Atmanand Prakash Pustak 044 Ank 01

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531514/1

Page #1

ડાભી દyક ,
5
માં
5.
પુસ્તક ૪૪ ર મગા
સંવત ૨૦૭૨.
આમ સ', ૫૧
અંક ૧ લા.
શ્રાવણ : એંગષ્ટ
તા. ૧૦-૮-૧૯૪૬..
D08
)
છે,
2
बारिमा
સ
=
/
1
"
જ જલસાTM જ આત્માનંદ બાવળાંક
R૮ સભા
વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧-૧૨-૦ પાસ્ટેજ સહિત.
પ્રકાશકશ્રી જૈન આત્માનદ સભા-ભાવનગર 8
-
ETIETETITLETTE

Page #2

અ નુ કે મ
ણ કા.
૧૧
r,
૧ શ્રી પાર્શ્વનાથ તુતિ....
લે. મુ. શ્રી પુર્ણાનંદવિજયજી ૨ ગુરૂમણું ....
લે. ડૉકટર ભગવાનદાસ મ. ૩ નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન.... લે. શ્રી ફતેહચંદભાઈ ૪ વિચાણી ... ...
લે. આ. શ્રી કસ્તૂરસૂરિજી ૫ ધમ.. કેશ¢ય ....
લે. મૅક્તિક ૬ સેવાનું સ્વરૂપ અને મહત્વે ...
લે. અહયાસી ૭ સાક્ષેપ-નિરપેક્ષ દષ્ટિ ... ... - લે. સં'. પા. મુનિ પુણ્યવિજયજી ૮ યુગપ્રધાન વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી .... લે. મુનિ લમીસાગરજી ૯ સ્વીકાર સમાલોચના ...
સભા નવા થયેલાં માનવંત સભાસદો૧. રા. રા. શ્રી ચંદ્રકાન્તભાઈ ઉજમશીભાઇ
પેટ્રન મુંબઈ ૨. માતર મોતીચ દભાઈ ઝવેરચંદ મહેતા
લાઈફ મેમ્બર ભાવનગર ૩. જીવરાજભાઈ ઓધવજી દેશી, ભાવનગર રાજ્યના માજી હાઈ કૅટ ચીફ જજ , ૪. વકીલ જગજીવનદાસ શિવલાલ પરીખ, સી. એસ સી. એલ એલ. બી. ૫. રતીલાલ હરગોવનદાસ ડગલી, એમ, એ. એલએલ. બી.
5) વઢવાણ શહેર ૬. શેઠ નગીનદાસ કુંવરજીભાઈ
ભાવનગર ૭. શાહ શાંતિલાલ હીરાલાલ
વાર્ષિક મેમ્બર by
શ્રી આત્માનધ્ર પ્રકાશના ગ્રાહકોને નમ્ર સૂચનાગયા અને આગલા મે માસના ૧ આમાનંદ પ્રકાશ ?’માં કરેલી નમ્ર સૂચના પ્રમાણે આપ સુજ્ઞ ગ્રાહકે બે વર્ષના લવાજમના રૂા. ૩-૧૪-૦ નું' ભેટની બુક સાથે વી. પી. રવાના થઈ ગયેલ છે. જેથી સ્વીકારી આભારી કરશે. પાછું વાળી જ્ઞાન ખાતાને નુકસાન કરી જ્ઞાન ખાતાના દેવાદાર નહિં રહેવ! નમ્ર સુચના છે. વાંચા-વચારે
આત્મક૯યાણ સાધો- જ્ઞાન-ભક્તિ કરોસ્થિતિસ'પન્ન જૈન બધુઓને એક નમ્ર સૂચના. રૂા. એકસે એક આપી આ સભાનું માનવંતા લાઈફ મેમ્બરનું સ્થાન મેળવી, નવા નવા સુંદર પૂવૉચાયૅકૃત તીર્થંકર ભગવાને, અન્ય ઉપકારી મહાન પુરૂષ અને આદર્શ સતી ચરિત્ર વાંચી પોતાનું અને બીજાઓને વંચાવી સ્વપર કલ્યાણ સાધે.
- અત્યાર સુધીમાં તે રીતે થયેલા પેટ્રનથી અને લાઈફ મેમ્બર જૈન બંધુઓએ લગભગ ૮૦ એ'શી વિવિધ કથા ચરિત્ર વગેરેના ગ્રંથ શ્રી મહાવીરસ્વામી, શ્રી સુપાર્શ્વનાથ, શ્રી ચંદ્રપ્રભુ, શ્રી તેમનાથ, શ્રી વિમળનાથ ભગવંતના બીજા મહાન પુરૂષના અને સતી ચરિત્ર વગેરેના મળી મેટા 2' ગમે તેટલી કિંમતનાં ( મફત ) ભેટ મેળવી જ્ઞાન, ભક્તિ કરી, આત્મ કલ્યાણું બને તેટલું સાધી સભા માટે આનંદ વ્યક્ત કર્યો છે અને તે જાણી નવા નવા તેથી અન્ય જૈન બંધુઓ લાઈફ મેમ્બર પમ થતાં જાય છે.
ટા. પા. ૩

Page #3

...........
(૪
levenger beansung
આ સભાના માનવંતા પેટ્રન સાહેબ
વિભાગ,
નખર...
જૈન નરરત્ન શેઠ શ્રી ચંદ્રકાન્તભાઈ ઊજમશીભાઈ–
લર અગા
મુંબઈ.
ગરવી ગુજરાતના પ્રાચીન નગર ખંભાત ભૂતકાળમાં અનેકરીતે સુપ્રસિદ્ધ હતું. ત્યાં તે વખતે શ્રીમંતા, કુશળ વ્યાપારીઓ, વિદ્વાન મહાન આચાર્ય, ગુજરાતના નૃપતિના જૈન દંડનાયકા અને ધીપુરુષા અનેક સત્વશાળી થઇ ગયા છે. પૂર્વે તે મશહુર અંદર હાઇ પરદેશ ખાતે અનેક જાતના વ્યાપારાની આવજા થતી હતી. શ્રી સ્થભન પાર્શ્વનાથ ભગવાનનું મંદિર અને પ્રાચીન જૈન જ્ઞાનભ'ડાર વગેરેના પૂર્વકાળના ઇતિહાસ તેની સાક્ષી પૂરે છે. એક વખત અને આજે પણ શ્રાવકકુળભૂષણુ, જૈન નરરત્ના, નિષ્ણાત વ્યાપારીએ, શ્રીમ ંતા ધર્મ શ્રદ્ધાળુ પુરુષા વિદ્યમાન છે. તેવા એક દેવ, ગુરૂ, ધર્મના ઉપાસક શેઠશ્રી અમરચંદ પ્રેમચંદના કુટુંબના રા. રા. શ્રી ચંદ્રકાન્તભાઈ નબીરા છે.
રા. શ્રી ચંદ્રકાન્તભાઈ વશપર પરાથી ઉતરી આવેલ એક સારા પ્રખ્યાત વેપારી અને કમીશન એજટ છે. શ્રીમંતાઇ, ખાનદાની વગેરે જેમ વારસામાં મળ્યાં છે, તેમ દેવ, ગુરૂ, ધર્માંની ઉપાસના પણ વારસામાં મળી છે. ખંભાતનું આ કુટુંબ પરમ શ્રદ્ધાળુ તરીકે ભારતમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. તેએશ્રીને વડિલ બંધુએ શ્રીયુત તારાચ`દભાઇ તથા શ્રીયુત શાંતિલાલભાઈ છે કે, જેમણે ઉપધાન વહન વગેરે તપશ્ચર્યા કરી હતી અને વર્તમાનમાં આત્મકલ્યાણ સાધે છે. મળેલી સુકૃતલક્ષ્મીને ધાર્મિક કાર્યોમાં ત્રણે બંધુએ ઉદારતાપૂર્વક વ્યય કરે છે. આવા ઉદાર, ધર્મનિષ્ઠ, પુરુષનુ જીવન હુંમેશા અનુકરણીય હાય છે, તે માટે તેમના ફેટા મુકી ધાર્મિક જીવન વૃત્તાંત પ્રગટ કરવા અમેાએ વિન ંતિ કરી છતાં તેમને તે પસંદ નથી. તે આજે ભર યુવાન વયે હેાવા છતાં સદાચારી, સુશીલ અને એટલા બધા સાદા, નિરાભિમાની અને લેાકર જન માટે વાહવાહ કહેવરાવા નારાજ હાવાથી માત્ર તેમની મળી તેટલી ઓળખ-પરિચય આપવામાં આવ્યેા છે.
તકાલય.
મૂળ
選

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
• પ્રકાશક –શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર ....
વીર સં. ૨૪૭૨. વિક્રમ સં. ૨૦૦૨.
શ્રાવણ. - :: ઇ. સ. ૧૯૪૬ ઑગસ્ટ ::
પુસ્તક ૪૪ મું. અંક ૧ લે.
)
LCU UÇUCLEUS USUS
ומתפתלהבוכתכתבתל
અ9
U SHBUREAUHURSE REQUESTSSIST
વાર્થ-સ્તુતિ રચયિતા-મુનિ પૂણનન્દ્રવિજય-(કુમારશ્રમણ), શિવપુરી. वामादेवीप्रमृतं, . - વિનયનતા ,
દૂષિત સેવિતા सर्वालङ्कारदृश्यं,
હતમાં ,
पार्श्वनाथं न भल्या ॥ ये धृष्टा बुद्धिहीनाः,
मदमदनजिताः, .
- દૂધને રાજનિતા धिक् तान् धिक तान् धिगेतान् ,
कथयति नियतं,
જીન છે ? ગુરુ મરણ
અતુટુપ મનનંદન છે આત્મા આત્મા, વંદન ધામ છે; આત્મા જ શુદ્ધ આદેય, હેય અન્ય તમામ છે. સુસ્થિત અમૃત સ્થાને, આત્મારામ અનંત છે; અક્ષર દેહ અદ્યાપિ, આત્મારામજી જીવંત છે.
ડ, ભ, મ, EnRBUFFUST
O URSE REFERBSFDFSHSEBESTSEnIn

Page #5

COOOOOOOOOOOOOOOOOOOO
Com नूतन वर्ष, मंगलमय विधान. add
જ હew ૦૦૦૦૦૦
છ0
meedom પર
જે પવિત્ર માસમાં “શામ સલી” જાગૃતિ પ્રજવલ થઈ છે? વયની પ્રોઢતા રૂપ સૂત્રના બીજ તરીકે પર્યુષણ પર્વના સાથે જૈનસૃષ્ટિમાં સ્થિતિસ્થાપક સ્થાન જાળવી પૂર્વાર્ધને સમાવેશ થાય છે, શ્રવણ (આત્માને રાખ્યું છે ? વિતંડાવાદમય દલીલે અને વ્યર્થ હિતકારી વચને સાંભળવારૂપ ) નક્ષત્રના શક્તિના વ્યયવાળા ખંડનમંડનમાં નહિ પડતાં સુંદર ઉપનામથી જે માસનું નામ અંકિત થયેલું રચનાત્મક કાર્યક્રમ (Constructive work) છે અને અન્યદર્શનીઓએ પણ જેને પવિત્ર જાળવી રાખે છે? જૈન દર્શનના સિદ્ધાંતે માસ તરીકે ગણે છે તે શ્રાવણ માસના સુરમ્ય ઉપર નિર્ભર રહી વિશિષ્ટ લેખસામગ્રી અર્પેલી મંગલમય પ્રભાતે શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ છે? સંસારચક્રમાં જન્મ અને મૃત્યુ અનિવાર્ય ૪૪ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. કાળ અનંત અને સહજ છતાં આત્માના અનાદિ અનંતહેવા છતાં તેનું સંક્ષિપ્ત માપ વ્યવહારમાં પણ તરફનું ધ્રુવપદ લક્ષ્યમાં રાખી માનવ ઉપયોગમાં લેવાને જેમ પૂર્વકાળના મનુષ્યએ વાચકોની આત્મ ભૂમિકાને તૈયાર કરી જન્મઘટિકા અને અદ્યતન વિજ્ઞાને ઘડીઆળ મૃત્યુની સાંકળને તોડી સ્વાવલંબનપૂર્વક (Time-piece) બનાવી છે, પરમાત્માના પુરષાર્થપરાયણ કરવા પ્રેરણા આપી છે? વિરાટ સ્વરૂપને સમજવા માટે જેમ મૂર્તિની આંતર વિચાર કરતાં ગદ્વારા ફલિત રચના છે, અનંત જ્ઞાનનાં વિશાળ સ્વરૂપની થાય છે કે, અવશ્ય સુંદર પરિણામ આવ્યું ઝાંખી કરવા માટે ભગવતીસૂત્ર કે તત્વાર્થસૂત્ર છે. જો કે, ગીતાના વાક્ય પ્રમાણે “વાર્ય જેવા સ્થલ ગ્રંથને ઉદ્દભવ છે તેમ અનંત વાઘાતે મા : રાજનઅર્થાત્ આધ્યાત્મિક આનંદની વાનકીનું સ્વરૂપ સમ- “શુભ કર્મમાં જ તારો અધિકાર છે, ફળની જવા માટે પ્રસ્તુત સ્થૂલ પત્ર આત્માનંદ ઈચ્છામાં નહિ”—એ સૂત્રને દષ્ટિ સમક્ષ રાખેલું પ્રકાશનો આવિર્ભાવ છે. ગત વર્ષના સરવૈયાં છે; છતાં પ્રત્યેક પરિણામ જૈન દર્શનના તરફ દષ્ટિપાત કરતાં આત્મજાગૃતિમાં સાવધાન સિદ્ધાંત અનુસાર કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, રહેનાર પ્રસ્તુત પત્ર પ્રત્યેક વર્ષની શરૂઆતમાં ઉદ્યમ અને કર્મરૂપ પાંચ કારણને અવપ્રણાલિકા પ્રમાણે તુરત જ સ્વગત પ્રશ્ન કરે લંબીને રહેલું છે-એ નિયમને પ્રસ્તુત પત્ર છે કે જે મંગલમય કાર્ય માટે મારું અસ્તિત્વ પણ આધીન છે. જગત્માં પ્રત્યેક સ્થળ નિર્માણ થયું છે, તે માટે મારાથી યથાશક્તિ વસ્તુઓ આત્માને જગાડે છે. જે આત્મા પ્રગતિ ગતવર્ષમાં થઈ છે? આટલા વર્ષોની ગુણગ્રાહી હોય તે એ દષ્ટિએ પ્રભુમૂર્તિ સમાજસેવા કરતાં કરતાં મારા લેખના અક્ષર અને શા પુછાવલંબન હોવાથી આત્મ દેહે ભિન્ન-ભિન્ન ભૂમિકાવાળા આત્માઓમાં જાગૃતિ અર્પે તેમાં આશ્ચર્ય નથી. લેખો એ સંસ્કારબીજે રેપ્યાં છે? તે તે સંસ્કાર શાસ્ત્રનાં નિર્ઝરણું હોવાથી આત્માને અંતરાબીજોથી ભરેલાં અનેક આત્માઓની આંતર વલોકન માટે સહાયભૂત થાય એ સ્વત: સિદ્ધ

