત થયેલ વાર્તાલાપ અહીં આપવામાં આવેલ છે. આકાશવાણીના સૌજન્યથી
શીલધર્મની કથાઓ
For Private And Personal Use Only
