Atmanand Prakash Pustak 047 Ank 08

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

થિ દેવગિરિ )
દેવગિરિની નગરરચના અને ગઢ,
(ગતાંક ૫૪ ૧૨૫ થી શરૂ ) દેવગિરિનો ગઢ(કિલો) ખાસ જોવાલાયક ગણાય છે. આજે પણ હમેશાં ત્યાં અનેક મુલાકાતીઓ જેવા આવે છે. ગઢ જતાં એમ સહેજે જણાય છે કે જો એમાં પૂરેપૂરી અન્નપાન-શસ્ત્રાદિની સામગ્રીનો સંચય હોય તે તાકાત નથી કે કોઈ શત્રુ ત્યાં સહેલાઈથી ફાવી જાય. ૬૦૦ ફુટની ઉંચી ટેકરીની જમીન તળિયા પાસેને ચારે બાજુનો ભાગ લગભગ સો સો બસો બસો ફુટની ઊંચાઈ સુધી સરખો કરી નાખીને એક દિવાલ જેવો જ બનાવી દીધે છે કે જેથી કોઈ તેના ઉપર ચડી ન શકે. ટેકરીની(ગઢની) પૂર્વ અને દક્ષિણ દિશાએ દેવગિરિનગર વસેલું છે. અને તેને ફરતો અઢી માઈલની પરિધિવાળે એક કિલે છે કે જે ગઢને જઈને અડે છે. આ કલા અને ગઢની વચમાં નગર વસેલું છે. આ કિલ્લે ખંડિત દશામાં છે. બીજો એક કિલ્લા ગામની અંદર જ છે. આ લગભગ આખે છે અને તેને પણ બંને છેડા ગઢને જઈને અડે છે. આ બીજા કિલામાં દાખલ થયા પછી ગઢ સુધી વચમાં હાથી હજ કે જ્યાં હાથીઓને નાન કરાવવામાં આવતું હતું તે, ચાંદમિનાર, તેની સામે એક મોટું કાલિકાનું મંદિર કે જેને મુસલમાનેએ મજીદમાં ફેરવી નાખ્યું હતું અને પોલિસ પગલાં પછી ડિઓએ કબજે લઈને કલિકાની સ્થાપના કરી છે તે. તથા બીજા તેવાં તુટેલાં મકાનો છે. અહીંથી આગળ ચાલતાં ત્રીજે કિલે આવે છે અને તેના પણ છેડા ગઢને જઈને જ અડેલા છે. આ ત્રીજા દિલાની અંદર જૂના વખતના મહેલો તૂટી પડેલી અવસ્થામાં છે. ગઢ ઉપર જવા માટે આ કિલાઓના દરવાજાઓમાંથી પસાર થવા સિવાય બીજે કઈ જ માર્ગ નથી. ત્રણ કિલ્લામાંથી પસાર થયા પછી ગઢમાં દાખલ થયા પૂર્વ ૧૦૦ ફુટ ઊંડી ખાઈ આવેલ છે કે જે પાણીથી ભરેલી હોય છે. જવા માટે એક જ માર્ગ છે કે જેના ઉપર એક બે માણસથી વધારે ન ચાલી શકે. ખાઈ ઓળંગ્યા પછી ગઢ ઉપર જવા માટે હમણાં એક માર્ગ બનાવવામાં આવ્યું છે, પણ પૂર્વે આ માર્ગ હતો જ નહીં. ડુંગરની અંદર ખેદીને બનાવેલા એક અંધારામય માર્ગમાંથી જ કેટલું યે ચાલીને જ ઉપર જઈ શકાતું હતું. અત્યારે પણ પ્રકાશ સાથે રાખીને જવાય છે. એ માર્ગ પણ એટલે સાંકડો છે કે વધારે માણસ ન નીકળી શકે. ઉપર ચડ્યા પછી જૂની મોગલ જમાનાની તપે પડેલી જોવામાં આવે છે. આગળ ચાલતાં એક ગણપતિનું મંદિર આવે છે કે જેને મુસલમાને એ કબર બનાવી દીધી હતી અને હમણું હિંદુઓએ પાછું પડાવી લીધું છે. છેવટના ભાગમાં હવા-ખાવા માટેનો એક મેટે બારદારી નામે ઓળખા મહેલ છે. તેની આગળ ગુરુદત્તનું ભોંયરામાં મંદિર છે, જયાં મેળા ઉપર હજારો લોકો આવે છે. સૌથી ટોચ ઉપર એક મોટી જૂની તાપ