Page #6

નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન.
છે, પરંતુ આ પરિસ્થિતિ વાચકની આત્મ- વેગ માર્ગની સૂચના છે, ૪-૪= “r - ભૂમિકાની તૈયારી ઉપર અવલંબે છે, શ્રેય જૂનાવાય ઘૂમેવાવરિતે” અર્થાત્ “પૂર્ણ અને પ્રેયઃ એ ઉભય વસ્તુઓમાં કલ્યાણકારી માંથી પૂર્ણની બાદબાકી થાય તે પૂર્ણ બાકી પ્રવૃત્તિ કરવી એ મારું લક્ષ્યબિંદુ (Point રહે છે. એ ઉપનિષદની વિચારણુ-શિવાનંદof View) અવિચ્છિન્નપણે ચાલતું આવ્યું પૂર પૂર્વ સાક્ષ એ જ્ઞાનસારના આદ્ય છે; પરંતુ પ્રેયઃ વસ્તુ જગતમાં ભિન્ન ભિન્ન લેકને અનુસરે છે અથવા સમ્યકત્વ કે રુચિ પ્રમાણે વ્યક્તિ પરની જુદી જુદી સજ્ઞાન વગરની જૈન દર્શનની શુભ ક્રિયાઓ હોય છે; આત્મકલ્યાણકારી માર્ગમાં મારું જો કે “શૂન્ય' તુલ્ય હોય છે પરંતુ જ્યારે પ્રેયઃ વસ્તુ જૈન દર્શનના પ્રેરક અને મસ્તક- સમ્યગદર્શન રૂપ ‘એકડો' શૂન્યની આગળ રૂપ શ્રી જિનેશ્વર પ્રભુની શ્રીમદ્દ દેવચંદ્રજીએ આવી પડે છે ત્યારે અસંખ્યગણી કિંમત
વેલી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવરૂપ રાજ- વધી જાય છે તે સૂચવે છે; ૪૮૪=૧૬ ભાવનાનીતિને અનુસરવાનું છે. વિચારો માનસિક ઓની સ્મૃતિ આપે છે; ૪ઃ૪=૧ શાશ્વત ભૂમિકાનું ઉત્પાદન છે; માનસિક ભૂમિકા આ આત્મા સિવાય તમામ વસ્તુઓની “નૈતિ ત્માના ક્ષયોપશમ ઉપર નિર્ભર છે; વિચારે નેતિ” જેમ વેદાંત કહે છે તેમ જૈન દર્શન મૂર્તિમન્ત સ્વરૂપે લેખન પદ્ધતિમાં મૂકવા એ પણ આત્મા સિવાય અન્ય પીગલિક પદાર્થોની મતિ, શ્રુતજ્ઞાનને વિષય છે; ઉપરોક્ત પ્રશ્ન- અનિત્યતા સૂચવે છે. આ રીતે પ્રેરણાબળ પરંપરાવડે આંતરનિરીક્ષણ કરી જે યથા- inspiration power) પામીને વિચારવાનું શક્તિ ગત વર્ષમાં સ્વીકૃત કાર્યની સફળતા છે કે કાળ અનાદિ અનંત છે; મનુષ્ય જીવન મેળવી છે તેથી સંતોષનું આશ્વાસન લઇ, પામી એવંભૂત નયથી દર્શન જ્ઞાન ચારિત્ર જૈન શૈલીથી સમજફેર કાંઈ લેખન પદ્ધતિ ગુણો વિકાસ થતો જાય અને આત્માને થઈ હોય તે માટે પ્રસ્તુત માસમાં પર્યુષણ સંપૂર્ણ આનંદ પ્રકટ થાય એ પ્રસ્તુત જીવનનું પર્વના શુભાગમન પહેલાં જ ‘મિશ્યા દુષ્કૃત” લક્ષ્યબિંદુ છે; તે માટે તમામ ઉચિત શુભ દઈ આ પત્ર ૪૪મા વર્ષને શુભારંભ કરે છે. સાધનાની આત્માને આવશ્યકતા છે; રત્નસંજ્ઞા-પ્રેરણબળ–
ત્રયીના સંપૂર્ણ પ્રકટીકરણ (manifestaચુમાળીશની સંજ્ઞા એ જૈન દષ્ટિએ પુણ્ય. tion) માટે જ્ઞાન અને ક્રિયા ઉભય નાની તત્વના બેંતાળીશ પ્રકારોને નિશ્ચય અને આવશ્યકતા છે; જે જે દ્વારા આત્મવ્યવહાર અને દૃષ્ટિબિંદુથી તપાસવારૂપ છે; વિકાસ વધતો જાય તે તે નાનું અનુક્રમે શુભ અનુષ્ઠાનેથી પુણ્યાનુબંધિ પુય ઉપાર્જન અવલંબન લઈ સાધ્ય સિદ્ધ કરતાં જવાનું કરવા ઉમદા (Sublime) પુરુષાર્થ કર હોય છે; જૈન દર્શનને આ અનેકાંતવાદ છે; અને એ પુણ્ય અનુકૂળતાએ અપી પરિણામે અનાદિકાળનું આ છૂપું ધન પ્રકટ કરવા માટે નિશ્ચય દષ્ટિબિંદુથી આત્માને પુણ્ય અને પાપ પરમાત્માની મૂતિ દ્વારા તથા સદ્દગુરુ અને બનેની નિર્જરા કરાવી સંપૂર્ણ કર્મોથી મુક્તિ શાસ્ત્રના વચનામૃતમાંથી જીવન્ત પ્રેરણાઓ સાધ્ય કરવામાં સહાયકારી થાય છે. એ મનુષ્ય (intutions) પ્રાપ્ત કરવાની છે અને એ જન્મનું ધ્રુવબિંદુ (Standpoint) રાખવાની રીતે જૈન દર્શનના અનેકાંતવાદને અનુસરતાં પ્રેરણું છે; ૪+૪=૮ એ મુક્તિ માટેના અષ્ટાંગ કર્મ ઉપર વિજય મેળવવાનું સામર્થ્ય વધારી

Page #7

४
દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર અને તપરૂપ ચતુમાં નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવરૂપ ચતુષ્કના
ન્યાસ કરવાની કળા ક્રિયાત્મક થતાં અતરાત્મ અવસ્થામાંથી પરમાત્મ અવસ્થા પ્રકટ કરવા ૪૪ ની સ ́જ્ઞા પ્રેરણા આપી રહી છે; શ્રી તીર્થંકરની વાણીના પણ આ માટે જ
પ્રયાસ છે.
સજ્ઞકથિત જૈન દર્શીનના તત્ત્વો પ્રમાણે વિજ્ઞાન( science )ની મુખ્યતા માનેલી છે; આત્મા અને પરમાણુવાદ ( materialism) ઉપર જૈન દનની કોટિ નિર્ભર છે; શબ્દોને પરમાણુવાદ રેડીઓ વગેરેથી સિદ્ધ થયેલા છે; મનના વિચારો અને કર્મના અણુ તેથી પણ સૂક્ષ્મ છે; પુદ્ગલાની અનંત શક્તિમાંથી થતા વ્યાપાર તે વિજ્ઞાન છે; જ્ઞાનની જેમ વિજ્ઞાનના પણ સદુપયેાગ દુરુપયોગ થાય છે; કેમકે તે પણ એક શક્તિ જ છે, લડાઈના છેલ્લા તખા તરીકે અણુમાંખને ઉપયેગ મનુષ્યાના અને વસ્તુઓના સહાર માટે થયા હતા.
વિજાપુરમાં કામી રમખાણેાથી અનેક મનુષ્યાના જાનમાલની ખુવારી થઇ છે. ત્યાં આપણી જૈન સમાજની પેઢીને લાખાનું નુકશાન થયુ છે, પરંતુ વધારે ત્રાસદાયક ખીના તેા એરૂ( ગુજરાત )માં જૈન સાધ્વીજી માતા ઉપર ગુજરેલા અત્યાચારે તે હદ કરી છે. હુવે જૈનાએ પણ આત્મ અને ધર્મનુ
શ્રી આત્માનઃ પ્રકાશ કે
સંરક્ષણ કરવા શરીરમળ કેળવવાની જરૂર છે. જૈન સૃષ્ટિનાં સત્રા અને સસ્મરણ
ઉપરાંત શા. પેાપટલાલ હેમચંદે અધ્યાત્મ વ્યાખ્યાનમાળા ચાલુ કરવા માટે તેમજ તે વ્યાખ્યાના પુસ્તકાકારે પ્રકટ કરવા માટે એકત્રીશ હજારનું દાન કર્યું છે. અમદાવાદમાં મહાવીર વિદ્યાલયની શાખા તરીકે શરૂ કરવા શેઠ ભાળાનાથ જેસીંગભાઇએ લગભગ બે લાખની કિંમતનું એક સુંદર મકાન વિશાળ જગ્યા સાથે અર્પણ કર્યું છે. શ્રીમદ્ વિજયવãભસૂરિની છત્રછાયામાં આત્માનંદ જૈન મહાસભા, પ ́જાખનું ૧૯મુ` અધિવેશન સુધીઆનામાં થયું હતુ. રા. ખ. શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસી તરફથી સ્વતંત્ર રીતે ચલાવાતી જાસુદ અહેન ધાર્મિક પાઠશાળાના વાર્ષિક મેળાવડા મુંબઈમાં શેઠ માણેકલાલ ચુનીલાલ જે. પી. ના પ્રમુખપદે ઉત્સાહ પૂર્વ ક
વિશ્વયુદ્ધની છ વષૅ સમાપ્તિ થયા છતાં હજી સુધી પ્રાણીઓના પાષણ વગેરે જરૂરી-થયા યાતની ચીજોમાં માંઘવારીવધતી જાય છે. મનુબ્યાની મૂંઝવણેા વધતી જાય છે; તેમાં અમ
હતા; જેમાં વિદ્યાર્થીઓ અને કન્યાઓને લગભગ એક હજાર ઉપરાંત ઇનામોની વહે ચણી કરવામાં આવી હતી. કુંડલાખાતે દાવાદ જેવા કેટલાક શહેરમાં કમી રમ-વિદ્યાર્થીગૃહનું ઉર્દૂઘાટન ગતવર્ષમાં ફિલ્મ ખાણેાને લઈ જાન-માલ મચાવવાની પણ ઉદ્યોગપતિ શ્રી માહનલાલ તારાચંદ તરફથી સલામતી જોખમાઈ છે. થયું હતું. આવી સસ્થાનું પ્રાકટ્ય એ આપણા પ્રાણ છે; આમાં જૈન ધર્મ અને વ્યવહારનુ' જ્ઞાન સાથે મળે છે.
જૈન સેાસાયટી અમદાવાદમાં જૈન સાહિત્યનુ પ્રદર્શન યેાજવામાં આવ્યુ હતું જે મુ. શ્રી દર્શનવિજયજી ત્રિપુટીએ ગત વષ માં સ્થાપેલ પ્રામ્ય વિદ્યાભવનમાં હતું. પ્રાચીન તાડપત્રીને ભાજપત્રીય પ્રતા, કહાનડી ભાષામાં કાતરેલા
ગત વર્ષમાં આપણા જૈન દાનવીર શેઠ ભાળાનાથ જેસીંગભાઈએ ગુજરાત વર્નાકયુલર સોસાઇટીને જૈન સસ્કૃતિ-અધ્યયન-સંશોધન માટે એ લાખનું દાન આપ્યુ છે. સાસાઇટીએ તેને માટે વિદ્યા ભવનની સ્થાપના કરી છે.

Page #8

નૂતન વર્ષનું મંગળમય વિધાન.
તાડપત્ર, મથુરાના કંકાલી ટીલાના પ્રાચીન રૂપી આની રકમ જુદી કાઢી છે. ઉપરાંત ગત સ્થાપત્યના ફેટાઓ વિગેરેનો સુંદર સંગ્રહ વર્ષમાં ખેદજનક બનાવ ચંદ્રોદયસાગરનું હતા. આ પ્રસંગે પ્રસિદ્ધ ચિત્રકાર શ્રી રવિશંકર પ્રકરણ છે; જે કેર્ટમાં ગયેલ છે. રા. બ. રાવળે આનંદથી કહેલું કે “જૈન સાધુઓએ શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસી તથા મુંબઈ સમાભૂતકાળમાં આવા સાહિત્ય પાછળ કેટકેટલી ચારના તંત્રી ઉપર બદનક્ષીને દાવો મુંબઈ પ્રવૃત્તિઓ કરી હશે ?”
હાઈકોર્ટમાં એમણે માંડેલ છે, જે સાધુ જીવન કરાડા તીર્થમાં ર. સા. શ્રી કાંતિલાલ માટે અનુચિત છે. આવી હકીકતનું જૈન ઈશ્વરલાલના અધ્યક્ષપણા નીચે જૈન ગુરુકુલ સમાજના આચાર્ય મહારાજે અને આગેવાનો ઉદ્દઘાટન થયું હતું. સ્વ. નાનાલાલ હરિચંદના ઘરગતુ નિરાકરણ કરે તે ઈષ્ટ છે. ધર્મપત્ની મણિબહેન તરફથી પચાસ હજારની ગત યુદ્ધમાં જૈન સમાજને અમુક વર્ગ સહાય પાલીતાણ જૈન ગુરુકુળમાં ચાલતી ઘણે શ્રીમંત બની ગયેલ છે; જ્યારે મધ્યમ મીડલ સ્કૂલ માટે મળી છે. જૈન ગુરુકુળ વર્ગની હાલાકી અને હાડમારીને પાર નથી પાલીતાણાના વિભાગ તરીકે કોમર્થલ તેવા સમયે તે દિશામાં પણ જૈન સમાજે સ્કૂલ માટે મકાન કરવા દાદરમાં લગભગ પોતાના દાનને પ્રવાહ વાળવાની આવશ્યકતા સાડાત્રણ લાખની જગ્યા લેવામાં આવી છે છે. અમે જૈન દર્શનના નવા થયેલા શ્રીમંત તેમજ કોમર્થંલ સ્કૂલ માટેનું ફંડ લગભગ વર્ગનું ધ્યાન તે તરફ દેરીએ છીએ. બે લાખનું થયું છે.
ગત વર્ષમાં જૈન સૃષ્ટિમાં શેઠ અમૃતલાલ આજથી બાર માસ ઉપર શ્રી તળાજા કાળીદાસ તથા શેઠ દામજી જેઠાભાઈ રાવતીર્થમાં ડુંગર પર ચામુખજીની ટુંકમાં કઈ બહાદર થયેલા છે એ જૈન કેમ માટે અભિહલકા માણસે મૂર્તિઓનું ખંડન કર્યું હતું, નંદનો વિષય છે. જે બનાવ ઘણે જ શરમજનક હતા. લાખા .
' લેખ દર્શન
. ભુરા પાળીએ પિતે મૂર્તિઓનું ખંડન કર્યું છે, તેમ એકરાર સ્વેચ્છાએ જાહેર કર્યો હતે ગત વર્ષમાં ૨૬૭ પૃષ્ઠોમાં લગભગ છવીશ અને કોર્ટમાં કામ ચાલતાં તેને ચાર વર્ષની પદ્ય લેખો અને ગદ્ય લેખો લગભગ પાંસઠ સજા થઈ છે. તળાજા બેંડીંગની જમીનને આવેલા છે. કાવ્ય લેખમાં મુ. શ્રી લક્ષ્મીનિકાલ લાવવો જોઈએ અને તળાજા ટેકરી સાગરજીના શ્રી શાંતિનાથજી તથા શ્રી પદ્મઉપરના મંદિરે સુરક્ષિત બને એ માટે રાજ્યને પ્રભ જિન સ્તવનના બે લેખો, મુ. શ્રી હેમેંદ્રઅરજી કરી જરૂરી બાંધકામ કરી લેવાની સાગરજીના પર્યુષણરાધના વિગેરે પાંચ લેખ, જરૂર છે.
આ. શ્રી વિજયપદ્ધસૂરિના શ્રી શાંતિનાથ સ્ત શ્રી વાડીલાલ મનસુખલાલ પારેખે કપડ- વન વિગેરે બે લેખે, મુ. શ્રી યશોભદ્રવિજય વંજમાં સાર્વજનિક મહિલા વિદ્યાલય શરુ જીને શ્રી મહાવીર સ્તુતિને લેખ, રા. કરવા માટે પચાસ હજાર અને તેમનાં પત્નીએ ગોવિંદલાલ ક. પરીખના ઉન્નતિના ગે વિગેરે પંદર હજારનું દાન જાહેર કર્યું હતું. વળી બે કાવ્ય, નવકાર મહામંત્રને રા. હીરાચંદ કપડવંજમાં કેળવણી પ્રચાર માટે પાઠશાળા ઝવેરચંદને લેખ, રા. વૈરાટીના ચલે નદી કા અને જ્ઞાનમંદિર માટે તેમણે એક લાખ વહેણ વિગેરે આઠ કાવ્ય, રા. બધેકાને

