________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ પ
ગાર
(I/
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાર,
પણ પ્રદર્શનમાં છે. જ્ઞાનભંડારના સંગ્રહમાંથી બીજી ઘણીય એવી પ્રતે આ પ્રદર્શનમાં મૂકવામાં આવી છે કે જે મૂળ લેખકેના સમકાલીન સમયમાં જ તૈયાર કરાઈ હેઈ અને ઘણુંખરું તે આ પ્રતે ૧૨ મી સદીની શરૂઆતની હોવી જોઈએ “નિશીથસૂત્ર”ની પ્રત (૧૨ સૈકામાં) પ્રસિદ્ધ જૈન આચાર્ય શ્રી જિનદત્તસૂરિની અંગત માલિકીની છે. - વળી વધારે જાણવાની રસમય હકિકત તે એ છે કે પ્રાચીન કથા સાહિત્યને લગતી ઘણી પ્રતે છે. દાખલા તરીકે ધનપાલરચિત (૧૦૭૩ ઈ. સ.) “તિલકમંજરી”, પ્રસિદ્ધ રાજા ભેજ રચિત શૃંગાર-મંજરી કે જે એક નવી ઢબની પ્રેમ-કથા હવા ઉપરાંત ૧૧ મી સદીની લોક સંસ્કૃતિની આધારભૂત હકીકતે તેની અંદર આપેલી છે, ઉદ્યોતનસૂરિરચિત (૧૦૮૨ ઈ. સ.) “કુવલયમાલા કહા ” સુબંધુરચિત (૧૧૫૦-ઇ. સ.) વાસવદત્તા; જિનચંદ્રસૂરિરચિત (૧૧૫૦ ઈ. સ.) “સંગારંગશાલા” કે જે પ્રાકૃત ભાષામાં લખાયેલ પણ હજુ સુધી પ્રસિદ્ધ થયેલું નહતું અને જેમાં પ્રેમ અને ત્યાગ અથવા સંન્યાસનું વર્ણન આવે છે. આ પ્રકારના કથા સાહિત્યની પ્રત પણ છે. અપભ્રંશ ભાષામાં લખાયેલ વિલાસવતી-કથા” અને પ્રાકૃતમાં (૧૯-ઇ. સ ) લખાયેલ “સમરાદિત્ય કથા” તથા ૧૨૦૮ ઈ. સ. માં લખાયેલ “નિર્વાણલીલાવતી” નામના ગ્રંથ પણ પ્રદર્શનમાં મૂકવામાં આવ્યા હતા.
નૈષધ ચરિત ઉપર ઈ. સ. ૧૩૦૩ માં લખાયેલી નારાયણ નામની ટીકાની પ્રત મૂળ ટીકા લખાયા પછી આઠ વર્ષે જ તૈયાર કરવામાં આવી હતી. ન્યાયશાસ્ત્રનું આવશ્યક સાહિત્ય, કે જેમાં વાત્સ્યાયનનું ભાગ્ય, ભારદ્વાજનું વાર્તિક, વાચસ્પતિરચિત તાત્પર્ય ટીકા, ઉદયનરચિત તાત્પર્યપરિશુદ્ધિ અને શ્રીકંઠેરચિત ન્યાયટિક જેવા ગ્રંથ સમાવિષ્ટ થઈ જાય છે તે પૂરેપૂરું ૬૧૫ તાડપત્ર પર લખાઈને પ્રતા રૂપે જળવાઈ રહ્યું છે.
જૈન ધર્મનાં અંગસૂત્રોનું તમામ સાહિત્ય, મૂળ અને અર્ધમાગધીમાં તથા સાથીસાથે પ્રાકૃત તથા સંસ્કૃત ટીકાઓ સધિત તાડપત્રમાં ઉતારી લેવામાં આવ્યું છે. આ તાડપત્રીય પ્રતે ૧૦૬૪ ઈ. સ. થી ૧૧૭૪ ઈ. સ. સુધીમાં તૈયાર થયેલ હશે.
આ સંગ્રહમાં કાગળ પર લખાયેલી હિંદમાં મળી આવેલી જૂનામાં જૂની પ્રત (૧૧૮ ઈ. સ.) છે. તે પ્રત “કર્મગ્રંથ ટિપ્પણ” નામના પુસ્તકની પ્રત છે.
પ્રદર્શનમાં મૂકેલી લાંબામાં લાંબી તાડપત્રીય હસ્તપ્રત ૩૪ ઇંચની છે અને સારી રીતે જળવાઈ રહેલી કાળી શાહીમાં લખાયેલી છે. આ તાડપત્રોને મધ્યકાલીન સમયમાં ઈડેનેશીયામાંથી આયાત કરવામાં આવતા હતા. આ તાડપત્રો “શ્રીતાલ” નામે ઓળખાતા હતા. દરેક તાડપત્ર પર લખાણની ઓછામાં ઓછી ચાર અને વધારેમાં વધારે આઠ લીટીઓ છે અને લખાણેની લિપિ ૧૧-૧૨ સેકાની દેવનાગરી લિપિ છે. કેટલાંક લેખનકળાનાં પ્રાચીન સાધનોને પણ પ્રદર્શનમાં મૂકવામાં આવેલ છે.
વિ. એસ. અગ્રવાલા. પ્રદર્શન-અધ્યક્ષ
For Private And Personal Use Only
