________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સાપેક્ષ–નિરપેક્ષદષ્ટિ
મુનિશ્રી પુણ્યવિજય ( સંવિજ્ઞપાક્ષિક )
અનીને પ્રેમ પાત્રના ખની જાય છે તેનામાં સેવા કરવાની શક્તિ સ્વય. આવી જાય છે. તેથી જ સેવક થવા માટે પ્રત્યેક પ્રાણી હંમેશા સ્વતંત્ર છે. સેવક થવું તે ઉન્નતિનું સાધન છે, પરંતુ સેવક કહેવડાવવુ' એ અવનતિનુ કારણ છે. જેવી રીતે નદીની પ્રગતિ હંમેશાં સમુદ્ર તરફ જ રહે છે તે રીતે સેવકની પ્રગતિ હંમેશાં સેન્ય તરફ જ રહે છે. જેવી રીતે નદીની સામે રુકાવટ આવતાં નદીની ગતિ તીવ્ર થઇ જાય છે, તેવી જ રીતે સેવકની સામે પ્રતિકૂળતા આવતાં સેવાની ગતિ વધારે તીવ્ર
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એકાન્ત દ્રષ્ટિથી કાઇ પણ પદાર્થનું સ્વરૂપ અવલેાકવાથી તેની બધી બાજુએ દેખી શકાતી નથી. કાઇ વસ્તુનું સંપૂર્ણ સ્વરૂપ જોવુ હાય તા સર્વ નાની અપેક્ષાવડે જોવુ જોઇએ. નચેાની અપેક્ષા વિના કાઇ પણ વસ્તુનું સપૂર્ણ સ્વરૂપ કથી શકાતુ નથી અને સમજી શકાતું પણ નથી. કાઇ પણ લેખક કોઇ ગ્રંથ અનાવે છે તેમાંથી તેના આશય તા ઘણુંાખશે તેનાં હૃદયમાં રહે છે, તેમજ તે ગ્રંથામાં લખવાની ઘણીખરી અપેક્ષાએ પણ તેના હૃદયમાં રહે છે. અમેરિકા વિગેરેના કેટલાક વિદ્વાને પણ કચે છે કેન્વક્તાનું વા લેખકનું વાકય કોઇ પણ જાતની તેના હૃદયમાં કરેલી અપેક્ષા વિના શૂન્ય હાતું નથી. કાઇ વિદ્વાન્ અન્યને સમ જાવતાં કંધે છે કે મારા કહેવાની વા લખવાની આ અપેક્ષા છે, મેં અમુક આશયથી કહ્યું છે વા લખ્યું છે. લેખકના આશય વા વિચારની અપેક્ષા જાણ્યા વિના અભિપ્રાય આપતાં ઘણી
વાર ભૂલ થવા સભવ છે. વિચારાના મહાપ્રતિપાદન કરતુ વિજયવંત વર્તે છે. સાગર મહાનૢ છે. અને તેના તરંગાથી પણ
અધિક અપેક્ષાએ છે. તેઓના સંપૂર્ણ રહ્યુસ્યને જાણવાને માટે અને કાઇ પણ વિચારને અન્યાય
ન
મળે તે માટે નયવાદનુ જ્ઞાન આવશ્યક છે. સાત નયાનું પરિપૂર્ણ જ્ઞાન કરવાથી અને સાપેક્ષવાદને સમ્યક્ પ્રકારે જાણવાથી કાઇ પશુ વિચારને એકાન્ત અન્યાય મળતા નથી, અને સર્વ પ્રકારના વિચારાને દર્શાવવામાં અન્ય નયાની અપેક્ષાપૂર્વક એલવાથી કાઇ પણ નયના તિરસ્કાર થતા નથી. એકાન્ત ભિન્ન ભિન્ન નયેાથી ઉત્પન્ન થયેલા પરસ્પર વિરુદ્ધ એવા ધર્મોમાંથી પણ સાત નયેની અપેક્ષાએ સભ્યજ્ઞાનીને સભ્યપણે સર્વે ખાખાનુ જ્ઞાન થાય છે. એકાન્ત નયથી મિથ્યાત્વ ધર્મનેા સ્વીકાર કરી મિથ્યાત્વ મતિના જોરથી એકાન્તવાદીએ ધર્મયુદ્ધો કરીને કર્મની વૃદ્ધિ કરે છે. સાત નયેાની અપેક્ષાએ એકેક નયકથિત સ ધર્મ અંગાના જેમાં સમાવેશ થાય છે, એવું શ્રી જૈનદઈન જગમાં સર્વ ધર્મના અંગાનું સાપેક્ષતાએ
થઇ જાય છે. અર્થાત્ પ્રતિકૂળતા સેવકનુ ઉત્થાન કરે છે, પણ ખરા સેવકનાં જીવનમાં જ્ઞાનને અનુરૂપ ભાવ તથા ક્રિયા હાય છે. અર્થાત્ સેવકના ક્રિયા તથા ભાવ જ્ઞાનમાં વિલીન થાય છે. સેવા હુમેશાં સ્વતંત્રતા તરફ લઈ જાય છે, સેવક સંસારનું ચિંતન નથી કરતે, ઊલટું સ'સારસેવકનું' ચિં’તન કરે છે. સેવક સંગઠનની પાછળ નથી દોડતા, ઊલટું સ`ગન સેવકની પાછળ દોડે છે. સેવકના જીવનમાં દ્વીનતા તથા અભિમાન માટે કશું... સ્થાન નથી રહેતું. તિ રામ ॥
For Private And Personal Use Only