Page #9

શ્રી આત્માનંદ પ્રકારઃ
-~
નૂતનવર્ષાભિનંદનનો લેખ, આવેલા છે. ગદ્ય સંસ્થાઓ, સંમેલનો અને નાની મોટી વિભૂતિલેખમાં આ. શ્રી વિજયપન્નસૂરિના સંક્ષિપ્ત એના સંબંધમાં આવી માનવી પિતાના બોધવચનમાળા વિગેરે સાત લેખે, મુ. શ્રી જીવનનું ઘડતર ઘડયે જાય છે. નિરાશાથી પર ધુરંધરવિજ્યજીના કાવ્યથી મળતા મહાન થયેલા માનવીઓ જીવનના પ્રત્યેક નાના મેટા લાભે વિગેરે સાત લેખે, મુ. શ્રી લક્ષ્મીને પ્રસંગને તેના યથાર્થ સ્વરૂપમાં જોઈ શકે છે. સાગરજીના સિદ્ધચક્રનું અપૂર્વ માહાત્મ્ય રાત જેમ વધારે અંધારી તેમ સૂર્યોદય વધારે વિગેરે ત્રણ લેખો, આ. શ્રી વિજયેકસ્તરસૂરિ મનહર શંકા જેમ વધારે ગાઢ તેમ જ્ઞાનનાં ના વિચારણિ વિગેરે તાત્વિક નવ લે , તેજ વધારે ઉજવળ, વાદળા જેમ વધારે કાળાં મુ. શ્રી ન્યાયવિજ્યજી( ત્રિપુટી) ના શ્રી તેમ ચંદ્ર વધારે સ્વરૂપવાન હોય છે તેમ હેમચંદ્રાચાર્યની જીવનઝરમરના છ લેખે, અમારી અપૂર્ણતા વચ્ચે અમે પણ ઘડાતાં સં. પા. મ. શ્રી પુણ્યવિજયના વાદ પ્રતિ ઘડાતાં યથાશક્તિ પ્રગતિ કરીએ છીએ; ઉચ્ચ વાદના ભેદ વિગેરે સાત લેખે, રા. ડુંગરની સંકલ્પના દીપકવડે અમારી અપૂર્ણતાઓ ધરમશી સંપટના સાહિત્ય સેવા વિગેરે બે નિરખીએ છીએ અને એ અપૂર્ણતાઓ જેટલે લેખે, રા. જીવરાજ ઓધવજીને પ્રભુ મહા- અંશે પૂર્ણ થાય તે રીતે પ્રતિવર્ષ પ્રયાસ વીરના ધર્મની સર્વદેશીયતાને લેખ, રા. કરીએ છીએ. ચેકસીના પ્રમાદથી સત્યાનાશના ત્રણ લેખે, જે પ્રસ્તુત નવીન વર્ષમાં જૈન દર્શનના
સ્વ. ભાઈ ચંપતરાય જૈનીના Key of Know- સિદ્ધાંતે સર્વ દર્શનના સમન્વય રૂપે કેમ ledgeના ભાષાંતરના બે લેખો, રા, ન્યાલ બને તેવી રચનાત્મક શૈલીથી સુંદર લેખે ચંદ લમીચંદના મરણને ભય શા માટેના આપવા ઈચછા રાખેલી છે; દેવ ગુરુ ધર્મની બે લેખો. ડેભગવાનદાસના શ્રીમાન્ યશ- શ્રદ્ધાપૂર્વક જ્ઞાન ક્રિયા ઉભયના રહસ્ય સાથે વિજયજીના ચાર લેખો, રા. અભ્યાસીના
પરિણામે આત્માનુભવની ઝાંખી કેમ થાય, આપા કલ્યાણ અને સામયિક ચેતવણી ૮ નિશ્ચય દ્રષ્ટિ હદય ધરીજી પાળે જે વ્યવહાર' વિગેરે ત્રણ લેખો, શ્રી ફતેહચંદ ઝવેરભાઈના એ ઉક્તિવડે વ્યવહાર અને નિશ્ચયની ઉભય નતનવર્ષનું મંગલમય વિધાન અને પ્રાસંગિક કટિઓ આત્માને કેમ બંધબેસતી થાય સ્કરણના ત્રણ લેખો અને માનદ મંત્રી શ્રી તેવા હેતપુરઃસર નવિન વર્ષમાં લેખ આવશે. વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસના વર્તમાન સમાચાર
આ અમારી ભાવનાની સફલતા સાક્ષર લેખઅને સ્વીકાર સમાલોચનાના લેખો–આ સર્વ કેના ઉપર નિર્ભર છે. પ્રસ્તુત પત્ર સાથે ગદ્ય પદ્ય લેખક મહાશયેને અમે પ્રસંગ
ગ સહાનુભૂતિ ધરાવનાર તરીકે પૂજ્ય મુનિશ્રીઓ ભાર માનીએ છીએ. લેખે સંબંધમાં
મા અને અન્ય સાક્ષર લેખકને આભાર માનીએ વિશેષ અતિશયોક્તિ ન કરતાં વાચકના છીએ તેમજ નવીન વર્ષમાં અમારી ભાવનાને ઉપાદાન કારણરૂપ આત્મભૂમિકામાં વવાયેલાં વિશેષ બળ આપી આત્મોન્નતિવાળા અને સંસ્કારબીજેને તે તે તેના પરિણામ- સમાજોપયોગી લેખ આપવા સાદર નિમંપરિપાકને ન્યાય સુપ્રત કરીએ છીએ.
ત્રીએ છીએ. , અમારી ભાવના અને કાર્યપ્રણાલિ– શ્રી ઉદયપ્રભાચાર્યવૃત ધર્માસ્યુદય
જીવન દરમિયાન અનેક વ્યક્તિઓ, કાવ્યનું ભાષાંતર “સંઘપતિ ચરિત્ર” કે જે

Page #10

નૂતન વર્ષનું મંગલમય વિધાન
9.
રા. બ. શેઠ જીવતલાલ પ્રતાપસીની સહાયથી સિદ્ધના જીવનમાં પણ ઉત્પાદ વ્યયરૂપે યની તેમની “સીરીઝ” તરીકે છપાય છે અને શ્રી વર્તનામાં રહેલું છે; આ જૈનદર્શનનું નિત્યામહાવીરના વખતની મહાદેવીઓ એ બને નિત્ય અનેકાંત સ્વરૂપનું ગહન રહસ્ય છે. પુસ્તકે નાતન વર્ષમાં પેટ્રને તથા લાઈફ શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિના અષ્ટકના ટીકાકાર મેંબરને ભેટ તરીકે આપવામાં આવશે. ગત શ્રી જિનેશ્વરસૂરિએ જ માત્રા તથા પેન વર્ષમાં તરત્ન મહોદધિની બીજી આવૃત્તિ
ર મારા સર્વથા તેર દgઃ “અર્થાત છપાઈ ગઈ છે. ભાષાંતર તરીકે છપાતાં ગ્રંથ
જેમણે આત્મ દ્રવ્યને યથાર્થ સ્વરૂપમાં જાણ્યું શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર, કથાર કેષ અને
છે તેણે ઇતર સર્વ પદાર્થોને બરાબર જાણ્યા વસુદેવહિંડી છે; છપાતાં મૂળગ્રંથ બૃહત્ક૯૫- છે. તેમજ શ્રી યશોવિજયજી ઉપાધ્યાયજી. સૂત્ર છઠ્ઠો વિભાગ અને ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરુષ છે.
એ શ્રી વાસુપૂજ્ય પ્રભુના સ્તવનમાં “કલેશે ચરિત્ર ૨-૩-૪-૫ પ છે તેમજ છપાવવાના
વાસિત મન સંસાર, કલેશ રહિત મન તે અનુવાદ ગ્રંથ શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર, શ્રી
ભવપાર ” કહેલું છે તેને સમન્વય થાય છે. કારત્ન કેશ અને શ્રી દમયંતી ચરિત્ર છે.
જૈન દૃષ્ટિને આ નયવાદ વિજયવંત છે, જ્ઞાન કે જે આત્માને અરૂપી ગુણ છે તેને
* કેવલજ્ઞાનરૂપ મહાનલની ચીનગારી “સમ્યસંપૂર્ણપણે વિકસાવવામાં યત્કિંચિત્ સાધન
કત્વ” પ્રકટ થતાં વધારેમાં વધારે અર્ધ તરીકે વ્યવહાર ભૂમિકામાં જે સ્થૂલ પ્રકાશ
પુદ્ગલ પરાવર્ત કાળ સુધીમાં અવશ્ય સંપૂર્ણ માટે અમારું અસ્તિત્વ છે તેની યથાશક્તિ
મુક્તિ સ્વયમેવ નજીક આવવાની જ; ક્રમે ક્રમે સેવા બજાવવા માટે અમારું અંતઃકરણ
પાંચ કારણે અનુકૂલ થઈ જવાના, એ રીતે પ્રશસ્ત આનંદ અનુભવે છે અને એ સેવામાં
આત્માની ઓળખાણ અને સમ્યકત્વના છે વિશિષ્ટ સહાયકારી સાહિત્યરત્ન પૂ. મુ. શ્રી
સ્થાનકે જડચેતનને વિવેક નિશ્ચય દષ્ટિએ પુણયવિજયજી મહારાજને સપ્રસંગ આભાર
પ્રાપ્ત કર્યા પછી અંતરાત્મ અવસ્થામાં પ્રગતિ માનવાની તક લઈએ છીએ.
કરતા, પરમાત્મપદ પ્રકટવાનું; પરંતુ આ અંતિમ પ્રાર્થના–
માટે તમામ શુભ સાધન-જિનપૂજા, સામાસિદ્ધાત્માઓનાં આત્મ દ્રવ્યો અને જ્ઞાન યિક, પૌષધ, પ્રતિક્રમણ, જીવદયા, દાન, સત્ય, ગુણ અખંડ (ધ્રુવ ) હોવા છતાં ત્રિકાળના બ્રહ્મચર્ય, ઇંદ્રિયસંયમવત, કષાયત્યાગ, વૈરાગ્યજગતના ભાવે પ્રતિબિંબિત થતાં પર્યાય ધ્યાન વિગેરેની આત્માની પિતાની ભૂમિકા રૂપે ઉત્પાદ વ્યય થઈ રહ્યો છે; આનું કારણ પ્રમાણે યથાશક્તિ તૈયારીની આવશ્યકતા છે. શ્રીમદ્ આનંદઘનજી કહે છે તેમ “ અગુરુ એ શુભ સાધન વડે આત્માને પરિણામ લઘુ નિજ ગુણને દેખતાં દ્રવ્ય સકળ દેખત વિશુદ્ધ બનતાં આત્મસામર્થ્ય અને આત્મસુજ્ઞાની –અગુરુલઘુ જે આત્માની Bal- પ્રતિભાનું અપૂર્વ ભાન થવા માંડે છે. ક્રમે ક્રમે ancing Power “સમતુલા જાળવવાની નિશ્ચય સમ્યકત્વ પ્રકટે છે; શ્રદ્ધાભાસન અને આત્મશકિત” છે તે છે. ઉપમિતિ ભવ- રમણતા(દર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર)ની સવિપ્રપંચા કથાકાર કહે છે કે કર્મ પરિણામનું શેષતા પ્રકટતાં સંપૂર્ણ આત્માનંદ પ્રકટવાના સામ્રાજય તે ચૌદ રાજલકમાં જ છે, પરંતુ સંજોગો જન્મ જન્માંતરમાં પ્રાપ્ત થાય છે. તેની પટ્ટરાણી કાલપરિણતિનું સામ્રાજ્ય તે આ અત્યંતર સૃષ્ટિનું ઉરચ સ્વરૂપ અને

