________________
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
(૨)
હોય ત્યારે આપે જાઓ
ભેજ રાજાના અમલદારો પણ ભણેલા ૧. વિપત્તિ વખતે કામ લાગે માટે ધન સાચવવું.
» હતા. મંત્રીઓએ તેની નીચે ત્રીજું ચરણ
૩: ઉમેર્યું. “ધારે કે દૈવ કેપે તે? નસીબ ૨. ભાગ્યશાળીને વળી વિપત્તિઓ કેવી? ફરી જાય તે? મોળા દિવસે આવે છે ?' ૩. કદાચ ભાગ્ય ફરી જાય-દેવ ઠે. આમાં આડકતરી ચેતવણી અને ગર્ભિત ઠપકા
જેવું હતું. સર્વના એકસરખા દિવસો જતા ૪. (દેવ કેપે તે) સંધરેલ સંપત્તિ પણ
૧ણ નથી, પણ અંધારી રાતને હોંકારો થઈ પડે નાશ પામે છે.
તેવું ધન રક્ષવું–બચાવવું-સંઘરવું ઘટે. અસ્તવ્યસ્ત લાગતા આ શ્લોકમાં ભારે પણ મહારાજા જ પિતે વિદ્વાન, વિચાર ગુંથણી કરી છે. એની પાછળ ભેજ- સાવશાળી અને વિચારક તત્વજ્ઞાની હતા, રાજાની ઉદારતાની ઉદાત્ત કથા છે. ભેજ રાજા એમણે એની નીચે ચોથું ચરણ ઉમેર્યું કેસુંદર કાવ્ય કરનારને ભારે રકમ આપતા હતા. દેવ કેપે ત્યારે તો એકઠા કરેલા પૈસા એક વખત તો નદીકાંઠે ઊતરતા માણસને કે જાળવી રાખેલી સંપત્તિ પણ નાશ પામી નારદત્ત ગોઠણપ્રમાણુ પાણી નદીમાં છે જય, જ્યારે દિવસ ઊઠે છે ત્યારે તે મિટા એ શબ્દને સુંદર પ્રવેગ સાંભળીને ભેજ
ભૂપ હોય કે રાજા મહારાજા હોય કે મોટા રાજાએ એને લાખ સેના મહાર આપી દીધી.
શેઠી આ હેય એના ઘરમાંથી ધન પગ કરીને કઈ કવિને શીરપાવ, તે કેઈને વર્ષાસન,
ચાલ્યું જાય છે, માટે હોય ત્યાં સુધી વાપરે, કેઈને સભામાં સ્થાન તે કેઈને સેના હાથીનાં
દાન કરો અને નામના કરો. શેઠના ઘરદાન. એને દાનપ્રવાહ ધોધબંધ ચાલ્યા જ
માંથી ધન ચાલવા માંડયું ત્યારે હાથમાં એને કરે. મંત્રીએ આટલી મોટી ઉદારતા સહન
આંકડે રહી ગયે તે પણ બીજે દિવસે બીન કરી શક્યા એટલે એક સમયે એમણે
જાને ઘેર જમવા જતાં તેના થાળમાં ચુંટી રાજાના પ્રવેશ દ્વાર ઉપર પ્રથમનું પદ લખ્યું
ગયે. ધન જવા બેસે ત્યારે તે દોકડા પૈકે (નં. ૧). આપત્તિ વખતે કામ લાગે
ચાલ્યું જાય છે, પણ સારાં કામમાં હોય ત્યાં માટે માણસે ધનને જાળવવું, એકઠું કરવું
- સુધી ખરચે જ રાખે, ખાધું ખૂટશે, પણ એને ઉડાડી ન દેવું, એ એને ભાવ હતો.
આપ્યું ખૂટશે નહિં, અને સારી બાબતના ભેજ રાજાએ તુરત પિતાને હાથે લખ્યું ખર્ચના નસીબ પણ મોટા જ હોય છે, માટે કે નસીબદાર શ્રીમાનને આપદા કેવી હોય ત્યારે આપ, આપ અને ન આપો તે (નં. ૨). મતલબ એ હતી કે ભાગ્યવાનને અમારા જેવા ન આપનારના હાલ જુઓ આપદા હાય જ નહિ, ભાગ્યવાનને ને આપદાને એમ ભિક્ષુક બંધ આપે છે. તેના જેવા ન વિરોધ જ હોય, એને તો પાણી માંગે ત્યાં દૂધ થવું હોય તે રાજા ભેજને અનુસરે, મળે ત્યાં વળી દુઃખની વાત કેવી?
मापदर्थे धनं रक्षेत्, भाग्यभाजां क्व चापदः १। कदाचित् कुप्यते दैवं, सञ्चितार्थोऽपि नश्यति ॥
For Private And Personal Use Only
