________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૨૨૮ ]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કારણે તપાસતાં નીતિને સિદ્ધાન્ત સર્વત્ર કેવી રણ ભાગ્યે જ થાય છે. કોઈ વાર અનિષ્ટનું નિવારણ રીતે પ્રવર્તે છે તેને કંઈક ભાસ આવી શકે કંઈક અંશે થાય છે, તો બીજાં અનિષ્ટોને પ્રાદુછે. નૈતિક શિક્ષણથી કોઈ પણ પાપી મનુષ્યની ભવ થાય છે. જીવનનાં દરેક ક્ષેત્રમાં વ્યાપ્ત રહેલાં સુધારણું થઈ શકે એમ પ્રતિત થાય છે. જે કાર- - અનિષ્ટોનું નિવારણ કરવાના પ્રયત્નો આમ નિરર્થક બારી તંત્રમાં નૈતિક શિક્ષણને સ્થાન જ ન હોય બને છે. તાત્પર્ય એ કે, અનિષ્ટનું ખરું નિવારણ અથવા જે કારોબારી તંત્રથી નીતિમાન મનુષ્યો આ
આ આધ્યાત્મિક સહાયથી પર ન હોઈ શકે. દરેક અનિષ્ટગુન્હેગાર બને છે તે કારોબારી તંત્ર સાવ નિરર્થક નું વાસ્તવિક નિવારણ આધ્યાત્મિક સહાયથી જ છે એમ કહી શકાય. એવાં તંત્રને કારોબારી તંત્ર થઈ શકે છે. વિવિધ પ્રકારનાં અનિષ્ટનાં નિવાન કહીએ તે પણ ચાલે. નીતિના ઉચ્ચ સિદ્ધા- રણ નિમિત્તે જાતજાતના કાયદાઓ થાય છે. આમ તેનું યોગ્ય શિક્ષણ ગુન્હેગારોને મળવું જોઈએ. છતાં અનિષ્ટોનું ઉમૂલન નથી થતું. અનિષ્ટ એક જે શાસનમાં ગુન્હેગારોને ઉચ્ચ પ્રતિનું નીતિશિક્ષણ પછી એક વધે છે. અનિષ્ટોના નિવારણ નિમિત્તે નથી મળી શકતું તે શાસન દુઃશાસનરૂપ બની થતા કાયદાઓમાં કોઈ પણ પ્રકારની આધ્યાત્મિક જાય છે. ગુન્હેગારો સ્વલ્પ દ્રવ્યાજન કરી શકે પ્રેરણા ન હોવાથી જ આ પ્રમાણે અનિષ્ટ વૃદ્ધિ એવું કોઈ પ્રકારનું ઔદ્યોગિક શિક્ષણ આપ્યાથી ગત થાય છે. કાયદા બાંધનારાઓ આધ્યાત્મિક પાપ-વૃત્તિ સર્વથા નિમૂળ નથી થતી. મનુષ્ય પ્રેરણાનો ઉપેક્ષા જ કરે છે, કેટલાક એ પ્રેરણું નીતિના સિદ્ધાન્તથી ઓતપ્રેત થઈ જાય તેની રગેરગમાં સામે વિરોધ પણ દાખવે છે. કેટલાકમાં ઉચ્ચ નાતના સિદ્ધીન વ્યાપી રહ્યું તો જ મનુષ્ય અનીતિ- પ્રતિની અનુકંપા નથી હતી. આથી પ્રેમને થી પર થાય છે. ગુન્હેગારને ભય માત્ર શિક્ષાને સંસ્થાપનરૂપ ભ્રાતૃભાવના દિવ્ય સિદ્ધાંતનું વિસ્મજ હોય છે. આથી પોતાને ગુન્હો ન પકડાય તે રણ થાય છે. સામ્યભાવ અને ન્યાયત્તિનું ઉલ્લંમાટે તેઓ બને તેટલા સાવચેત રહે છે. ગુન્હો ઘન થાય છે. ઢાંકવા માટે અનેક કાળાંધળાં પણ કરે છે. શિક્ષાના ભયથી આ રીતે કોઈ ઇષ્ટ પરિણામ નથી આજના જડવાદીઓ બીજાઓને ન્યાય મળે એમ આવતું. ગુન્હેગાર ઊલટે વિશેષ ગુન્હેગાર બને છે. નથી ઈચ્છતા. પિતાને કે પોતાની જાતિને જ સંપૂર્ણ
ન્યાય મળે એવી તેમની શુદ્ર અને સંકુચિત વૃત્તિ પાપીઓની સુધારણા માટે ધર્મ-શિક્ષણ અત્યંત પ્રાયઃ હોય છે. આવા જડવાદીઓથી દુનિયામાં કે આવશ્યક છે. આથી દરેક રાજ્ય ગુન્હેગારોને માટે દશમાં શાન્તિ સ્થાપી શકાય એ અશકયવત ધર્મ-શિક્ષણનો યથાયોગ્ય પ્રબંધ કરવો ઘટે છે.
છે, એટલું સારું છે કે, જડવાદીઓના મનોભાવ ધર્મશિક્ષણથી આત્માનું સત્ય સ્વરૂપ સમજાય છે.
ભાગ્યે જ ફલિત થાય છે, ઊલટું તેમની અન્યાયી આધ્યાત્મિક નિયમની ઉપેક્ષારૂપ પાપનાં સંભવ- મનોવૃત્તિને અનુરૂપ શિક્ષા કુદરત તરફથી વહેલી નીય અનિષ્ટ પરિણામે ગુન્હેગારને ખ્યાલ આવે ને જરૂર થાય છે. કુદરતની એ શિક્ષા કદાચ છે. ગુનેગારોને યથાયોગ્ય ધર્મ-શિક્ષણ આપવામાં કોઇને દષ્ટિગોચર ન પણ થાય. આમ છતાં કુદરત પ્રજાની સહાયની કેટલીક વાર અપેક્ષા રહે છે. શિક્ષા કરે છે એ તે સર્વથા સત્ય જ છે. કુદરત ધર્મશક્ષણનાં આ પુણ્યકાર્યમાં યથાયોગ્ય સહાય પાળ મનોભાના સંબંધમાં કેવી શિક્ષા કરે છે તે કરવી એ પ્રજાના નાયકનું કર્તવ્ય થઈ પડે છે. દીર્ધદષ્ટિવાળા મનુષ્યોને પ્રાય: બોધગમ્ય છે, અત્યંત - કાઈ પ્રવર્તમાન અનિષ્ટનું કોઈ નવીન રીતિથી પાપી વિચારોની શિક્ષારૂપે કુદરત જગતને જમીનનિવારણ કરવાનો પ્રયત્ન કરતાં એ અનિષ્ટનું નિવા- દાસ્ત પણ કરે છે એ નિઃશંક છે. સવ અનિષ્ટોનું
For Private And Personal Use Only