Page #11

વિચારશ્રેણિ
લેખક–આ. શ્રી વિજયકરતૂરસૂરિજી મહારાજ. સંસારી જીએ પરપગલિક વસ્તુના થવાવાળી વિકૃતિ સ્વરૂપ વિષયાસક્તિ નષ્ટ ન સંગથી જે કાંઈ આનંદ-સુખ-શાંતિ આદિ થાય ત્યાં સુધી ભેગની ભ્રમણાથી તેનું ભવમાન્યું છે તે મેહનીય કર્મજન્ય વિકૃતિ- ભ્રમણ ટળી શકતું નથી. સ્વરૂપ છે પણ આત્માની પ્રકૃતિસ્વરૂપ નથી
- સારું અને સાચું સ્વ-પર હિતકારી કાર્ય એટલે તાત્વિક સાચું નથી.
કરે, જનતાની કદર કે કિંમતની પરવા ન મેહનીય કર્મ ક્ષય થયા પછી જડાત્મક રાખે; કારણ કે તમારું કાર્ય જ તમારી કદર વસ્તુઓના સંગ વિયેગથી થવાવાળા અનેક તથા કીંમત કરશે, જે જનતાની કદરની ઈચ્છા પ્રકારના પરિવર્તનમાં સુખ-દુઃખ-હર્ષ-શોક રાખશે તે સાચું અલે સારું નહિ કરી શકે આદિ આત્માને કુસંપ થતું નથી; કારણ કે અથવા તે કાર્ય કરતાં અટકી જશે. વસ્તુ માત્ર પોતપોતાના સ્વભાવ પ્રમાણે આનદ લેવા નિકળ્યા છે તે જ્યાંથી વતે તેમાં આત્માને વિચિત્ર ભાવમાં વર્તવાને
મળે ત્યાંથી લઈ , પણ ધ્યાન રાખજો કે અવકાશ જ નથી. આત્મા પણ તાત્વિક દ્રવ્ય
આનંદની ભ્રાન્તિથી શેક ન આવી જાય માટે છે તે પોતાના જાણવાના સ્વભાવમાં વર્તતું હોવાથી દ્રષ્ટી તરીકે જ હોઈ શકે છે અને
સદ્દબુદ્ધિથી પરીક્ષા કરીને લેજે. તેથી તે વસ્તુ માત્રને ભેગ જ્ઞાન દ્વારા જ દુનિયામાં આકૃતિપૂજક ઘણું છે પણ કરી શકે છે, બાકી જડ વસ્તુના સાગથી પ્રકૃતિપૂજક કેઈક વિરલ જ છે. સાક્ષાત્ થવાવાળી વિકૃતિરૂપ ભેગ સંભવી શકે નહિંપ્રભુ હોય, પ્રતિમા હોય પણ જ્યાં સુધી પ્રકૃતિ
આત્માને સ્વરૂપ ભક્તાની શ્રદ્ધા ન થાય પૂજક ન બનાય ત્યાં સુધી આત્મા પ્રકૃતિઅને અનાદિ કાળની જડાધીનતાને લઈને સ્વરૂપ બની શકતો નથી. રહસ્ય પ્રાપ્ત કરવાની કળા પ્રત્યેક વાચક પ્રાપ્ત ચરિત નાથ ! મણિરાજ | કરે તથા પ્રસ્તુત પત્રના વાચકોમાં જ્ઞાન અને મા જ મિ િસંતાસંચિતાણા | ક્રિયાના રહસ્યોમાંથી આધ્યાત્મિક નવચેતના પ્રકટે એ સંદિરછા સાથે ઉપસંહારમાં શ્રી તમે વશરા રથ યુવા કલ્યાણ પાર્શ્વનાથ પ્રભુનું મંગલમય સ્મરણ પામી! સ્વમેવ યુવાનેત્ર માંsfiાણા કરી, વિક્રમ રાજાના પ્રતિબંધક શ્રી સિદ્ધસેન “હે વિભે આપના ચરણકમળને વિદિવાકરજીએ ઉજજયિનીમાં મહાકાલ પ્રાસાદ- શુદ્ધ ગેથી નિરંતર આરાધ્યાનું યત્કિંચિત માં નવમા સમરણરૂપે પ્રચલિત થયેલા ૪૪ ફળ મળી શકે તે જન્મ જન્માંતરમાં પણ શ્લેકમય રચિત કલ્યાણમંદિરને નીચેનો આપનું જ આલંબન-શરણ મળ્યા કરજો.” તુતિ-સ્લેક અમારા આત્માના અવનિને અલ્પ # શાંતિ રતિઃ શાંતિઃ | સ્વર પૂરી સાકર કરી વિરમીએ છીએ.
તેહચંદ

Page #12

વિચારશ્રેણી.
ગુણપણનું માન જોઈતું હોય તે પોતાના આશ્રયમાં રહીને ધન, રૂપ, બળ, ઐશ્વર્ય આત્માની પાસેથી મેળવે, બીજાની પાસેથી તથા સ્વામીપણાની સત્તાના મદમાં અનેક મેળવવાની ઈચ્છા ન રાખે. જો તમારે આત્મા ને ત્રાસ-ભય-કલેશ-સંતાપ વિગેરે જ તમારો તિરસ્કાર કરતે હશે તે બીજાઓ આપતી વખતે જીવનના છેડે દેહ છોડતાં કે દેહ તમને ગમે તેવા પ્રકારનું અને ગમે તેટલું છોડ્યા પછી થવાવાળી પિતાની નબળી અને માન કેમ ન આપે તે પણ તમે તે તિરસ્કારનું નિઃસહાય સ્થિતિ સંભારતે નથી. પાત્ર જ રહેવાના.
અને કલેશ-ત્રાસ-ભય આપીને પણ સાચું અને સારું જોઇયે છે બધાયને, પણ છવાય છે અને સુખ-શાંતિ તથા સંતેષ સાચું અને સારું જાણવું અને વર્તવું કેઈને આપીને પણ જીવાય છે, છતાં બીજાની અનિગમતું નથી,
- છાયે પણ પોતાની શુદ્ર વાસના તથા સ્વાર્થ સેરડી મીઠી લાગતી હોય અને ચૂસવાનું
5 - પોષવા. તેને પોતાને તાબેદાર બનાવવાની મન થાય તે ચૂસો, પણ પૂંછડે કિકાશન ઈછાથી પોતાને મળેલી સત્તા વાપરીને ભાગ શરુ થાય ત્યારે ફેંકી દેજે, ચૂસશે નહિં; }
પિતાના વિચાર તથા વર્તનને અનુસરવાની કારણ કે બાણ-પૂંછડાના ભાગને પશુઓ ખાય છે
ફરજ પાડે છે પણ સ્વતંત્ર જીવવામાં બીજાને
પિતાની સત્તાને સહગ આપતા નથી. છે માટે જે (બાણ)ને પણ ચૂસતા રહેશે તે
તેમને એટલું ભાન હોતું નથી કે મારી તમારામાં અને પશુમાં કાંઈ પણ અંતર
પાસે જે કાંઈ સત્તા-સામર્થ્ય કે શક્તિ છે તે રહેશે નહિં.
ઉછીનાં મળ્યાં છે માટે તે એક દિવસ પાછાં મારે નથી મરવું એમ છાતી ઠોકીને કહેનાર છીનવી લેવામાં આવશે. સંસારમાં અત્યાર સુધી કેઈપણ નીકળ્યું નથી, પણ મારે નથી જન્મવું એમ નિશ્ચયપૂર્વક
ભીંત ઉપર, કપડા ઉપર કે કાગળ ઉપર કહેનારા સંસારમાં અનંતા થઈ ગયા છે કે અથવા તો એવી બીજી કોઈ પણ વસ્તુ ઉપર જેઓ પાછા અવતર્યા જ નથી.
ચીતરેલાં ચિત્રો કાળાંતરે ભૂંસાઈ જવાની જેમ જ્યાં સુધી માણસના ળિઆમાં જીવને
માનવીઓ દુનિયાને પ્રલય માને છે. કઈ
કલિયુગના છેડે તો કઈ પાંચમા આરાને છેડે વાસો હોય છે અર્થાત્ માણસ જીવતા હોય છે ત્યાં સુધી તે ધારણા પ્રમાણે કેટલુંક કામ
માને છે. પ્રલય માટે ભિન્ન ભિન્ન અનેક પ્રકારની કરી શકે છે, પણ જ્યારે દેહથી છૂટા પડે છે,
' માન્યતાઓ પ્રચલિત છે. તેના કાળનું અંતર મરી જાય છે ત્યારે પોતે સર્વથા પરાધીન
આ તે બધા પાંચ હજાર વર્ષનું બતાવે છે, પણ
, હોવાથી કાંઈપણ કરી શકતા નથીતેને પિતાની વિચાર કરતાં એમ સમજાય છે કે જે દિવસે હયાતીની પણ હોંશ હોતી નથી. હું કોણ છું? જીવ માનવીનું ખોળિયું છોડે છે તે દિવસે કયાં છું? જગત શું છે? તેનું જરાયે ભાન જ તેના માટે દુનિયાને પ્રલય થાય છે, હેતું નથી. ચક્રવત્તી, રાજા-મહારાજા શ્રીમંત દુનિયાનું ચિત્ર તેની દષ્ટિમાંથી તથા સ્મરણમાંથી કંગાળ આદિ બધાયને આ નિયમ સરખી ભૂંસાઈ જાય છે, માટે પ્રલયના સમયમાં રીતે લાગુ પડે છે. જમ્યા પછી મેળવેલી હજારો વર્ષનું અંતર નથી પણ જેના પરિકેઈપણ પ્રકારની સત્તાવાળો આ નિયમનું મિત જીવનના છેડે રહેલા હોવાથી પ્રલયના ઉલ્લંધન કરી શકતા નથી. .
કાળનું અંતર પણ પરિમિત વર્ષનું છે. તાત્વિક માનવી જીવતે હોય છે ત્યાં સુધી દેહના દષ્ટિથી વિચાર કરીએ તો પ્રત્યેક સમયે દુનિ

Page #13

૧૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
થાને પ્રલય થાય છે. જૂનાં ચિત્ર ભૂંસાય છે તેવાથી મૂચ્છિત થયેલા દેહધારી જીવના જેવી અને નવાં દેરાય છે. એક જ સમયમાં ભૂંસાવું દશાને અનુભવે છે તે વખતે જીવનકાળના અને દેરાવું થાય છે કે જેને સર્વ સિવાય સાથી નવી દુનિયામાં લઈ જઈને તેની જીવન કોઈપણું સાક્ષાત્કાર કરવાને સમર્થ નથી. વ્યવસ્થા ઘડે છે. જે સતેષ-શાંતિ આદિ અલ્પા જે જાણે તે સર્વના વચનેથી જ સાથીયે હોય તે તેઓ દેવી કે માનવી દુનિ. જાણે છે પણ પિતે સ્વતંત્રપણે જાણી શકતા યામાં જીવને લઈ જઈને મનગમતી જીવન નથી. આ પ્રમાણે પ્રત્યેક પળે ચીતરાતા અને વ્યવસ્થા કરે છે. જેથી જીવ પ્રકાશમય દુનિભૂંસાતા ક્ષણિક જગતની અસર ળિઆમાં યામાં માનેલાં અથવા તે સાચાં સુખ-શાંતિ વસતા જીવને થતી નથી, કારણ કે ક્ષણિક તથા આનંદને ભાગી બને છે, અને કામપરિવર્તનમાં અત્યંત સૂકમપણે થવાવાળા કો ધાદિના આશ્રિત આત્માઓને તે મૃત્યુ ઉત્પત્તિ વિનાશથી દેહને સર્વથા વિયોગ થતે કાળ પછી પ્રકાશમય દુનિયામાં પ્રવેશ મળી નથી એટલે જીવને પ્રલય જેવું કાંઈપણ લાગતું શકતો નથી. પાશવી કે નારકીની અત્યંત નથી; પણ જ્યારે દેહને આશ્રય છેડીને ત્રાસ તથા ભયવાળી અને અંધકાર વ્યાસ
તને તાબે થવું પડે છે ત્યારે તેની દષ્ટિમાંથી દુનિયામાં અનંતા કાળ સુધી પણ જન્મમરણ જગતનું ચિત્ર ભૂંસાવા માંડે છે અને દુનિયાનું કરવાં પડે છે, તે વખતે માનવ જીવનના સાચું સ્વરૂપ સમજાય છે. દુનિયા શી વસ્તુ મિથ્યા વૈભવોને આછો પડછાયે પણ હતો. ' છે, માજશેખ શી વસ્તુ છે, સગા સંબંધી નથી; કારણકે કામ-ક્રોધાદિ જીવના શત્રુ શું છે અને સંપત્તિ-ઐશ્વર્ય–બાગ-બંગલા હોવાથી તેને સુખ-શાંતિ તથા સાચું અને આદિ શું છે? તે બધુંય જીવને દેહ છોડતી સારુ મેળવી આપવામાં ઉદાસીન જ હોય છે. વખતે યથાર્થ જણાય છે.
અથવા તે વસ્તુ પોતાના સ્વભાવ પ્રમાણે જ - સંતેષ-શાંતિ-સમતા-દયા-દાન-ક્ષમા અને પરિણમે છે. સંતેષ-શાંતિ આદિ અમૃત છે સરળતા આદિ ઉત્તમ જીવનના સાથીની અને કામ-ક્રોધાદિ વિષ છે; માટે અમૃત સેવન અવગણના કરીને કામ-ક્રોધ-મેહ-નિર્દયતા કરનાર અમર બને છે, ત્યારે વિષનું સેવન તથા દંભ આદિને આદર કરનાર મતને કરનારને મૃત્યુને તાબે થવું પડે છે. તાબે થયા પછી બેભાન અવસ્થામાં જીવન- કામ-ક્રોધાદિ વિલાસના ઉત્પાદક છે માટે કાળમાં આદર કરાયેલાની પ્રકૃતિ પ્રમાણે વિલાસિયાને તેને આદર કરે પડે છે. ભાવી જીવનવ્યવસ્થા મેળવી શકે છે, કારણ કે વિલાસ વિષ જે હોવાથી ભેગવતાં મધુર મૃત્યુ પછી જીવ સ્વતંત્રપણે કાંઈપણ કરી લાગે છે; પણ પરિણામે તે જીવને અણગમતા શકતા નથી. દેહ છોડતાની સાથે જ જીવન- સંગેમાં લાવી મૂકે છે, છતાં મેહથી મુંઝાકાળમાં માત્ર દેહની સાથે જ સંબંધ ધરાવનારા યલે જીવ સુખની મિથ્યા ભ્રમણથી કામ ધન-સ્વજન આદિ સંગ માત્રથી મુકાઈ કોધને અત્યંત આદર કરે છે; કહેવાતા સમજુ જઈને ગાઢતમ અંધકારમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યાગી પણ મેહની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરવાને ત્યારે કર્માધીન જીવની પાસે દેહ-ઇંદ્રિયાદિ અસમર્થ હોવાથી માયાને આશ્રય લઈને પણ જાણવાનું કે સમજવાનું કોઈ પણ સાધન ન કામ-ક્રોધાદિની સેવા બજાવે છે.

