________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
સભ્યજ્ઞાનની કુચી —
-
www.kobatirth.org
પરમાત્માનું અધિરાજ્ય.
....................................................................ÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛÛ°...................................
[ ગતાંક પૃષ્ઠ ૨૦૨ થી શરૂ, ]
વિદ્વેષ—નીતિના અમલ શત્રુએને ઉદ્દેશીને જ ફાઇવાર ઈષ્ટ થઈ પડે છે. શત્રુપક્ષ સક્ષોભજન્ય નિળ સ્થિતિમાં હાય. તેા વિદ્વેષ-નીતિથી શત્રુપક્ષને પરાસ્ત કરવાનું કા` અત્યંત સુકર થઇ પડે છે, ધાર્મિક દૃષ્ટિએ આ નીતિ માનપ્રદ નથી ગણાતી. સાંસારિક મહત્ત્વાકાંક્ષાઓને ભાગે સંખ્યાબંધ આત્માએકનાં ભાવિ શ્રેયમાં આ નીતિથી અતરાયભૂત થાય છે અને એ રીતે આ નીતિ ધાર્મિક દૃષ્ટિએ અનિચ્છનીય છે. શત્રુના દેશમાં અરાજકતાની સ્થિતિ-અશાંતિ ઉત્પન્ન કરી વિજય મેળવવા એ ધર્મ-દષ્ટિએ માન્ય ફરતુ નથી.
મિત્રા કે આશ્રિતાના સબંધમાં ભેદ-નીતિ અખત્યાર કરવી એ તે અન્યાયની પરાકાષ્ટાપ છે. સુરાજ્યમાં બધાં કષ્ટ રાજકીય તત્ત્વાના સુમેળ હેાય છે. સુરાજ્યમાં કુસુ‘પરૂપી વિધાતક તત્ત્વને કદાપિ સ્થાન ન જ હાય. સમસ્ત પ્રજાનાં કલ્યાણમાં
જ દરેક પ્રજનનું હિત રહેલું છે એમ પ્રજાજના યથાર્થ રીતે સમજી જાય એટલે ભેદ–નીતિ વધુ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અને પ્રજાજના અતરથી રાજ્ય સાથે વિશેષ સહકાર પણ કરે. કાયદા અને વ્યવસ્થાનાં પાલનથી દેશમાં સત્ર શાન્તિ ફેલાય છે. પ્રજાની સુખસ’પત્તિ અનેક રીતે વધે છે.
પેાતાના દોષાનું યથાયેાગ્ય નિરીક્ષણ કરવું', એ આત્મસુધારણાને એક પ્રધાન માર્ગ છે. દેષાનુ નિરીક્ષણુ ખીજાએાની સુધારણા માટે ઈષ્ટ નથી. બીજાઓને પેાતાના દોષ સ્વયમેવ જણાઇ આવે તે માટે ખેાધ કરતાં આચરણુરૂપ પ્રત્યક્ષ દષ્ટાન્ત વિશેષ ઉપયુક્ત થઈ પડે છે. દૃષ્ટાન્તથી રાષનુ યથા નિરીક્ષણુ થતાં, ઘણા મનુ ંચે આત્મસુધારાતે પથે પળે છે, કાષ્ટ મનુષ્યને ક્રોધપૂર્ણાંક કે તિરસ્કારથી બેધ આપવાથી કશુંયે વળતુ નથી. ગંભીર વિચાર અને બુદ્ધિપૂર્વક અપાયલા ઉપદેશ જ લદાયી બને છે.
વખત ટકી શકતી નથી.
નિવારણ કરવામાં, આધ્યાત્મિક પ્રભાવ સથી જીવનમાં સ ક્ષેત્રેમાં પ્રવર્તીમાન અનિષ્ટાતુ વિશેષ કાર્યસાધક ઉપાય છે એમ આ ઉપરથી મહાપાપીએ અને ચારિત્રભ્રષ્ટ મનુષ્યેાની વાસ્તસ્પષ્ટ રીતે માલૂમ પડે છે. આધ્યાત્મિક પ્રભાવથી જ વિક સુધારણા કરી શકાય છે. સખત કાયદાઓના અમલથી ભયંકર ગુન્હાએનું પ્રમાણ ભાગ્યે જ
રાજ્ય કે સત્તાવાળાઓનાં ગૌરવને જોઇએ તે કરતાં વિશેષ મહત્ત્વ આપવું એ પણુ એક મહાન દોષ છે. સત્તાવાળાઓનાં ગૌરવના અસત્યસિદ્ધા
મ્તનું પાલન કરવા નિમિત્તે જે તેમના દાને ઢાંક-ઘટે છે. ગુમ્હેગાર ગણાતાં સ્ત્રી-પુરુષોના જામીન
વામાં આવે કે એ દોષોના ખાટા બચાવ પણ થાય
તા પ્રજા અને રાન્ત વચ્ચેના સબંધ બગડવાના ધણે। જ સંભવ રહે છે. કાઈ પણ રાજ્યે ફાઇ જાતના મહાદાષ કરનાર સત્તાવાળાના સબધમાં ક્ષેશ પણ ઉપેક્ષા ન કરવી જોઇએ. એમ કરવાથી રાજ્યની સ્થિરતા વધે છે, પ્રજાજનોમાં સતાષ વ્યક્ત થાય છે, જે દાષ થયા હાય તેનુ' ઉન્મૂલનસત્ય નિરાકરણ કરવાથી જ પ્રજાજના શાન્ત થાય
લેવા વિગેરે પાપનિવારક મનાતી રીતિનુ પિરામ ભાગ્યે જ ચિરસ્થાયી નીવડે છે. કાયદા આદિના ભયને લેાપ થતાં, પાપીની પાપવૃત્તિ અત્યંત સતેજ થાય છે. તેનું પાપ~કાય પાછુ ચાલુ થાય છે.
એક વખતના નીતિમાન અને ચારિત્રશીલ મનુષ્યે અનીતિમાન અને ચારિત્રભ્રષ્ટ અને એનાં
For Private And Personal Use Only
