________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
: પરમા સૂચક વાકયસંગ્રહું :”
જ્યારે આત્માને તત્ત્વાર્થં શ્રદ્ધાનરૂપે સમ્યક્ત્વ ગુણ ઉપજે ત્યારે તેને મેાક્ષની અભિલાષામુમુક્ષુભાવ હાય છે. ચોથા ગુણસ્થાનકની તથા ચૈાદમા ગુણસ્થાનકની શ્રદ્ધા એક જ છે, ફક્ત વનમાં જ ફેર છે. ૧૦
સર્વ કાર્યની પ્રથમ ભૂમિકા વિકટ હાય છે. સાચા મુમુક્ષુભાવ આવવા દુષ્કર છે, તા અનંતકાળથી અનભ્યસ્ત મુમુક્ષુતા માટે તેમ હાય એમાં કાંઇ આશ્ચય નથી. ૧૧
ગુણુ અને દોષ અને તેના કારણેાના સમ્યગ્ વિવેક થઇ આત્મામાં તથારૂપ દશાપૂર્વક નિશ્ચય વર્તવા એ જ સમ્યગ્દર્શન સહિત સમ્યગજ્ઞાન છે, તથા દોષના કારણેાને છેાડી ગુણના કારણેાને હૈયે પાદેય વિવેકપૂર્વક પરમ આદરભાવે ગ્રહણ કરવા એ જ સભ્યશ્ચારિત્ર છે. એ ત્રણેની વાસ્તવિક ઐકયતારૂપ આત્મદશા વવી તે મેાક્ષમાગ છે. ૧૨
સાત પદાર્થો ઉપર શ્રદ્ધારૂપ આત્મપરિણતિની વ્યાપ્તિ ‘ તત્ત્વા શ્રદ્ધાન ' તે જ્યારે સમ્યક્ત્વ હાય ત્યારે જ પ્રગટે છે, જેથી વસ્તુત: શ્રદ્ધાન એ સમ્યક્ત્વનું કાય છે, તા પણ તેને સમ્યક્ત્વ રૂપ કારણના ઉપચાર કરીને સમ્યક્ત્વ કહેવામાં આવે છે. ૧૩
.
તમેય સરવું નિમ્ન, નં નિતૢિ પવે ચં ’ ‘શ્રી જિનેશ્વર દેવે કહ્યું તે જ સાચું અને શ ંકા વિનાનુ છે. ' આત્માનાં આવા પરિણામનું નામ સમ્યકૃત્વ કહેવાય છે. આ ગુણુ અને તાનુ બંધી કષાય વગેરે સાત પ્રકૃતિએના ક્ષયે પશમ, ઉપશમ અથવા ક્ષયથી પ્રગટ થાય છે. એમ થયા વિના વસ્તુત: આ ગુણુ પ્રગટતા નથી. ૧૪
માન્યતા અને શ્રદ્ધાનમાં ફરક સમજવાના છે. માન્યતા એ નીચી કોટિની વસ્તુ છે. જ્યારે શ્રદ્ધાન એ માન્યતાનેા પરિપાક હાવાથી ઊંચી કૅટિની વસ્તુ છે. માન્યતા એ મનુષ્યના
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦૫
અમુક પ્રકારના મનના ભાવ જ સૂચવે છે, જ્યારે શ્રદ્ધાને મનુષ્યના આત્મા ઉપર અજવાળુ પાડના દિવ્ય પ્રકાશ છે. શ્રદ્ધાનના ઉદય થતાં જીવ અને દેહનું આત્મસ્પર્શી વિવેક જ્ઞાન સ્ફુરે છે. ૧૫
જેવી આસક્તિપૂર્વકની માન્યતા પેાતાના શરીર ઉપર અને માતા, પિતા તથા સાંસારિક વસ્તુઓ તરફ હાય છે, તેવી અડગ માન્યતા આત્મા અને શરીરની ભિન્નતા ઉપર બંધાય
ત્યારે તેને શ્રદ્ધાન થયુ' કહેવામાં આવે છે. ચતુર્થ ગુણસ્થાનકનુ જે ગૈારવ શાસ્ત્રોમાં ખતાવ્યુ છે, તે આવી શ્રદ્ધાને અવલંબે છે. ૧૬
2
ગુ
સમ્યગ્ દર્શીનના લક્ષણુમાં મુકાયેલ ‘ તત્ત્વ શબ્દથી કેવા અથથી અર્થપ્રદાન 'એ સમ્યગ્દર્શનની વ્યાખ્યા નથી; પરંતુ ‘ તત્ત્વાર્થश्रद्धान તત્ત્વપ અર્થાની પદાર્થોની શ્રદ્ધા એટલે જે જે પદાર્થા તત્ત્વરૂપ છે, વાસ્તવિક રીતે પેાતાના સ્વરૂપમાં રહેલ છે, તે તે જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ વગેરે અર્થાને સ્વીકારવારૂપ શ્રદ્ધા આ સમ્યગ્દર્શનનું લદક લક્ષણ છે, એટલે કે સમ્યગ્દર્શનના ફળને દેખાડવાવાળુ –પમાડનવાળું આ લક્ષણ છે. ૧૭
તત્ત્વરૂપ અર્થોની શ્રદ્ધા એ પણ સ્વયં સમ્યગ્દર્શનરૂપ નથી કે સમ્યગ્દર્શનનું સ્વત ંત્ર સ્વરૂપ નથી; કિન્તુ અનાદિ કાળથી જે સુષુપ્ત આત્મસ્વરૂપ પરિણામ, મિથ્યાત્વ માહનીચ કર્મના ક્ષય, ચેપશમ યા ઉપશમથી તેવા પ્રકારની જાગૃતિને પામે છે તેને સમ્યગ્રદન કહેવાય છે. તેનું બાહ્ય ચિહ્ન-કાર્યરૂપ લિંગ તત્ત્વાર્થી શ્રદ્ધા છે. ૧૮
For Private And Personal Use Only
કેવળ આત્મા–પરલેાક વગેરેના સ્વીકાર કરનાર આત્મા સભ્યષ્ટિ નથી થઇ શકતા, પણ વાસ્તવિક રીતે તે તે તત્ત્વા કે જે પેાતાના સ્વરૂપમાં રહેલા છે, તેને તે તે રીતે સ્વીકારનાર