Page #14

ધ ....કૌશલ્ય
RRRRRRRRRRRR R
(૧)
ધનવાનપણુ અને ધ
પ્રાણી ધર્મને પ્રતાપે ઐશ્વર્ય પ્રાપ્ત કરે છે, એ જ ઐશ્વય થી જો એ ધર્મના ધ્વસ કરે, તા તા એ વાસીદ્રોહ કરવાનુ' પાતક કરે છે. એવા સ્વામીદ્રોહીને સારા વાનાં કેમ થાય ? અત્યારે જે કાંઈ સારાં વાનાં છે તેનું કારણુ શું? અગાઉથી કાઇ કમાણી કરી આવ્યા છીએ, તેથી સુંદર મનખા દેહ, ઇંદ્રિયની અનુકૂળતા, વ્યાધિ રહિત શરીર, મગજમાં સમજવાની શક્તિ, પરિવારની અનુકૂળતા, સામગ્રીની સહકારિતા વગેરે વગેરે અનેક ખાખતા મળી છે, ખાજુના પ્રાંતમાં હુજારા માણસો ભૂખે ટળવળે અને મરે ત્યારે પેટ ભરીને અનાજ આપણને મળે છે. પેાતાને સમાજમાં, સગાંમાં, સંબધીઓમાં ક્રાઇસ્થાન છે-આવી આવી અનુકૂળતાએખે અનેક છે. એ સર્વની પાછળ ઇતિહાસ છે, એ સર્વની પાછળ પ્રયત્ન છે, એ સની પાછળ ત્યાગ, સયમ કે અર્પણુ છે અને એ સર્વની પાછળ ધર્મના પ્રભાવ છે. દાન, શીલ, તપ સર્વ પ્રયત્ન માગે છે, ભાગ માગે છે અને આગળ જતાં એના બદલે આપે છે. એટલે આપણી વર્તમાન અનુકૂળ પરિસ્થિતિનું કારણ પૂર્વકાળમાં આપણે આચરેલ ધર્મ છે. ધર્મ શબ્દ અહીં વિસ્તૃત અર્થમાં સમજવા. આપણા સારા વિચારા, ઉચ્ચ વર્તમાન, પ્રમાદ, સંયમ, ત્યાગ, સત્ય, અ-પ્રાણી કહેવાય. હિં‘સાનુ... પાલન એ સર્વ વ્યવહારના ધર્મને
વિશાળ અર્થમાં સમજી લેવા. એટલે આપણી સારી પરિસ્થિતિ ધર્મને પ્રતાપે થઇ.
હવે એ જ ધર્મનાં પરિણામેાથી આપણે ધર્મના નાશ કરીએ તે આપણા જેવા સ્વામીદ્રોહી બીજા કાણુ કહેવાય ? ધર્મથી લક્ષ્મી મળે અને એ લક્ષ્મીથી નાચમુજર કે રખડાઉપણુ' પ્રાપ્ત થાય, લક્ષ્મીના ઉપયોગ જુગાર ખેલવામાં થાય કે આવડતના ઉપચાગ તકરાર કરવામાં કે અર્થ વગરના ઝગડા કરવામાં કે નાસ્તિકપણાના પ્રચાર કરવામાં થાય કે ખાલવાની ચતુરાઇના ઉપયોગ વાદવિવાદમાં થાય કે લેખનના ઉપયોગ ઝગડા જમાવવામાં થાય તે તે આપણે માટે સ્વામી. દ્રોહ કર્યાં કહેવાય. ધર્મથી મળેલાં સાધનાના ઉપયોગ ધર્મનાશ કરવામાં થાય તેા મહુ
કહેવાય. એમાં આપણા શક્કરવાર વળે નહિ અને એ માર્ગે આપણેા ઉદય થાય નહિ.
સ્વામીદ્રોહ જેવું દુનિયામાં પાપ નથી અને ધર્મ-દ્રોહ કરીને ઊંચા આવવાની ધારણા જેવી અન્ય મૂર્ખા નથી. ધમથીસદ્વૈત નથી મળેલ અનુકૂળતાના ઉપયોગ સારા થાય તે જ આપણી પ્રગતિ થાય, નહિ તે તે આપણે ચક્રભ્રમણમાં પડી જઇએ, ખાડામાં ખુંચાઇ જઇએ, અને ઊંડા ઊતરતાં આપણે આશ ન આવે. મળેલ સામગ્રીના ઉપયોગ જમે પાસુ વધારવામાં કરે તે જ ધર્મકુશળ
धर्मादधिगतैश्वर्यो धर्ममेव निहन्ति यः । कथं शुभायति भावी स स्वामीद्रोहपातकी ॥
( સુભાષિત )

Page #15

૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
(૨)
હોય ત્યારે આપે જાઓ
ભેજ રાજાના અમલદારો પણ ભણેલા ૧. વિપત્તિ વખતે કામ લાગે માટે ધન સાચવવું.
» હતા. મંત્રીઓએ તેની નીચે ત્રીજું ચરણ
૩: ઉમેર્યું. “ધારે કે દૈવ કેપે તે? નસીબ ૨. ભાગ્યશાળીને વળી વિપત્તિઓ કેવી? ફરી જાય તે? મોળા દિવસે આવે છે ?' ૩. કદાચ ભાગ્ય ફરી જાય-દેવ ઠે. આમાં આડકતરી ચેતવણી અને ગર્ભિત ઠપકા
જેવું હતું. સર્વના એકસરખા દિવસો જતા ૪. (દેવ કેપે તે) સંધરેલ સંપત્તિ પણ
૧ણ નથી, પણ અંધારી રાતને હોંકારો થઈ પડે નાશ પામે છે.
તેવું ધન રક્ષવું–બચાવવું-સંઘરવું ઘટે. અસ્તવ્યસ્ત લાગતા આ શ્લોકમાં ભારે પણ મહારાજા જ પિતે વિદ્વાન, વિચાર ગુંથણી કરી છે. એની પાછળ ભેજ- સાવશાળી અને વિચારક તત્વજ્ઞાની હતા, રાજાની ઉદારતાની ઉદાત્ત કથા છે. ભેજ રાજા એમણે એની નીચે ચોથું ચરણ ઉમેર્યું કેસુંદર કાવ્ય કરનારને ભારે રકમ આપતા હતા. દેવ કેપે ત્યારે તો એકઠા કરેલા પૈસા એક વખત તો નદીકાંઠે ઊતરતા માણસને કે જાળવી રાખેલી સંપત્તિ પણ નાશ પામી નારદત્ત ગોઠણપ્રમાણુ પાણી નદીમાં છે જય, જ્યારે દિવસ ઊઠે છે ત્યારે તે મિટા એ શબ્દને સુંદર પ્રવેગ સાંભળીને ભેજ
ભૂપ હોય કે રાજા મહારાજા હોય કે મોટા રાજાએ એને લાખ સેના મહાર આપી દીધી.
શેઠી આ હેય એના ઘરમાંથી ધન પગ કરીને કઈ કવિને શીરપાવ, તે કેઈને વર્ષાસન,
ચાલ્યું જાય છે, માટે હોય ત્યાં સુધી વાપરે, કેઈને સભામાં સ્થાન તે કેઈને સેના હાથીનાં
દાન કરો અને નામના કરો. શેઠના ઘરદાન. એને દાનપ્રવાહ ધોધબંધ ચાલ્યા જ
માંથી ધન ચાલવા માંડયું ત્યારે હાથમાં એને કરે. મંત્રીએ આટલી મોટી ઉદારતા સહન
આંકડે રહી ગયે તે પણ બીજે દિવસે બીન કરી શક્યા એટલે એક સમયે એમણે
જાને ઘેર જમવા જતાં તેના થાળમાં ચુંટી રાજાના પ્રવેશ દ્વાર ઉપર પ્રથમનું પદ લખ્યું
ગયે. ધન જવા બેસે ત્યારે તે દોકડા પૈકે (નં. ૧). આપત્તિ વખતે કામ લાગે
ચાલ્યું જાય છે, પણ સારાં કામમાં હોય ત્યાં માટે માણસે ધનને જાળવવું, એકઠું કરવું
- સુધી ખરચે જ રાખે, ખાધું ખૂટશે, પણ એને ઉડાડી ન દેવું, એ એને ભાવ હતો.
આપ્યું ખૂટશે નહિં, અને સારી બાબતના ભેજ રાજાએ તુરત પિતાને હાથે લખ્યું ખર્ચના નસીબ પણ મોટા જ હોય છે, માટે કે નસીબદાર શ્રીમાનને આપદા કેવી હોય ત્યારે આપ, આપ અને ન આપો તે (નં. ૨). મતલબ એ હતી કે ભાગ્યવાનને અમારા જેવા ન આપનારના હાલ જુઓ આપદા હાય જ નહિ, ભાગ્યવાનને ને આપદાને એમ ભિક્ષુક બંધ આપે છે. તેના જેવા ન વિરોધ જ હોય, એને તો પાણી માંગે ત્યાં દૂધ થવું હોય તે રાજા ભેજને અનુસરે, મળે ત્યાં વળી દુઃખની વાત કેવી?
मापदर्थे धनं रक्षेत्, भाग्यभाजां क्व चापदः १। कदाचित् कुप्यते दैवं, सञ्चितार्थोऽपि नश्यति ॥

Page #16

ધર્મ કૌશલ્ય
૧૩
(૩) lan1964-Self Examination
કરી પોતે પિતાના કદ પ્રમાણે કપડું કાપે છે દેશ કર્યો છે? કોણ મિત્ર છે? સમય
અને ગજ કાતરને સાચા અને સારો ઉપકયા વત છે? આવક અને વ્યય કેવા છે? ત્યાગ કરે છે. હું કોણ છું? મારી શક્તિ કેવી છે? આ આ આત્મચિંતવનની આખી રીત વાતનું ચિંતવન વારંવાર કરવું. અતિ ઉપયોગી છે. એમાં માણસને પિતાની
પ્રાણીઓ જે પિતાનું શ્રેય સાધવું હોય શક્તિનું ભાન થાય છે અને સાથે મર્યાદાતે આત્મ ચિંતવન વારંવાર કરવું જોઈએ. એને પણ ખ્યાલ થાય છે. ધારણ વગરના પિતાની શક્તિની ખરી તલના. પોતાની ઉપરછલ્લું કામ કરનારા માણસો કઈ વાર મર્યાદાને ખરો કયાસ, પિતાની શક્તિનો ફાવી જતાં દેખાય છે તે અકસ્માત સમજવો. થત હાસ, પિતાની તકનો થતો વિનાશ. સમજુ માણસ સામે જેવાને બદલે પગ તરફ પિતાની આવડતનો નિરર્થક નાશ અને જુએ છે, સામાને છે કરવાને બદલે પિપિતાની ગણતરી કે સ્પષ્ટ ખ્યાલની ગેરહાજ. તાની સમજણ કે ગણતરીમાં કયાં ખલના રીમાં થતો અ૫ લાભ જે માણસ વિચારે થઈ તેની આંકણી કરે છે. એમ કરનાર કદી તે ઘણે ફેરફાર કરી આખા જીવનપ્રવાહમાં )
એ માર ખાતે નથી. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવને મેટે ફેરફાર કરી શકે. હકીકત એવી બને ૬
વિચારનાર, પિતાને બરાબર પીછાણનાર અને છે કે વિચારણાની કે તપાસની ગેરહાજરીમાં જ
દરેક નાના મોટા બનાવમાં રહેલ રહસ્ય પ્રાણી પવન આવે તેમ દેરવાય છે. કપોટા તારવનાર આખરે ફાવે છે, એની પ્રગતિ થાય આવે તેમ ઝડપાય છે અને ઘણે ભાગે છે
જ છે અને એ સાધ્ય સન્મુખ કુચ કરે છે. જે પાછળથી ધક્કો લાગે અને ગાડી આગળ ચાલે
આ વ્યાપારમાં થોડી ખટે સરવાળે વધારે આવક તેવી તેની દશા થાય છે, અને સઢ વગરના લા
થાય તે વેપાર તે કરે, થોડી ખેટ તે દરેક વહાણની પેઠે એ ભરદરિયે આમતેમ કૂટાય
વ્યાપારમાં થાય જ છે એ વાત તે સ્વીકારે છે. પિતાની શક્તિને, પોતાની તકને,
* અને એકંદરે થતા લાભ તરફ નજર રાખે. પિતાના દેશ કાળનો, પિતાના સંબંધને. આત્મચિંતવન, સ્વપરીક્ષા, લાભાલાભની પિતાની અલ્પતાઓનો, પિતાના ઉત્તેજકને ગણતરી અને વિકારોનું તારતમ્ય સમજનાર પિતાના નિદકેને, પિતાના હિતસ્વીઓને અંતે આગળ વધે છે અને છેવટે એનું જીવનઅને પિતાની ખાસ સગવડે અને અનુકુળ- સાધ્ય સફળ થાય છે. પોતે કેણું છે? પિતાની તાઓને જે પ્રાણી વિચાર કરે છે તે નિરર્થક શક્તિ કેટલી છે? પિતાના સહાયક વ્યક્તિઓ પ્રયત્નને તિલાંજલી આપી શકે છે, શક્તિના અને ગુણો કેવા છે અને પોતે કયા પ્રદેશમાં માપ લઈ તદનુસાર પિતાની બાજુ માંડે છે અને કયા કાળમાં છે તે ઊંડા ઊતરી વિચારઅને પિતાને ગોટે ચઢાવનાર, ખુશામતીઆ નાર અંતે ફાવે છે. ધર્મકુશળ માણસની એ કે વિરોધીને બરાબર ઓળખી તેમનું માપ સર્વસંમત રીત હોય છે. को देशः कानि मित्राणि कः कालः को व्ययागमौ। कश्वाहं का च मे शक्तिरिति चिन्त्यं मुहुर्मुहुः ॥
(સુભાષિત)

