________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
FEER FEEFERE # ચેગ મીમાંસા. ૪
REFEREFFEREER
સંગ્રાહકઃ-મુનિ પુણ્યવિજયજી (સંવિજ્ઞ પાક્ષિક) ( પ્રસ્તુત લેખ એક વિદ્વાન મુનિવર્યશ્રીની નેધ ઉપરથી સંગ્રહિત છે; તેમાં મેં કેટલાક શબ્દ તથા વાકને યથાસ્થાને ઉમેરો કરી યથામતિ સંકલના કરી મૂકેલા છે. પોતાની વાસ્તવિક દશાનું ભાન કરાવે તે અતીવ ઉપયોગી જણાયાથી આ લેખ તરીકે પ્રસિદ્ધ કરાય છે. યોગ પરત્વે શાસ્ત્રીય દષ્ટિએ અબાધિત વિમશ-વિશિષ્ટ
વિચારને સ્થાન હેઈ લેખનું નામ “યોગમીમાંસા' રાખ્યું છે. સે.) “પણા જોwાળો લો” જેના વેશે માત્ર સમતા યા તે નિર્વિકપક સમાધિ આત્માનું મુક્તિ સાથે બરાબર યોજન થાય તે હેાય છે. નિર્વિકલ્પક એટલે માનસિક વૃત્તિ
ગ” કહેવાય છે. એ આચારરૂપ પણ હોય, એને સંપૂર્ણ નિરાધ જેને “શુદ્ધ ઉપચોગ” અને પરિણામરૂપ પણ હોય. જે આચારરૂપ કહેવાય છે, એ દશા આઠમાથી બારમાં ગુણયોગ છે, તે કર્મચગ કહેવાય છે, અને જે સ્થાનક સુધી હોય છે. જેના અંતે “ઉજાગરપરિણામરૂપ યોગ છે તેને જ્ઞાનચાગ કહેવાય દશા” અથવા તે “પ્રાતિભ” નામનું અનુભવ છે. કર્મવેગમાં આચારની મુખ્યતા અને પરિ- જ્ઞાન થાય છે. જેના પ્રતાપે કેવળજ્ઞાનરૂપ જ્યોતિ ણામની ગૌણતા છે અને જેમાં માત્ર પરિણામની પ્રગટ થાય છે. એ નિવૃત્તિ માર્ગને જ ધર્મજ મુખ્યતા છે તે જ્ઞાનયોગ. કર્મયેગમાં શુભ મેઘ સમાધિયા તો અસંગાનુષ્ઠાન કહેવાય છે. ઉપગની દશા હોય છે, જેને સવિકલ્પક દશા યુગના બીજા પણ અનેક ભેદ છે. સ્થાનકહેવાય છે. અથવા તે પ્રવૃત્તિ માર્ગ (અસ- વર્ણ–અર્થ આલંબન અને અનાલંબન. પ્રથતથી નિવૃત્તિ અને સાતમાં પ્રવૃતિ ) મા તે મના બે “કર્મગ છે જ્યારે બાકીના ત્રણ ભેદોપાસના કહેવાય છે, કે જેમાં જગત્ માત્રથી “જ્ઞાનગ” છે. આ ગની શુદ્ધિ પ્રણિધાન, પિતાને આત્મા ભિન્ન રૂપે છે, એવું ધ્યાન પ્રવૃત્તિ, વિનય, સિદ્ધિ અને વિનિયોગરૂપ કરાય છે. ચોથા ગુણસ્થાનકથી આરંભી ચાવત શુદ્ધ આશય પંચકદ્વારા થાય છે. એ જ સાતમા સુધી શુભેપગ યા તે ભેદ પાસ- પ્રકારે અધ્યાત્મ, ભાવના, ધ્યાન, સમતા અને નાની મુખ્યતા હોય છે. બાદ અભેદોપાસનાને વૃત્તિસંક્ષયરૂપ મેંગના પાંચ ભેદ છે. એમાં
એટલે કે પરમાત્મા સાથે આત્માને અભેદ વૃત્તિસંક્ષયના બે ભેદ છે. ચિત્તવૃત્તિસંક્ષય સિદ્ધ કરવા આરંભ થાય છે. એટલે કે નિરં ( જે બારમે ગુણસ્થાનકે સિદ્ધ થાય છે.) અને જન નિરાકાર પરમાત્માનું જે ધ્યાન તે આઠમા ગવૃત્તિસંક્ષય ( જે ચૌદમે સિદ્ધ થાય છે.) ગુણસ્થાનકથી શરૂ થાય એને જ અભેદપાસના તેવી જ રીતિએ ઈછા, શાસ્ત્ર અને સામર્થ્યરૂપ અથવા નિવૃત્તિમાર્ગ કહેવાય છે કે જેમાં ત્રણ ભેદ છે. જેમાં ઈચ્છાગ પ્રાય: ચતુર્થથી બાહા આવશ્યકાદિ ક્રિયાઓ પણ હોતી નથી, અને શાસ્ત્રગ પંચમથી સસમ પર્યત અને
For Private And Personal Use Only
