________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વદર્શન સમુચ્ચય અને તેની ટીકાઓ.
૧૩૭
(ક) પદર્શનનિર્ણપનિષદ
(૬) વિ. સં. ૧૨૯૫ માં રચાયેલી એક (૪) શુભચન્દ્રકૃતિ દર્શન પ્રમાણપ્રમેય અવચૂરિ. (૫) પડ્રદર્શનસંક્ષેપ
(૭) બ્રહ્મ શાંતિદાસે રચેલી અચૂર્ણિ. (૬) પાર્શનસ્વરૂપ
(૮) અજ્ઞાતકર્તાક ટીકા. (૭) જમ્મતનાટક
આથી ઉપર્યુક્ત સટીક પદનસમુચ્ચયન
નિવેદન(પૃ. ૧૦)માને શ્રી વિજયજંબુસૂરિને “મુક્તાબાઈ જ્ઞાનમંદિર” ( ઈ) તરફથી
* નીચે મુજબનો ઉલ્લેખ વિચારણીય ઠરે છે. વિ. સં. ૨૦૦૬ માં પ્રકાશિત અને શ્રીવિજય
પદર્શન ઉપર એક આ, અને બીજી આ જંબુસૂરિદ્વારા સંપાદિત પડ્રદર્શનસમુચ્ચયની
શ્રી ગુણરત્નસૂરિજીની બહટીકા એમ બે જ ટીકાઓ (વિદ્યાતિલકત વૃત્તિ સહિત) આવૃત્તિના અંતમાં
છે, ત્રીજી કે ઈપણ જોવામાં આવેલ નથી. કેઈકે સંસ્કૃતમાં ચેલે લઘુષદર્શનસમુચ્ચય છપાયેલે છે. આમાં પ્રારંભમાં બે પદ્યો છે, અંતમાં
આ મૂરિએ “ નિવેદન”(પુ. ૮-૧૦)માં પદામાં એક અવતરણ છે. વચમાં પણ એક અવ-
કહ્યું છે કે વિ. સં. ૧૯૬૨ માં અંબા સિરીઝ તરણ છે. એ સિવાય ભાગ ગદ્યમાં છે. અંતમાં છે
(બનારસ) તરફથી જે મણિભદ્રસૂરિના નામથી ન પ્રમાણે દર્શનોનું વર્ગીકરણ છે. આ લઘુ કૃતિ
પતિ ટીકા પ્રસિદ્ધ થઈ છે તે ખરી રીતે વિદ્યાતિલકની જ આ નામે તે જિનરત્નકેશમાં નોંધાયેલી નથી, ટીકા છે. આમ કહેવા માટે એમણે એ હેત દર્શાવ્યો પરંતુ ઉપર જે છ કૃતિઓ મેં ગણાવી છે તેમાંની
છે કે મણિભદ્ર નામના કોઈ આચાર્યની જે. સા. કેઈક હોય તે ના નહિ. અંતિમ નિર્ણ, માટે તે સં. ઇ. માં નોંધ નથી. વળી એમનું કહેવું એ પણ એની હાથપોથીઓ તપાસવી જોઈએ.
છે કે પ્રશસ્તિ ચોરાઇ ગયેલી હાથથી ઉપરથી હારિભદ્રય પદનસમુચ્ચય અને એના ઉપર
- સંપાદન કરાયું હશે. એમાં એ હાથપોથી લખનારનું
મણિભદ્ર નામ હશે અને તેને વૃત્તિકારનું નામ રની ટીકાઓ વિષે મેં અનેકાન્ત-જયપતાકા(ખંડ ૨)ને મારા અંગ્રેજી ઉદઘાતમાં થોડ
સમજવાની ભૂલ થઈ હશે. ઘણો વિચાર અંગ્રેજીમાં કર્યો છે અને હરિભદ્રસૂરિને
આ સંબંધમાં તપાસ કરતાં મારું માનવું નીચે અંગે ગુજરાતીમાં તૈયાર થતા મારા પુસ્તકમાં પણ મુજબ થાય છે:મેં કર્યો છે એટલે અહીં તો એના ઉપરની ટીકાઓ
ખંબા સંસ્કૃત સિરીઝ” તરફથી મણિગણાવી મણિભદ્રકૃત કા વિષે જ વિચાર કરીશ, ભદ્રના નામપૂર્વક છપાયેલી લઘુ ટીકા તે જ વિદ્યાજિનરત્નકેશ ભા. ૧, પૃ. ૪૦૨-૩)માં આઠ
તિલકના નામથી છપાયેલી ટીકા છે, ફેર બે બાબત ટીકાની નોંધ છે –
પૂરતું જ છે. (૧) તર્ક રહસ્ય દીપિકા
૧ “નિવેદન” (પૃ. ૭) માં દર્શનને અંગે (૨) વિવાતિલ ઉર્ફે સંમતિલકરિએ વિ.
હારિભદ્રીય અને રાજશેખરીય બે જ કૃતિઓ જેવાય છે
૧ એમ જે કહ્યું છે તે પણ બરાબર નથી. સં. ૧૭૯૨ માં રચેલી ટીકા
૨ પ્રશરિત ચોરી લેવાની એ વાતનું સમર્થન () મણિદ્ધકૃત ટીકા.
વૃત્તરનાકર ઉપર સમયસંદરે રચેલી ટીકાની પ્રશ(૪) ૧૫૦૦ જેવડી રાજહંસેરચેલી ટીકા, તિમલની નીચે મુજબની પંક્તિદ્વારા થાય છે – (૫) સજ્ઞાનપણતલે” થી શરૂ થતી ટીકા “ોડ મરણ મૂઢ પ્રતિઘોવિઘતિ"
For Private And Personal Use Only