Page #17

૧૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
(૪) લેકર ચિત્ત
આવા કેત્તર પુરુષોના આશીર્વાદમાં વાથી પણ કઠોર અને કુલથી પણ પિચાં અનહદ શક્તિ હોય છે, વિચાર-વાતાવરણમાં એવાં અસાધારણ પ્રાણીઓનાં મન તગ્માંશ હોય છે અને વર્તનમાં એકાંત સદુજાણવાને કણ શક્તિમાન થાય છે? ગુણને વિસ્તાર તરવરી આવે છે. એની સુગંધ - અસાધારણ માણસના સંબંધમાં આવ્યા ચોતરફ વિસ્તરે ત્યારે જગત શાંત થઈ જાય વગર આ વાતને સાચો ખ્યાલ આવે તેમ છે. આવા પુરુષનાં માનસને અભ્યાસ કર્યો નથી. પરીક્ષા કે પીછાન માટે પ્રથમ તે સાચા , લેકેત્તર પુરુષને ઓળખવા જોઈએ. જે '
જ હોય તે તેમાં અનહદ શાંતિ, અકથ્ય અહિંસા, દુનિયાદારીના ચાલું વ્યવહારથી પર હોય,
એ અસાધારણ ગુણાનુરાગ, અનિર્વચનીય ગુણ છતાં હકીકત સમજનાર હોય, જે મારા પ્રમાદ અને અનુપમેય માધ્યશ્ય દેખાય છે. તારાની મમતાથી મુકાયેલા હોવા છતાં શ્રેયને આવા મૃદુ માનસવાળા જ્યારે દુર્ગણે સામે સ્વીકારનાર હોય, જેને જાહેરાતની વૃત્તિ નાશ સામને કરે છે, દુરાચાર તરફ નજર કરે છે, પામેલી હોવા છતાં પ્રેમીની ભક્તિની પીછાન પાપ તરફ આલેચના કરે છે, નાની બાબતમાં હોય, જેનાં મનના વિચાર, વચનના ઉચ્ચાર પણ ચોક્કસ થાય છે ત્યારે તેમનાં મન વજીથી અને ચારિત્રના વર્તનમાં એકતા હોવા છતાં પણ વધારે આકરા દેખાય છે, ભારે કઠેર ભીષણ નીતિના માર્ગની બરાબર ખબર હોય, જણાય છે અને પ્રાણુતે પણ લાલચને વશ જેનામાં સમતા સાર્વત્રિક હોવા છતાં ખામીનાં ન થવાની તેમની રીત ભારે આકર્ષક બને છે. સ્થાને ઓળખવાની અને તેને પ્રેમભાવે આવા દ્રઢ નિશ્ચયી માણસો જે સોમ્ય અને બહલાવવાની આવડત હોય, એવા લોકોત્તર કઠોર બની શકે છે તેને જાણવા, શોધવા, પસોને જાણવા જોઈએ, ઓળખવા જોઈએ, ઓળખવા મશ્કેલ છે, પણ એવા લોકોત્તર પિછાનવા જોઈએ, એમાં ઢગને સ્થાન નથી, ખોટા દેખાવને સ્થાન નથી, દંભ કે માયાને 3
5 પુરુષને જ દુનિયા પૂજે છે અને એમની સ્થાન નથી, પિતાનાં પારકાને અવકાશ નથી. અસર યુગ સુધી પહોંચે છે. જે યુગમાં ગુપ્તતા કે ગોટાળાને સ્થાન નથી. આવા આવા લોકેત્તર પુરુષે થાય છે તે ધન્ય ગણાય લેકેત્તર પુરુષથી દુનિયા ઊજળી થાય છે, છે અને એ યુગને મહિમા પણ વર્ષો સુધી એની ગૂંચવણે ઊકલી જાય છે, એનાં વાણાં ગવાય છે. આવા લોકોત્તર પુરુષને શોધી તાણું સમાન સુયોગ્ય સ્થાને આવી જાય છે તેને અનુસરે તે માણસ આંતરદષ્ટિએ સાચે અને એની વિજયી જવલંત પ્રભા ચારે તરફ “ધમ બને છે અને એનું જીવન સફળ વિસ્તરી દિગંતમાં પ્રસરે છે, એમાં સ્નાન થવા ઉપરાંત એ પ્રગતિને પંથે ચડી જઈ કરનારને પવિત્ર કરે છે, એમાં રાચનારમાં
* સ્વકલ્યાણ સાધવાના માર્ગદ્વારા જનતાનું મહાપરિવર્તન કરે છે, એના વિચારમાં સૌમ્ય પ્રસરાવે છે અને એના સાનિધ્યમાં શાંતિ કલ્યાણ પિતાના જીવતાં દષ્ટાંતથી કરે છે. વાતાવરણમાં એકરસ, વિચારપ્રદેશમાં સ્થિરતા આપણે આવા ધન્ય યુગમાં છીએ તેનું મૂલ્યાંઅને સાર્વત્રિક વિસ્તારમાં અમૃતનું પાન એ કન વાતમાં ન થાય, સક્રિય અનુસરણમાં સીંચી આપે છે.
એની સફળતા છે.
મોક્તિક.
वज़ादपि कठोराणि, मृदूनि कुसुमादपि । लोकात्तराणां चेतांसि, को हि विज्ञातुमर्हति॥

Page #18

. સેવાનું સ્વરૂપ અને મહત્વ છે
અનુ-અભ્યાસી જેવી રીતે વેપારી, વેપાર તથા ધન છે સેવ્યને આપીને ચાલી જાય છે. સેવક ઉપર તેવી રીતે સેવક, સેવા તથા સેવ્ય છે. જેવી. કોઈ પણ પરિસ્થિતિને લેશ માત્ર પ્રભાવ નથી રીતે પ્રકાશ સૂર્યને સવભાવ છે, ગન્ય પુષ્પને પડતે. સેવકના અંતઃકરણમાંથી ક્રિયાજન્ય સ્વભાવ છે તેવી રીતે સેવા સેવકનો સ્વભાવ રસની આસક્તિ આપમેળે જ નિવૃત્ત થઈ છે. સેવા કરવામાં નથી આવતી, એ તે થવા જાય છે. યોગી પુરુષ જે નિવૃત્તિ યોગથી પ્રાપ્ત જ લાગે છે. સેવા તે એનામાં જ ઉત્પન્ન કરે છે, વિચારશીલ પુરુષ જે નિવૃત્તિ વિચારથી થાય છે જે પોતાની પ્રસન્નતા ખાતર વસ્તુ, પ્રાપ્ત કરે છે તે નિવૃત્તિને સેવક વર્તમાન અવસ્થા તેમજ પરિસ્થિતિની શોધ નથી કરતાં. પરિસ્થિતિના સદુપયોગથી પ્રાપ્ત કરે છે, વસ્તુ, અવસ્થા વગેરેની ગુલામી સેવક થવા જ અથવા સેવકને સંસારની સાથે સંઘર્ષ નથી નથી દેતી. સેવક સિવાય બીજા કોઈને સંસા- કરે પડતો; કેમ કે સેવકની દષ્ટિમાં (પ્રાકૃતિક રને પ્રેમ મળતું નથી. કર્મવાદી સંસારને વિધાન અનુસાર) આપોઆપ આવેલી પ્રત્યેક ચાહે છે. સેવકને સંસાર ચાહે છે. કર્મવાદી પરિસ્થિતિ સમાન અર્થ રાખે છે. બિચારો જે સંસારનો પ્રેમ કેઈપણ પ્રકારે મેળવતા વિષયી માણસ જે યશ અને કીર્તિની પાછળ નથી તે સેવક વિના મૂલ્ય મેળવે છે. જેવી દેડતો હોય છે તે યશ અને કીર્તિ સેવકની રીતે બગીચાના ફળ ખરીદ કરવા જનાર પાછળ દોડતી આવે છે, પરંતુ તેને પકડી
વ્યક્તિ, છાયા તથા પવન વિના મૂલ્ય મેળવે નથી શકતી અર્થાત વિષયી પુરુષ જેને દાસ છે તેમ સેવકને સંસારને પ્રેમ મેળવવા માટે હોય છે તે સેવકને દાસ હોય છે, જેવી રીતે લેશ પણ પ્રયત્ન કરવો પડતો નથી. તે પિતાની સ્વધર્મનિષ્ટ રાષ્ટ્ર પ્રજા પાસેથી લીધેલા કરને મેળે આવે છે અને આવીને પણ બિચારા પ્રજાના હિતમાં જ વાપરી નાંખે છે તેવી રીતે સેવકને ભારરૂપ નથી થઈ પડતો કેમ કે સેવ- સેવક સંસાર તરફથી આવેલી શરીર વગેરે કની વૃત્તિ નિરંતર જળપ્રવાહની માફક સઘળી વસ્તુઓને સંસારના હિતમાં જ સેવ્યની તરફ પ્રયત્ન વગર જ વહ્યા કરે છે. વાપરી નાખે છે. જેવી રીતે વેપારીને વેપાર સેવકના સ્વભાવમાં પવિત્રતા નિવાસ કરે છે, ધનમાં વિલીન હોય છે તેવી રીતે સેવકની અથતુ તેનામાં સ્વાર્થભાવને બિલકુલ નાશ સેવા સેવ્ય(પ્રેમપાત્ર)માં વિલીન હોય છે. થઈ જાય છે. સેવકના વ્યવહારમાં કાર્યકુશ- જેવી રીતે અગ્નિ જેમ જેમ પ્રજવલિત થાય ળતા હોય છે, કેમકે સેવકની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ છે તેમ તેમ લાકડું અગ્નિ બની જાય છે તેવી સમાન અર્થ રાખે છે. અર્થાત તેનામાં કિયા- રીતે જેમ જેમ સેવા પ્રબળ થતી જાય છે ભેદ હોવા છતાં પણ પ્રીતિભેદ નથી થતું તેમ તેમ સેવકની સત્તાને સેવ્યની સાથે અને લક્ષ્યભેદ નથી થતું. સેવકની સામે પ્રત્યેક અભેદ થતો જાય છે. સેવકમાં સ્વામી (પ્રેમપરિસ્થિતિ અભિનયના સ્વરૂપમાં આવે છે અને પાત્ર) નિવાસ કરે છે, કેમકે સ્વામી વગર

Page #19

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ :
સેવા જ નથી થઈ શકતી. ઐશ્વર્ય તથા માધુર્ય કરી શકે છે તેટલે અંશે પ્રાણી બીજાની સેવા હોય છે ત્યારે જ સેવા થઈ શકે છે. ઐશ્વર્ય કરી શકે છે. અર્થાત્ જે સાધન વડે પ્રાણી તથા માધુર્ય સ્વામીનું સ્વરૂપ છે. તેથી એટલું પિતાનું હિત કરે છે તે જ સાધન વડે સેવા તે નિર્વિવાદ સિદ્ધ થઈ જાય છે કે સેવકમાં કરે છે. બાહ્ય વસ્તુઓના સંગઠનથી કેઈપણ સ્વામી નિવાસ કરે છે. સેવકને સેવા કરવાથી પ્રાણીનું હિત નથી થયું, તે પછી એ વસ્તુ કદિપણ થાક લાગતું જ નથી. ઊલટું જેમ એના સંગઠનથી સેવા કેવી રીતે થઈ શકે? જેમ સેવા વધતી જાય છે તેમ તેમ તેની વસ્તુઓને સંગ્રહ કરે એ તે વિશ્વના રૂણી શક્તિ પણ વધતી જાય છે. સેવકના હૃદયમાં થવાનું છે, તેથી વસ્તુઓને વિશ્વના કાર્યમાં હંમેશા વ્યાકુળતા રહે છે અને એ વ્યાકુળ- વાપરવી એ રૂણથી મુક્ત થવાનું છે, સેવા તાને અગ્નિ સેવકનો સેવ્ય સાથે અભેદ કરી દે કરવાનું નથી. જ્યારે પ્રાણી વિશ્વના રૂણથી છે. સેવક બે પ્રકારના હોય છે. એક તો ગંગાની મુક્ત થઈ જાય છે ત્યારે તેનામાં પ્રેમ પાત્રના માફક પ્રત્યેક જન સમાજની સાથે જ રહે છેડે સંબંધ કરવાની શક્તિ આવી જાય છે. છે અને બીજા હિમાલયની માફક અચળ પ્રેમ પાત્રની સાથે સંબંધ થતાં જ પ્રેમ પાત્રના રહીને મૂક સેવા કરે છે. સેવા કર્યા વિના ઐશ્વર્ય તથા માધુર્યથી સ્વતઃ સેવા થવા લાગે સંસારને રેગ સ્વાભાવિક રીતે નિવૃત્ત નથી છે. અર્થાત પ્રીતિ એ તો પ્રીતમને સ્વભાવ થત. સેવા સિવાયના બધાં સાધન સંસારને છે. સેવક તથા સેવા-પ્રીતિ તથા પ્રીતમ એક મૃતકવત્ જીવતે રાખે છે. સેવા સંસાને જ વસ્તુ છે. સેવા કરવા માટે સેવક બનવાનું ખાઈ જાય છે, મૃતક નથી બનાવતી અથવા અનિવાર્ય છે. સેવક થવા માટે સદૂભાવપૂર્વક સેવકની નિષ્ઠા સમાધિથી અતીત હોય છે. પ્રેમપાત્ર થવું અનિવાર્ય છે. જેવી રીતે અથવા એમ કહીએ કે પ્રવૃત્તિ તથા નિવૃત્તિ યુવાવસ્થા આવતાં જ બાળકને યુવાવસ્થાનું બનને અવસ્થાઓ નિવૃત્ત થઈ જાય છે. સઘળા યથાર્થ જ્ઞાન થાય છે, તેવી રીતે સેવક થતાં સાધકો સેવ્યને ચાહે છે. સેવકને સેવ્ય ચાહે જ સેવાનું યથાર્થ જ્ઞાન થાય છે. સેવા કરવાનું છે. એટલા માટે પ્રેમપાત્રને પ્રેમ સંપાદન કેઈને શીખવી શકાતું નથી. એક એક સેવકની કરવા માટે સેવા કરવી તે પરમ અનિવાર્ય છે. પાછળ કરોડો લોકો અનુસરણ કરવા માટે
સેવા કરવા માટે બાહ્ય વસ્તુઓની આવ- દેડે, પરંતુ તે કરેડો લેકે એક પણ સેવક શ્યકતા નથી. બાહ્ય વસ્તુઓનાં સંગઠનથી તે ઉત્પન્ન નથી કરી શકતા. જેનું હદય સાર્વજનિક પુણ્યકર્મ થાય છે. જરા ઊંડે વિચાર કરી દુઃખથી દુઃખી થાય છે અને તે જ્યારે સેવ્યને જોઈએ તે સેવા એ જ કરી શકે છે કે જેના થઈ જાય છે ત્યારે સેવ્યની કૃપાથી સેવા કરઉપર સેવ્ય(પ્રેમ પાત્ર)ની કપા હોય છે. વાની શક્તિ સ્વતઃ આવી જાય છે. પુણ્ય અર્થાત્ ભક્ત તથા સંતે સિવાય બીજો કોઈ કર્મોથી ત્યાગ કરવાની શક્તિ આવે છે અને પણ સેવા કરી શકતું નથી. સાધારણ પ્રાણી ત્યાગથી સેવક થવાની શક્તિ આવે છે. સેવક વસ્તુઓના સંગઠનથી થનારી પ્રવૃત્તિઓને થતાં જ સેવા સ્વતઃ ઉત્પન્ન થાય છે. સેવા માને છે, પરંતુ વિચારષ્ટિએ એ સેવા સંસાર તથા પ્રેમ પાત્ર બનેને પ્રેમ નથી. સેવા કરવાની શક્તિ તે સ્વામીની કૃપાથી સંપાદન કરવા માટે સેવા કરવી એ પરમ જ આવે છે. જેટલે અંશે પ્રાણી પિતાની સેવા આવશ્યક છે. જે પ્રાણી સંસારથી વિમુખ

