________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિવેકદષ્ટિ બને.
૩૧
ને વધારે કીમતી સમજી રહ્યા છે. જેથી કરીને ત્રણમાંથી એકલા જ્ઞાનાવરણ ક્ષેપશમ હેય હેપાદેયરૂપ વિવેકની વાત જ ગમતી નથી. તો જ્ઞાન, અજ્ઞાનપણે ઓળખાય છે. જ્ઞાનાવરણ જડને વિકાસ થવાથી વૈષયિક વાસનાઓ વધુ તથા દર્શનમોહ બંનેનો ક્ષયે પશમ અથવા તે પોષાય છે અને વિવેક નષ્ટ થાય છે છતાં દર્શન મેહનો ઉપશમ કે ક્ષય હોય તે જ્ઞાન, મેહના દાસ બનેલા ને તે ગમે છે. જડને જ્ઞાન તરીકે કહેવાય છે અને જ્ઞાનાવરણુ, દર્શન જેટલો વિકાસ થાય છે તેનાથી વધીને આત્મ- મેહ તથા ચારિત્રમોહ ત્રણેને ક્ષોપશમ હોય વિકાસ ગુણનો નાશ થાય છે એટલે અજ્ઞાનતા તો તે જ્ઞાનને વિજ્ઞાનની કોટીમાં મૂકવામાં આવે પણ પુષ્કળ પ્રમાણમાં વધે છે. યદ્યપિ જડા- છે; માટે જ જડને જ વિકાસ કરવાવાળી બુદ્ધિ સક્તોને અજ્ઞાનપણું આત્માને માટે જ હોય છે. વિજ્ઞાનને ઓળખાવતી નથી, કારણ કે તેનાથી એટલે આત્માને તેઓ સારી રીતે ઓળખી તાત્વિક હિત સાધી શકાતું નથી. શકતા નથી; પણ જડના તે સારી રીતે જાણે વસ્તુસ્થિતિ આવી હોવાથી માણસે વિવેકી હોય છે, કારણ કે તેઓ વૈષયિક સુખના બનવું જોઈએ. શ્રી મહાવીર પ્રભુના અનુયાયી સાધનો મનગમતા સારામાં સારા બનાવી શકે તરીકે પિતાને માનીને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિ આદરછે અને તેને વાપરીને સારામાં સારી સુખ- નાર માણસોએ તો વિવેકી બનવાને માટે જ શાંતિ અનુભવીને અત્યંત સંતેષ મનાવે છે ઘણી જ કાળજી રાખવી જોઈએ, કારણ કે વિવેક તેથી તેમને અવિવેક પણ સારી રીતે પોષાય વગરના ધર્મને વિવેકી પુરુષો તાત્વિક ધમે છે. આવી રીતે હેયને જ ઉપાદેયની શ્રદ્ધાથી કહેતા નથી. તેમનું માનવું છે કે-વિવેકશૂન્ય સ્વીકારતા હોવાથી તાવિક દષ્ટિથી તેઓ અજ્ઞાની ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરવાથી માનવી તાત્વિક ફળ જ હોય છે છતાં તેમને વિજ્ઞાની કહેવામાં આવે મેળવી શકતો નથી. ધાર્મિક ક્રિયા કરીને માત્ર છે તે એક પ્રકારની જડાસક્તિનું સૂચક છે. ચક્રવતી કે દેવેંદ્ર બનવાનું પૂન્ય કેમ ન મેળવ્યું આત્માને સારી રીતે ઓળખી તેની મહત્તા હોય પણ દર્શનમેહના ઉપશમ આદિથી પ્રગટ સમજનાર તત્વદષ્ટિ વિવેકી પુરુષ વિષય- કરેલા પશમિક આનંદ તથા સુખના આગળ પિષક જડના ધર્મને વિકાસ કરનારને વિજ્ઞાની પન્યથી મેળવેલા ચક્રવત્તી તથા દેવેંદ્રનું સુખ તરીકે ગણતા નથી, કારણ કે વિજ્ઞાન તે
તા અનંતાનંતમે ભાગે પણ હોઈ શકતું નથી, આત્માને” ગુણ છે તેના વિનાશક જડને વિકાસ
છે કારણ કે પુન્ય કર્મથી મળેલા સુખ તથા આનંદ કરનાર જ્ઞાનને વિજ્ઞાન કેવી રીતે કહી શકાય? પરપૌગલિક વસ્તુના સંગસ્વરૂપ હોવાથી આત્મવિકાસક બંધ સિવાયનું જ્ઞાન વિજ્ઞાન ખોટા છે-સુખાભાસ છે અને મેહના ઓપશહોઈ શકે જ નહિં અને જે વિજ્ઞાન છે તેનાથી મિક આદિ ભાવેથી પ્રગટ થયેલું સુખ આદિ આત્માનું અહિત કે અકલ્યાણ થાય જ નહિ માટે આત્મિક-પોતાના જ હોવાથી તાવિક છે અને જ દર્શન મેહને જ્યાં સુધી ગાઢ ઉદય હોય ત્યાં તે તાત્વિક સુખ-જીવન-આનંદ આદિ વિવેકસુધી વિજ્ઞાન પણ કહેવાય નહિ. જ્ઞાન-અજ્ઞાન દષ્ટિ છ જ મેળવી શકે છે માટે તાવિક તથા વિજ્ઞાન આત્મસ્વભાવની અવસ્થાઓ છે વસ્તુ મેળવવાની ઈચ્છાવાળા માનવ જીવનમાં અને તે ઔદયિકાદિ ભાવેને લઈને થયેલી છે. જીવનાર જીવોએ વિવેકદ્રષ્ટિ થઈને સાચા જ્ઞાનાવરણ, દર્શનમોહ અને ચારિત્રમેહ આ માનવી બનવાની આવશ્યકતા છે.
For Private And Personal Use Only
