________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કરવામાં આવે તેને હેત જો અમક વિચાર કે વર્તનને પડે. નાં તે સર્વ નિર્વાહ્ય છે કેમકે ધભ કલાથી સ્પષ્ટ કરવાનું હોય તો માત્ર તેટલાં જ કારણસર તે ઉપર છે. સર્વને કઈ વેપારી સારાં ટુથપેસ્ટ કે સાબુ કે હેર- આ સર્વ વિચાર, શ્રી મનસુખલાલ તારાચંદ એઈલની જાહેર ખબરની કોટિમાં મૂકી દેવાનું વાજબી મહેતાએ લખેલ “ શીલધર્મની કથાઓ ' ઉપરથી લેખાશે નહીં.
ઉપજ્યા છે ઘણાં વરસ અગાઉ મનુભાઈ જોધાણી હકીકત તે એ છે કે શાળાની બહાર જેઓ રચિત સુંદરીઓને શણગાર નામે પુસ્તકમાં લીલો સાંઠે સંસ્કારિક કે શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિ ચલાવી રહ્યા છે તેઓ નામે એક કથા મારા વાંચવામાં આવી હતી. તે જ પોતાના વિષયને શ્રોતા સમક્ષ સરલ અને રસમય રીતે કથા પછીથી જયભિખુના એક પુસ્તકમાં પણ મેં રજા કરે તે તેમની શિક્ષણ કલાની હિકમત છે. તેથી વાંચી. બન્નેનું લક્ષ્ય વાર્તારસનું છેપણ બન્ને વખત જો હેતુ પાર પડતો હોય તે તે હિકમત સફળ છે- વાંચતાં મને લાગેલું કે એ કથા મૂળમાં જે રીતે લખાઈ સાર્થક છે. અર્વાચીન યુગમાં ધૂમકેતુએ તેમજ જય- હાય તે રીતે પણ જેવાવી જોઈએ. કેમકે એ એક તર્ક ભિખુએ ધર્મ કથાઓ લખી છે. બોધવાર્તાઓ આપી શાસ્ત્રને સામાન્ય નિયમ છે કે સિદ્ધાંતને પુરવાર કરવા છે તેથી તે શુદ્ધ સાહિત્યનું સર્જન નથી તેમ કહી દાંત અપાય છે અને અનેક સમાન દષ્ટાંત ઉપરથી શકાય નહીં. બોધ કથાઓનું સર્જન સ્વયંભૂ, કે વા- સિદ્ધાંત ઘડાય છે. તેવી જ રીતે ધર્મનાં સુત્ર સ્પષ્ટ ભાવિક ન હોય, અથવા તે સ્વભાવજન્ય સિસૃક્ષાની કરવા દષ્ટાંતો જાય છે અને તેને ધર્મનું અંગ પદાશ ન હોય તો તે શુદ્ધ કે કલામય સાહિત્યની ગણવામાં આવેલ છે. કેટિમાં આવે કે ન આવે તો પણ તેની ગુણવત્તા જૈન ધર્મના ચાર અનુયેગે પૈકી એક અયોગ ઓછી થતી નથી,
તે ધર્મકથાનાગ છે. કથાને બીજા ધર્મોએ પણ મહત્વ - વિલાયતના એક પ્રખ્યાત ચિત્રકારે, પરપોટાનું આપેલું છે, તેટલા ઉપરથી જ ધર્મકથાનુયોગને જે ચિત્ર કર્યું. તેમાં એક ખૂબસૂરત બોલક મોમાં ભૂંગળી પ્રાધાન્ય આપવામાં આવેલું છે ને યોગ્ય છે એટલું રાખી સાબુના પાણીના પરપોટા ઉડાડવાનો આનંદ સમજાઈ જાય છે. વિચારો વાચકને કે શ્રેતાઓને લેતો હતો. તેમાં પરપોટા અને તેમાં પરાવર્ત થતા સહેલથી સમજાય તે કેટલા માટે લા ક છે તે વાત પ્રકાશના વિવિધ રંગે ખૂબ દબદ્ધ હતા. તે વખતે આટલાં આટલાં પુસ્તક લખાતાં હોવા છતાં લેકાને ત્યાં પીઅર્સને સાબુ પ્રખ્યાત થતો આવતો હતો તે તેની પ્રતીતિ નથી એ વિચિત્ર છે, પ્રાકથનમાં પ. પુ. ક પનીએ ઉક્ત ચિત્ર ખરીદ કરી લીધું અને ચિત્રને આ. શ્રી વિજયધર્મસૂરીજીને એટલા માટેજ લખવું એક ખૂણે પિયર્સનાં નામ સાથેની ગોટી ઉમેરાવી. પડયું છે કે “દવ્યાનુગ વિષયક અથવા અન્ય આ ઉમેરા કે વધારા વિશે આજે પણ ચિત્ર વિવેચકા અનુયાગ વિષયક કોઈ પણ તાત્ત્વિક બાબતનું ગમે તેવું એકમત નથી. પણ ચિત્રના ગુણધર્મમાં મોટો તફાવત વિશદ અને વિસ્તૃત વિવેચન કરવામાં આવે પણ જ્યાં પડી ગયો. જે ચિત્ર સ્વયંભૂ હતું કલાકૃતિ હતી તે સુધી તેને લગતું દષ્ટાંત આપવામાં ન આવે ત્યાં જાહેરાત બની તેટલે અંશે તે કૃતિ નીચે આવી છતાં સુધી એ તાવિક બાબતો, જેટલા પ્રમાણમાં આપણને તેના રસનુભવ બદલાયો નહીં. દુરારાધ્ય રસેન્દ્રિયને સમજમાં આવવી જોઈએ તેટલા પ્રમાણમાં સ્પષ્ટ રીતે માત્ર અકૃત્રિમ પ્રકૃતિની સાથે પિયર્સની ગેટ અસ્થાને સમજમાં નથી આવતી એ આપણી અનુભવસિદ્ધ લાગી. પણ પિયર્સ સાબુના પ્રચાર માટે તે પગલું બાબત છે ” અને આગળ ચાલતાં તેઓએ “ જીવન - અત્યંત સફળ નીવડયું. આ ચિત્રની ઉપરના કારણે ઘડતરમાં ધર્મકથાગ એ દીવાદાંડી છે એમ પણ જે ટીકા થઈ તે અનેક ધાર્મિક ચિત્રોને પણ લાગુ કહ્યું છે. આ સંસાર એક સાગર છે. તેમાં દરેક વ્યક્તિ
૨૦. '
આત્માનંદ પ્રકાશ
For Private And Personal Use Only