Page #20

સાપેક્ષ–નિરપેક્ષદષ્ટિ
મુનિશ્રી પુણ્યવિજય ( સંવિજ્ઞપાક્ષિક )
અનીને પ્રેમ પાત્રના ખની જાય છે તેનામાં સેવા કરવાની શક્તિ સ્વય. આવી જાય છે. તેથી જ સેવક થવા માટે પ્રત્યેક પ્રાણી હંમેશા સ્વતંત્ર છે. સેવક થવું તે ઉન્નતિનું સાધન છે, પરંતુ સેવક કહેવડાવવુ' એ અવનતિનુ કારણ છે. જેવી રીતે નદીની પ્રગતિ હંમેશાં સમુદ્ર તરફ જ રહે છે તે રીતે સેવકની પ્રગતિ હંમેશાં સેન્ય તરફ જ રહે છે. જેવી રીતે નદીની સામે રુકાવટ આવતાં નદીની ગતિ તીવ્ર થઇ જાય છે, તેવી જ રીતે સેવકની સામે પ્રતિકૂળતા આવતાં સેવાની ગતિ વધારે તીવ્ર
એકાન્ત દ્રષ્ટિથી કાઇ પણ પદાર્થનું સ્વરૂપ અવલેાકવાથી તેની બધી બાજુએ દેખી શકાતી નથી. કાઇ વસ્તુનું સંપૂર્ણ સ્વરૂપ જોવુ હાય તા સર્વ નાની અપેક્ષાવડે જોવુ જોઇએ. નચેાની અપેક્ષા વિના કાઇ પણ વસ્તુનું સપૂર્ણ સ્વરૂપ કથી શકાતુ નથી અને સમજી શકાતું પણ નથી. કાઇ પણ લેખક કોઇ ગ્રંથ અનાવે છે તેમાંથી તેના આશય તા ઘણુંાખશે તેનાં હૃદયમાં રહે છે, તેમજ તે ગ્રંથામાં લખવાની ઘણીખરી અપેક્ષાએ પણ તેના હૃદયમાં રહે છે. અમેરિકા વિગેરેના કેટલાક વિદ્વાને પણ કચે છે કેન્વક્તાનું વા લેખકનું વાકય કોઇ પણ જાતની તેના હૃદયમાં કરેલી અપેક્ષા વિના શૂન્ય હાતું નથી. કાઇ વિદ્વાન્ અન્યને સમ જાવતાં કંધે છે કે મારા કહેવાની વા લખવાની આ અપેક્ષા છે, મેં અમુક આશયથી કહ્યું છે વા લખ્યું છે. લેખકના આશય વા વિચારની અપેક્ષા જાણ્યા વિના અભિપ્રાય આપતાં ઘણી
વાર ભૂલ થવા સભવ છે. વિચારાના મહાપ્રતિપાદન કરતુ વિજયવંત વર્તે છે. સાગર મહાનૢ છે. અને તેના તરંગાથી પણ
અધિક અપેક્ષાએ છે. તેઓના સંપૂર્ણ રહ્યુસ્યને જાણવાને માટે અને કાઇ પણ વિચારને અન્યાય
ન
મળે તે માટે નયવાદનુ જ્ઞાન આવશ્યક છે. સાત નયાનું પરિપૂર્ણ જ્ઞાન કરવાથી અને સાપેક્ષવાદને સમ્યક્ પ્રકારે જાણવાથી કાઇ પશુ વિચારને એકાન્ત અન્યાય મળતા નથી, અને સર્વ પ્રકારના વિચારાને દર્શાવવામાં અન્ય નયાની અપેક્ષાપૂર્વક એલવાથી કાઇ પણ નયના તિરસ્કાર થતા નથી. એકાન્ત ભિન્ન ભિન્ન નયેાથી ઉત્પન્ન થયેલા પરસ્પર વિરુદ્ધ એવા ધર્મોમાંથી પણ સાત નયેની અપેક્ષાએ સભ્યજ્ઞાનીને સભ્યપણે સર્વે ખાખાનુ જ્ઞાન થાય છે. એકાન્ત નયથી મિથ્યાત્વ ધર્મનેા સ્વીકાર કરી મિથ્યાત્વ મતિના જોરથી એકાન્તવાદીએ ધર્મયુદ્ધો કરીને કર્મની વૃદ્ધિ કરે છે. સાત નયેાની અપેક્ષાએ એકેક નયકથિત સ ધર્મ અંગાના જેમાં સમાવેશ થાય છે, એવું શ્રી જૈનદઈન જગમાં સર્વ ધર્મના અંગાનું સાપેક્ષતાએ
થઇ જાય છે. અર્થાત્ પ્રતિકૂળતા સેવકનુ ઉત્થાન કરે છે, પણ ખરા સેવકનાં જીવનમાં જ્ઞાનને અનુરૂપ ભાવ તથા ક્રિયા હાય છે. અર્થાત્ સેવકના ક્રિયા તથા ભાવ જ્ઞાનમાં વિલીન થાય છે. સેવા હુમેશાં સ્વતંત્રતા તરફ લઈ જાય છે, સેવક સંસારનું ચિંતન નથી કરતે, ઊલટું સ'સારસેવકનું' ચિં’તન કરે છે. સેવક સંગઠનની પાછળ નથી દોડતા, ઊલટું સ`ગન સેવકની પાછળ દોડે છે. સેવકના જીવનમાં દ્વીનતા તથા અભિમાન માટે કશું... સ્થાન નથી રહેતું. તિ રામ ॥

Page #21

શ્રી ઉવસગ્ગહર તેંત્ર : અનુવાદ ૨.
પ્રથમ જિનેશ્વર પ્રભુમિયે, જાસ સુગધી કાય—એ દેશી.
વંદન કરું પ્રભુ પાર્શ્વજિન, વંદન કરું ક સમૂહ તેાડી વર્યાં શિવ વરમાળ ને,
*
જગનાથ; પ્રણમી થાઉં સનાથ. વંદન કરું′૦ ૧
તુમ પાસ;
ઉપસર્ગ હરૈ પાર્શ્વ યક્ષ ને, સેવક નષ્ટ કરે સર્પ ઝેર મંગળકારી પ્રભુ, કલ્યાણુ ઘર નમું પાસ. વંદન કરું૦ ૨
વિષધર કુક્ષિંગ મંત્રને, કંઠે ધરે જે લેાક;
તેહના ગ્રહ રાગ તાવ દૂર હૅઠે, શાંત થાયે મારિ શાક,
તુજ દર્શીન સ્મરણથકી, દુઃખ દારિદ્ર હાવે દૂર;
મનુજ તિય *ચ ગતિમાં તે પણ સુખ પામશે, તુજ મંત્ર રહેાન કદી દૂર. વંદન કરું૦૪
વંદન કરું ૩
શુદ્ધ ચિંતામણિ રત્ન સમ, સમતિ દર્શીને હાય,
જેહ સમકિતથકી અજરામર પદ પામીયે, નિરવિદ્મ સુખ જ હાય. વંદન કરું પ્
તુમ યશ કીર્તિ અતિ ઘણાં, તુમ પ્રભાવ અપાર;
ભક્તિ ભર્યા હ્રદયે કરી પ્રભુ પાર્શ્વજી, સ્તુતિ કરુ` મન ધાર. વંદન કરું
શુદ્ધ સમકિત રત્ન આપજો, શરણ પ્રભુ જિન પાસ;
ભવ-ભવ આશરા આપી મુજ રક્ષા કરા, સમ્યગ્ શાંતિ સુવાસ. વંદન કરું છ
વિઘ્ન હરી સવી સ`ઘનાં, દુ:ખ કાપા ભવ લેાક;
માત પદ્માવતી સહ ધરણેન્દ્ર વદીયે, સ્તુતિ કરું' પુન્ય જે લેાક. વંદન કરું
પ્રભુ પાર્શ્વજિન૦ ૮
હીશચ'દ અવરચંદ શાહ
–મે ગલેર

Page #22

દહી યુગપ્રધાન વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી છે
લેર મુનિશ્રી લક્ષ્મીસાગરજી મહારાજ-અમદાવાદ ચમત , નિરાફનલેવા પૂર્ણ સધ આપનાર પ્રબલ પ્રતાપી મહાત્મા કિરાવનશૈવ, તે રડતુ અવે એ શા વિજયાનંદસૂરીશ્વરે લેખન અને વાણી દ્વારા
- ભવ્યજનેને બચાવ્યા, સદુધર્મમાં પ્રેર્યા. પંજાઅનેક જૈનાચાર્યોએ પ્રોસિત હદયે છે
અનેક જૈનાચાચાએ પ્રસિત હું બમાં જૈનધર્મનું અસ્તિત્વ કાયમ કરી જિનશાસનની અપૂર્વ બજાવી છે. અનેક શ્રેષ્ઠ અનેક જિનમંદિર સજવી ભવ્ય આત્માઓને કાર્યો કરવા છતાં પુણ્ય કે યશ જિનશાસનને સમ્યકત્વ પ્રાપ્તિ કરાવવા ભાગ્યશાળી બન્યા. સમર્પણ કરી પોતાના જીવનને ધન્ય માનતા. ધર્મ હોય ત્યાં હિંસાને સ્થાન નથી. જે હિંસાને તે જ માર્ગને અનુસરી આ કાળમાં યુગષ્ટ મહત્વ આપે છે, તે ધર્મશીલ બનાવવા પ્રયત્ન સવીશ્વર વિજ્યાનંદ-આત્મારામજી મહી- કરનાર ધર્મશીલ હોઈ શક્તો નથી. પૂજારાજે જૈન ધર્મની શ્રેષ્ઠતા મેળવી, જૈન સમા- પાઠમાં અહિંસા વિકસે છે, તે જ વિશ્વધર્મ જની અપૂર્વ સેવા કરી છે. સ્થાનકવાસી દીક્ષામાં છે. વેદિક તેમજ આર્યસમાજીઓ સાથે નિડજનાગમોને અભ્યાસ કરી સંસ્કારબળે સાચી રપણે શાસ્ત્રાર્થો જ્યા. પ્રબલ ચારિત્ર્યશીલપરિસ્થિતિનો અનુભવ કરી અનેક ભક્ત જનની તાને લીધે કેઈ સામા આવવા શક્તિમાન નેહશંખલા વિછેદી સત્ય માર્ગને અનુસ- બન્યા નથી. નિરંતર સ્વાધ્યાય, તપ સંયમમાં રવાની જાહેર હિંમત વ્યક્ત કરી, અનેકાને જીવન વિતાવતા. જેનો નિર્ભય હોવા જોઈએ. સન્માર્ગગામી બનાવવાને લાભ મેળવી શકયા. (માયકાંગલા ન હોવા જોઈએ.) અનેક પ્રસંપતે જિનશાસનની સેવાથી જે કાંઈ લાભ શોમાં મહાત્માશ્રીની નિર્ભયતા દષ્ટાંતરૂપ બની મેળવતાં તે જિનશાસનની સેવાને સમર્પણ કરતાં. છે. લૂંટારાઓને પણ પિતાની શક્તિને પરિચય જન્મ જન્મમાં જિનશાસનની પ્રાપ્તિ કરવાનો આપી સાધતા સર્વશ્રેષ્ઠ સાબિત કરી છે. અભિલાષ સેવતાં. ભક્તજનો બનાવવા કરતાં જિનશાસનને સાચે ઉપાસક બને, તે જ પ્રાણપીડન એ કાયરતા છે, આત્માનો તેમનું જીવનસૂત્ર હતું. તે યુગમાં સાહિત્ય અધઃપાત કરાવનાર છે, એમ સર્વ કાઈને મળી શકતું નહિં, તેમજ તેના સાચા રહસ્યને પોતાના પવિત્ર જીવનથી બેધપાઠ આપતા. પ્રકાશનાર, પ્રચારકે ઘણા જ થોડા હતા, તેથી વિદ્વત્તા હોવા છતાં, તેમજ અનેક શ્રીમંતે મિથ્યા ભાવને પ્રચાર કરનારાઓ લેકેમાં અનુયાયી છતાં જૈન શાસ્ત્રોનાં રહસ્યોને પૂર્વ અજ્ઞાન ફેલાવતાં. મૂર્તિપૂજા અને સદ્ અનુ- પુરુષને અનુસરનાર તરીકે ઉપદેશામૃત આપતા. છાનેથી લેકેને વિમુખ બનાવનાર વર્ગ અધિક ક્રિયા, અનુષ્ઠાન, પર્વારાધન કરવામાં વિજયદેવહતા. જ્યાં ખૂબ અજ્ઞાનતા હોય ત્યાં અસત્ સરીશ્વરજીની પદ્ધતિને અનુસરતા. અનેક વિવાવસ્તુ વધારે ફેલાવા પામે છે. જેન શાસનને દેને સ્થાન મળતાં પૂર્વ પુરુષોનાં વચનને માન્ય છિન્ન-ભિન્ન કરનાર અજ્ઞાની તેમજ ચારિત્ર્ય રાખતાં. ગીતાર્થના વાક્યને આગમવાક્ય હીન વગ અધિક હોવાથી લોકો ઊંધા માર્ગ તરીકે અનુસરી જૈન શાસનની અપૂર્વ મહાન ગમન કરી રહ્યા હતા. હિંસાની પ્રબળતા ધર્મના સેવા મહાત્માશ્રીએ બજાવી છે. અનેક શિષ્ય નામે વધતી જતી હતી. તે વખતે પાંડિત્ય બનાવી દરેક ગામમાં વિહાર કરીને જેને

