________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૮૫
વિગેરેના પ્રયાગાથી શ્વાસનુ રૂંધન કરીને તેને બાહ્યરંધ્રમાં ચડાવીને જગતની ખાદ્ય ઉપાધિ તથા કલ્પનાએથી નિવૃત થઇને અંતરમાં સ્થીર પરિણામી થઇને આત્મસ્વરૂપનું ચિંતવન કરવા સુવિચાર શ્રેણી (વિવેક દષ્ટિ) ને પ્રગટ કરે છે. તેને પ્રાણાયામની ભાસિદ્ધિ કહે છે, જેમ ક્ષપક શ્રેણી પ્રગટ થયા પછી અંતરમુકતીનાં કવળજ્ઞાન થાય છે તેમ આત્માથી જીવને સુવિચાર શ્રેણી પ્રગટ થયા પછી અંતરમુકતીનાં જ સમ્યકત્વ જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. પ્રાણાયામની ભાવશુદ્ધિ એ સભ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત થવામાં શ્રેષ્ટ સાધન અને તે સમાન વગેરે પાંચ પ્રકારના પવનના સહજ
ભાવે (હઠભાવે નહી) જપ કરવાથી પ્રાણાયામની શુદ્ધિ થાય છે. આવા અપૂર્વ ખેપ કરનાર એવા હું મનમેાહન જીનેશ્વર્—તારી અપૂર્વ વાણી મીઠી, મનેશ્વર છે અને જીજ્ઞાસુ આત્માને પરમ હિતકારી છે-
આત્માનન્દ પ્રકાશ
( ૨ ) બાહ્ય ભાવ રેચક ઈહાં,
પૂરક અંતર ભાવ, કુંભક સ્થિરતા ગુણૅ કરીજી, પ્રો ણા યા મ
સ્વ ભાવ
મનમોહન જીનજી
(૩) ધર્મ અર્થ ઇહાં પ્રાણનેજી, છાંડે પણ નહિ ધ;
ભાવા:– જેમ દ્રવ્ય પ્રાણાયામમાં શ્વાસના નિરોધ કરીને દોષિત હવા તથા શારીરિક મલને યાગ કરે તે રેચક, સ્વચ્છ હવા અને શારીરિક શુદ્ધિ મેળવે તે પૂરક, અને શરીર તથા મનની સ્થીરતારૂપ ગુણનું સરક્ષણ કરે તે કુંભક, એ પ્રમાણે દ્રશ્ય પ્રાણાયામ થાય છે, તેમ હિાત્મભાવ તથા. અંતરની મલીન વાસનાઓના ત્યાગ કરે તે રેચક, અંતરવૃતિઓ અને મનના સંયમ કરીને સદ્ગુણોથી આત્માને સુવાસિત બનાવે તે પૂરક, અને પ્રાપ્ત થયેલા આત્મિક ગુણ્ણાને, ત્યાગ, વૈરાગ્ય, ભક્તિ, શ્રદ્દા, તથા સદ્ભાયા ટકાવી રાખે, સ્થિર રાખે, તે કુંભક જેને ભાવ પ્રાણાયામ કહે છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાણુ અર્થ સંકટ પડેજી,
જી
એ દૃષ્ટિના મ– મનમાહન નજીભાવાઃ—જેને પરમા માનું સાચું રહસ્ય સમજાયું છે તેને રેઢુ પાતયામિ વા ક્રાય સાધયામિ ” દેહ પડે તા ભલે પડે પણ આત્મહિત સાધવાનું કા અવશ્ય કરવુ જ છે એવા દઢ નિશ્ચિય થયા હોય છે તે અર્થાત્ પ્રાણાંત કષ્ટ પડે તેપણ ધના-આત્મહિતના રક્ષણ માટે સર્વે કષ્ટો, દુ:ખો કે સ’કટા સહન
કરવાને તત્પર થશે. જરા પણ ચલીત કે ભયભીત થશે
નહીં. આ દષ્ટિમાં ધર્મ પ્રત્યેની આવી અસીમ પ્રીતિ, અડગતા અને શ્રદ્ઘા રામે રામ વ્યાપ્ત હોય છે. (૪) તત્વ શ્રવણ મધુર કેજી,
છાં હોય બીજ પ્રા;
ખાર કસમ ભવત્યજેજી, ગુરૂભક્તિ
અદ્રોહ— મનમોહન
ભાવા:- દષ્ટિમાં વર્તનાર જીવાત્માને શ્રી સદગુરૂના સોાધનું તત્વવરૂપી અમૃતનું સિંચન થવાયી ખારા જલરૂપ મિથ્યાત્વ ઉત્પન્ન થયેલ, ભવાનદીપણાના ત્યાગ કરીને સમ્યકત્વજ્ઞાનરૂપ બીજાંકુર પ્રગટ થવાની તૈયારી થાય છે. અર્થાત્ સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કરવાને પૂણુ અધિકારી બને છે.
(૫) સૂક્ષ્મ એધ તાપણુ ઇહાજી, સમકિત વિષ્ણુ નવિ હાય; વેધ સંવેધપદે કહ્યાજી, તે ન અવધે જાય.
મનમોહન, માવા:-આષ્ટિમ ગ્રંથભેદ થવાની તૈયારી હોવાથી જો કે સમ્યક્ત્તાનના સ્વભાવ પ્રગટ થતા નથી, તાપણુ તેને આભાસ થાય છે કારણ કે મિત્રાદિ આ ચાર ષ્ટિમાં સ્વસ્વરૂપતુ સવેદનપણું ન હોવાથી અહીં
For Private And Personal Use Only
