Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી, ઉઠાવે છે. એ વિરોધ પ્રાયઃ નિરર્થક નીવડે છે અને હીનોટીઝનની કાર્ય-શક્તિ જ પ્રાયઃ પરિણામકારી નીવડે છે. હોસ્ટીસ્ટના આદેશને હીપ્નોટીઝમની અસરવાળા મનુષ્યને પ્રાયઃ અમલ કરવો જ પડે છે. હીટીસ્ટનો નિર્દેશ સત્ય અને દોષ રહિત હોય તો તે એ નિર્દેશ અત્યંત સફલ નીવડે છે એ નિઃશંક છે. વિચારો, પ્રબોધન-શક્તિ આદિના સંબંધમાં ઉપરોક્ત વિવેચન ઉપરથી નિમ્ન બે સિદ્ધાન્ત સ્થાપિત થઈ શકે છે –
(૧) મનુષ્ય પોતાના વિચારને અનુરૂપ બને છે. મનુષ્યના જેવા વિચારો હોય છે તેવો જ તે બને છે.
(૨) મંતવ્ય કે શ્રદ્ધા એ નિર્દિષ્ટ (સૂચિત) કરેલી સ્થિતિના મૂર્તિમંત સ્વરૂપ માટે પ્રધાનમાં પ્રધાન કારણ છે.
દરેક માનસિક પ્રવૃત્તિ( કાર્ય )માં પ્રાયઃ પ્રબળ શક્તિ હોય છે. માનસિક કાર્યોને અનુરૂપ જે તે પરિણામો આવે છે. માનસિક પ્રવૃત્તિ ઉપર કેઈ ઉચ્ચ શક્તિનો નિબંધ હોય તે જ માનસિક પ્રવૃત્તિ પરિણામની દૃષ્ટિએ અફલ નીવડે છે. અર્થાત્ માનસિક પ્રવૃત્તિને અનુરૂપ પરિણામની નિષ્પત્તિ નથી થતી. વિચારે શરીર અને ચારિત્રનાં ઘડતરમાં પણ પ્રધાન કાર્ય કરે છે. સદ્ગુણ વિચારેથી આરોગ્ય અને સૌંદર્ય વધે છે. મલિન વિચારોથી અનારોગ્ય અને કુરૂપતા પ્રાપ્ત થાય છે. આથી જ મીસીસ એની બીસેને કહ્યું છે કે –
વિચારોની છાપ મુખ વિગેરે ઉપર નથી પડતી એમ કહેવું તે અયુક્ત છે. વિચારોની છાપ શરીરના ભાગો ઉપર અવશ્ય પડે છે. શરીરનું ઘડતર વિચારોનાં બળથી જ થાય છે. ”
વિચારોની મહાન શક્તિને ખાસ અભ્યાસ કરીને કેટલાક પાશ્ચાત્ય પંડિતોએ એ શક્તિના સંબંધમાં અનેક રીતે નિરૂપણ કર્યું છે. વિચારોની મહાન શક્તિ વિષયક જ્ઞાનનો અનેરો લાભ આથી જનતાને મળે છે. પ્રે. વિલીયમ જેઈસે વિચારશક્તિના મહત્વના સંબંધમાં પિતાના એક પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ કરતાં જણાવ્યું છે કે -
“ વિચારોને પરિણામે રક્તમાં ફેરફાર થાય છે. હૃદયના ધબકારાઓમાં પણ પરિવર્તન થાય છે. વિચારોને નિબંધ શરીરના સૂમ ભાગ ઉપર પણ ચાલે છે. માનસિક પરિવર્તનને અનુરૂપ દરેક શારીરિક કાર્ય થાય છે એમ પણ જરૂર કહી શકાય. કેઈ શારીરિક કાય એવું નથી કે તેના કારણભૂત