Page #23

૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારઃ
શાસનની ઉન્નતિ સ્થળે સ્થળે કરાવી છે. તે વખ, જૈન સંઘમાં પ્રકાશિત કરે, શ્રેષ્ઠ ભાવનાને સર્વત્ર તના ચારિત્ર્યશીલ અન્ય સમુદાયના મુનિ પ્રસરાવે એવી સી કોઈ રન તત્વને અનુસરનાર, મહાત્માઓ તરફ સદ્દભાવ પ્રેમ કાયમ રાખતાં માનનાર વ્યક્તિ સાથ આપે. પરમ સૂરીશ્વરની હતાં. વળી આહારપાણીને સંબંધ એક સમા- સ્મૃતિ તેમજ સેવા એ તીર્થકરોની સ્મૃતિ ચારીવાલા મુનિ મહાત્માઓ સાથે રાખતા. તેમજ સેવારૂપ છે. દરેક ચારિત્રધારી જિનશાસનની અડગ શ્રદ્ધા ધરાવનાર જિન શાસનની ઉન્નતિ કરનાર મહાનુભાવ વંદનીય છે, અનુકરણીય છે. જીવનમાં સ્વીકારતમાલાચના. એ જ ભાવ, જીવન પર્યત વિલસી રહ્યો હતો. નીચેના પ્રત્યે ભેટ મળ્યાં છે જે સાભાર જૈન શાસનની સેવા કરનાર કોઈ પણ હોય તે સ્વીકારીએ છીએ. આત્મા તરફ તેમને સદા આદર હતો, અનુમોદના હતી. વિશ્વ ધર્મમાં જૈન ધર્મ મુખ્ય છે 1 નેમ રાજુલ અને બીજાં સ્તવને-રચનાર તે સાબિત કરવા સદગત વીરચંદ ગાંધીને અમે. સ ગતિશાસ્ત્રના અભ્યાસી અને ધમશ્રધાળ હોવાથી રિકા સુધી મોકલ્યા હતા. જેને ધર્મ યુગ યુગમાં
- બહુ જ રસિક અને સુંદર રીતે સંકલના કરી છે. સર્વથી શ્રેષ્ઠ બ રહે તેવા પ્રયત્ન જવા
ગ્રંથ ઉપગી છે. કર્તા શ્રી શાંતિલાલ બી. શાહ જોઈએ. દરેકને જૈન ધર્મનાં સાચા તત્વોનું ભાન કરાવવું જોઈએ. જેને પોતાની સર્વ કાંઈ ૨ શ્રી દાદા પ્રભાવકસૂરિ વિજયાનંદસૂરિ શક્તિઓ તે માગે ખરચે તેવા પ્રકારનો ઉપ- અષ્ટપ્રકારી પૂજા-રચયિતા શ્રી રિખવચન્દ્ર ડાગા, દેશ સાચા હૃદયથી નિર તર આપ્યા કરતા હતા. “ઋષભ” મૂ૫ સપદુગ. આવા સૂરીશ્વર વધારે સમય સુધી જીવ્યા હત, મહારસ્વામીને સંયમ ધર્મ-સંપાદકદીર્ધાયુષ્ય હોત તે જૈન ધર્મની મહાન સેવા ગોપાળદાસ જીવાભાઈ કીંમત રૂા. ૧-૮-૦ બજાવી હોત. (આજે વર્તમાન કાળમાં વિજય જલિ પુસ્તકે શ્રી મુક્તિવિજયજી જૈન ગ્રંથ
જ છે જે શાનના સુર સાત માળાના કાર્યવાહકે શ્રી વિજાપુરથી ભેટ મળ્યાં છે. સેવા બજાવી રહ્યા છે.) તેમજ તેઓ જે સિદ્ધાંતને માનતા હતા, તે સિદ્ધાંતને અનુ.
૧ શ્રી જિનગુણમુક્તાવલી. સરનાર ત્યાગી વર્ગ પિતાના તપ, ત્યાગ અને ૨ શ્રી જ્ઞાનવિને પ્રથમભાગ. પાંડિત્ય, તેમજ શક્તિ સામર્થ્ય જિનશાસનની ૩ મહાન ક્રિોદ્ધારક શ્રીમદ્ આનંદવિઅવિચ્છિન્ન પ્રભાવનામાં ખરચે તે સુરીશ્વરજી મલસૂરિજી મહારાજનું વિશિષ્ટ જીવનચરિત્ર. તરફ સદ્દભાવ સો કઈ ધમી આત્માને હવે
૪ સંસ્કૃત ચૈત્યવંદન સ્તુત્યાદિ સંગ્રહ જોઈએ. ભાવનગરમાં તેમજ અન્ય સંઘની ભક્તિભાવથી તેઓશ્રીના નામથી અંકિત થયેલ
૫ સાન્થયતત્વબેધતરંગિણી શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા તેમજ સદ્દબોધને ૬ પદ્યાત્મકપદેશપ્રદીપ પ્રકાશ કરનાર જૈન આત્માનંદ પ્રકાશ ચુમા- ૧૦ તંભતીર્થ જૈનમંડળ રજતમહત્સવ લીશમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરી દિવ્ય પ્રકાશને સદા સ્મારક ગ્રન્થ”પ્રકાશક મોતીલાલ દલસુખભાઈ શાહ.

Page #24

તે રીતે હાલ બે માસ પછી નવા બે ગ્રંથ શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર અને શ્રી મહાવીર યુગની મહાદેવીઓ સચિત્ર પાંચસે ઉપરાંત પાનાના ઉપર પ્રમાણે નવા થનાર લાઈફ મેમ્બરને 2 થી ભેટ ( મફત ) ધારા પ્રમાણે આપવાનાં છે.
તે પછી છપાતાં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ચરિત્ર તથા શ્રી વસુદેવ હિંડી બે ભાગ મળી ત્રણ ગ્રથા એક હજીર પાનાના મેટા ગ્રંથા તે પછી કથાનકોષ, શ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ ચરિત્ર સચિત્ર સુમારે {૦૦ પાનાના 2 થી છપાયે મળશે. જેમ જેમ નવા નવા ગ્રંથે છપાતા જશે તેમ તેમ રૂા. ૧૦૧) એકાએક આપી નવા લાઈફ મેમ્બર થનારને પણ ભેટ મળશે. ઓછામાં ઓછી આઠથી દશ રૂપીઆ કિંમતના દરેક વખતના ગ્રંથોની કિમત મુદલ થવા જાય છે. આ આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ સારામાં સારો લાભ લેવાય છે અને વાંચી આમિક આનંદ પણ મેળવાયેલ છે. - ( એકાવન રૂપીયા આપી બીજા વર્ગ માં લાઈફ મેમ્બર થનારને તે ચ થાની કિંમતમાંથી એ રૂપી મા ભેટના મજરે આપી બાકીની રકમ તેમની પાસેથી લઈ તેમને પણુ ભેટ અપાય છે. )
૧. શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર. ભટની બે સુ દર ગ્રંથા) ૨. શ્રી મહાવીર પ્રભુના
( છપાઇ ગયેલ છે. ) યુગની મહાદેવીએ, અમારા માનવતા પેટ્રન સા હું અને લાઈફ મેમ્બરને ધારા પ્રમાણે એ સુંદર ગ્રંથ ભેટ આપવા માટે છપાઈ ગયેલ છે. સુંદર ચિત્રો અને આકર્ષક કવર છેકેટવાળું મજબુત બાઈડીંગનું કામ શરૂ કરવામાં આવેલ છે. સુપ્ત મોંધવારી, વધતા જતા ભાવો, છતાં આ સભા પોતાના સભાસદોને સુંદર ગ્રંથ છપાવી ભેટ આપે છે, જે રીતે કોઈ પણ અન્ય જૈન સંસ્થા તે પ્રમાણે આપી શકતી નહિ હોવાથી આ સ ભામાં દર માસે પેટ્રેનો તથા સભાસદોની વૃદ્ધિ થતી જાય છે. નવા થનારા સભાસદોને પશુ આ ગ્રંથનો લાભ મળશે. બંને ગ્રંથા ધગુ જ સુંદર, પઠનપાઠન કરવા જેવા છે.
- ૧, શ્રી સંઘપતિ ચરિત્ર ( શ્રી ઉદયપ્રભાચાયત ગ્રંથ જેમાં પ્રભાવનાનું સ્વરૂપ, સંધ તથા શ્રી શત્રુ જય તીર્થ માહાતમ્ય, સં'ધ સાથે વિધિવિધાનપૂર્વક, શ્રી વસ્તુપાળે કરેલી શ્રી શત્રુંજય ગિરિનાર તીર્થની યાત્રાનું' વાંચવા લાયક વર્ણન, શ્રી આદિનાથ પ્રભુ તથા શ્રી તેમનાથ પ્રભુનાં ચરિત્ર, શ્રી જંખ કુમાર કેવળીનું વર્ણન, શ્રી ભરત ચક્રવર્તી તથા શ્રી કૃષ્ણ વાસુદેવની સુંદર કથા, મહાતપસ્વી યુગબાહુ તથા પ્રદ્યુમ્ન કુમારના વૃત્તાંતો, બીજી અનેક અંતર્ગત કથાઓ. છેવટે વસ્તુ પાળે શત્રુંજય પર કરેલ મહોત્સવ અને અપૂર્વ દેવભક્તિનું વર્ણન આપી પૂર્વાચાર્ય મહારાજે ગ્રંથ સંપૂર્ણ કર્યો છે. ઘણી ઘણી નવી નવી હકીકતા વાચકને જાણવા મળે છે. આ ગ્રંથ શ્રી સંઘપતિ રાવબહાદૂર શેઠ જીવતલાલભાઈ પ્રતાપશીએ આપેલ આર્થિક સહાય વડે છપાય છે.
૨, શ્રી મહાવીર પ્રભુના યુગની મહાદેવીઓ—સતીઓના સુંદર ચરિત્ર, સિદ્ધહસ્ત લેખક ભાઈ સુશીલે ધરુ જ પ્રયત્નપૂર્વક સંશોધન કરી લખેલા છે. આ સભા તરફથી ૧-સતી ચરિત્ર ૨-સુરસુંદરી ચરિત્ર ચ'પક માલા ચરિત્ર એ ત્રણ ગ્રથા સ્ત્રી ઉપયોગી પ્રકટ થયા છે. આ ગ્રંથ તે માટે ચોથા છે. આમાં કેટલાક ચરિત્રે પૂર્વે અપ્રકટ છે છતાં મનન કરવા જેવા છે, દરેક સતી ચરિત્રની શરૂઆતમાં રેખાચિત્ર આપવામાં આવેલ છે. કવર જેકેટ સાથે સુંદર મજબૂત બાઈડીંગવડે તૈયાર થઈ ગયેલ છે.
બને 2 થા માટે શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ ' માસિક વાંચે.

Page #25
Reg. No. B. 431 તીર્થકર ભગવાન અને આદર્શ મહાન પુરુષનાં ચરિત્રા. 1 શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભાગ 2 રૂા. 2-8-0 9 શ્રી પંચમેકી ગુણરત્નમાળા શિ. 1-8-0 2 શ્રી ચંદ્રપ્રભુ ચરિત્ર રૂા. 2-0-0 10 શ્રી દાન પ્રદીપ રૂ. 3-0-0 3 શ્રી વિમળનાથ ચરિત્ર રૂ. 2-0-0 11 ધમ૨ત પ્રકરણ 1-0-0 4 સુમુખ - પાદિક કથાઓ રૂ. 1-0-0 12 શ્રી શત્રુ જય પંદરમે ઉદ્ધાર 5 જેન નરરત્ન ભામાશાહ રૂા. 2-0-0 સમરાશાહનું ચરિત્ર રૂા. 1-4-0 6 શ્રી પૃથવીકુમાર ચરિત્ર રૂા. 1-0-0 13 શ્રી શત્રુ જયના સાળમા ઉદ્ધાર 7 મહારાજા ખારવેલ રૂા. 0 12-0 | શ્રી કમશાહનું ચરિત્ર રૂ. 0-4-0 8 શ્રી વિજયાનંદસરિ રા. 0-800 - છપાતા થા-(ભાષાંતર ) 2 શ્રી ત્રિષષ્ઠિ શલાકા પુરુષ ચરિત્ર 2-3-4-5 પર્વ 1 શ્રી પાર્શ્વનાથ ચરિત્ર, - છપાવવાના અનુવાદાના ગ્રંથા, 2 શ્રી વસુદેવ હિંડી, 1 શ્રી શાંતિનાથ ચરિત્ર. છપાતા મૂળ ગ્રંથા, | 2 શ્રી કથારન કોષ ગ્રંથિ. 1 બ્રહતું ક૯૫સૂત્ર છઠ્ઠો ભાગ. 3 શ્રી દમયંતી ચરિત્ર. નીચેના તીર્થંકર ભગવાન અને સત્વશાળી મહાપુરુષોના ચરિત્રોની ધણી થોડી નકલ બાકી છે, ફરી છપાય તેમ નથી. જલદી મંગાવે. સંસ્કૃત ગ્રંથાની-થોડી નકલે સીલીકે છે. '1 શ્રી બૃહત કહે૫સૂત્ર ભાગ 4-5 રૂા. પા! રૂા. 6 4 જૈન મેધદૂત રૂ. 2-0-0 2 કમ'ગ્રંથ બીજો ભાગ રૂ! 4-0 -0 5 કથારન કોષ (ગ્લેઈઝ ) રૂા. 8-8-0 3 શ્રી ત્રિષષ્ઠિ^લાકા પ્રથમપર્વ બુકાકારે રૂા. 1-8-0 6 નવમરણ સ્તોત્ર સંધ્રહ રૂા. 08-0 જૈન ઐતિહાસિક ગુર્જર કાવ્ય સંચય, (સંગ્રાહુક અને સંપાદક શ્રી જિનવિજયજી સાહેબ, આચાય ગુજરાત પુરાતત્ત્વ મદિર ) શ્રી જૈન શાસનની ઉન્નતિ કરનારા આચાર્યો, સાધુઓ, સાધ્વીઓ અને ગૃહસ્થાના જીવન ચરિત્ર સૌરભને પ્રસરાવનારા પ્રાચીન ગુજરાતી ભાષામાં રચાયેલ પ્રામાણિક, ઐતિહાસિક પ્રબુધે, કાવ્યું અને રાસાનો સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં આવેલા છે. આ ગ્રંથમાં એકત્રીશ વ્યક્તિના તેત્રીશ કાવ્યોનો સંચયગુજરાતી રાસાનું સંશોધન કાર્ય સંપાદક મહાશયે કરેલ છે; તેમજ પાછળના કેટલાક રાસે વગેરેનું શ્રી મેહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ બી. એ. એલ એલ. બી. તેમજ વકીલ કેશવલાલ પ્રેમચંદ માદી બી. એ. એલ એલ. બી. એ ઉપેાધાત પરિશિષ્ટો અને કેટલાક રાસાનું’ છાટાલાલ મગનલાલ શાહ અને પંડિત લાલચ'દ ભગવાનદાસ ગાંધી વગેરે સાક્ષરાએ સંપાદન કાર્ય કરેલ છે. તેની રચના કાળ ચાદમાં સૈકાથી પ્રારંભી વીસમા સૈકાના પ્રથમ ચરણ સુધી સાડા ચાર સૈકાન છે, તે સૈકાઓનું ભાષા સ્વરૂપ, ધાર્મિક, સમાજ રાજકીય વ્યવસ્થા, રીતરીવાજો, આચારવિચાર અને તે તે સમયના લાક્રાની ગતિનું લક્ષબિંદુ એ દરેકને લગતી સત્ય પ્રમાણિક બધી માહિતિએ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલી છે. - આ ગ્રંથમાં કાવ્યો, તથા રાસેના ગુજરાતી ભાષામાં સાર, કત્ત મહાશય કયા કયા ગુચ્છના હતા, તે તેમજ તેઓશ્રીના ગુના નામે, ગૃહસ્થાના નામે, તમામ મહામાયાના સ્થળા, સંવત સાથે આપી આ ફાવ્ય સાહિત્યની સુંદર અને સરલ ઉપાંગી રચના બનાવી છે, 500 પાંચસા પાના કરતાં વધારે છે. કિંમત રૂા. ૨-૧ર-૭ પાસ્ટેજ અલગ. મુક ? શાહ ગુલાબચંદ વલ્લભાઈ : શ્રી મહાદય પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ : દાણાપીઠ-ત્સાવનગર, For Private And Personal Use Only