________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
~--
-
--
—
-- -
-
- -
-
-
-
પાંચ સકાર : સંતોષ
[ ૮૫ ]
હિંસા, અશાંતિ અને દુઃખે આવે છે, એ જ અને ચતુર્થ અધ્યાયમાં કહ્યું છે કેકારણથી આજે જગતમાં જેટલો અસંતોષ વધી
यदच्चालाभसंतुष्टो द्वन्द्वातीतो विमत्सरः । રહ્યો છે તેટલો જ ભય, દ્વેષ, શત્રુતા, હિંસા,
समः सिद्धावसिद्धो च कृत्वापि न निबध्यते।। અશાંતિ અને દુઃખનું જેર પણ વધી રહ્યું છે.
गतसंगस्य मुक्तस्यज्ञानावस्थितचेतसः । સંતોષના સાધનથી મનુષ્યની ભેગલાલસા
यज्ञायाचरतः कर्म समग्रं प्रविलीयते ।। શાંત થાય છે, તે પરમાત્મા પર વિશ્વાસ રાખીને સત્ય તથા ન્યાયના માર્ગે જીવનનિર્વાહ કરતા
જે પુરૂષ પરમાત્માના વિધાન અને પ્રકૃશીખે છે, અને સત્યના રક્ષણ ખાતર પ્રાણનું
તિના નિયમ અનુસાર વગર પ્રયાસે પ્રાપ્ત વસ્તુ બલિદાન આપી શકે છે. પરમાત્મા જ એક તથા સ્થિતિમાં સંતુષ્ટ છે, હષ શેકાદિમાં માત્ર સત્ય છે અને એની પ્રાપ્તિ એ જ મનુષ્ય
તવ્ય અતિથ છે, સફળતા અસફળતામાં સમજીવનનો એક માત્ર ઉદ્દેશ છે એ સત્ય મેળવવા બુદ્ધિ રહે છે તે કર્તવ્ય કર્મ કરવા જતાં કર્મમાટે જ સંતેષનું સાધન કરવાની પરમ આવ- બંધનમાં બંધાતા નથી, કેમકે આસક્તિથી શ્યકતા છે.
રહિત, પરમાત્માના જ્ઞાનમાં સ્થિત ચિત્તવાળા સંતેષનું સાધન બે રીતે થઈ શકે છે. મુક્ત પુરુષના સમસ્ત કર્મો જે તે લોકકલ્યાણ આત્માના સ્વરૂપને સમજીને આત્માની પૂણ. માટે કરતા હોય છે તે પરમાત્મામાં જ તામાં વિશ્વાસ કરવાથી અથવા પરમ મંગલ- વિલીન થઈ જાય છે. મય પરમાત્માના વિધાન પર નિર્ભર રહેવાથી.
આ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે કે સંતોષ બન્નેનું ફળ એક જ છે. એક જ્ઞાનીઓનો માર્ગ
મનુષ્યને કર્તવ્ય કર્મનો ત્યાગ માટે અડચણ છે, બીજો ભક્તનો માર્ગ છે. શ્રીમદ્ ભગવત નથી કરતો, ઊલટો તે તેને અચળ સમત્વની ગાતામાં ભક્તાના લક્ષણ બતાવવામાં બે વખત શાતિમય ભૂમિકા પર પહોંચાડીને હંમેશને સંતુષ્ટ શબ્દ પ્રયોગ કરીને ભક્તોમાં માટે સુખી બનાવે છે અને જે જે લોકો સતિષની આવશ્યકતા સિદ્ધ કરી છે.
તેના સંબંધમાં આવે છે તેને પણ સુખી સંતુષ્ટ તતતમ્” “સંતુષ્ટો વેન નવત્ ' બનાવવાનો યત્ન કરે છે.
સાચે શ્રમણ. જની પ્રવૃત્તિઓ છવજંતુને વધ ન થાય તે માટે કાળજીવાળી છે, જેના મન-વાણી- કાયા સુરક્ષિત છે, જેની ઇન્દ્રિયો નિયંત્રિત છે, જેના વિકારે જિતાઈ ગયેલા છે, જેનામાં શ્રદ્ધા અને જ્ઞાન પરિપૂર્ણ છે, તથા જે સંયમી છે તે શ્રમણ કહેવાય.
જેને આ લેક કે પરલોકમાં કશી આકાંક્ષા નથી, જેના આહારવિહાર પ્રમાણસર છે તથા જે ક્રોધાદિ વિકારથી રહિત છે તે સાચા શ્રમણ છે.
– શ્રી કુંદકુંદાચાર્ય
For Private And Personal Use Only
