Atmanand Prakash Pustak 035 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531407/1

Page #1

આNI નાનું
પુસ્તક ૩૫ અંક ૨ જો.
ભાદ્રપદ.
આમ સં. ૪૨ વીર સં. ૨૪૬૩ ૩. ૧-૪-૦
ભાના
.

Page #2

' વિષય પરિચય.
-
૨૫
જૈ
૨૬
જ
ઝ
२७ ૨૮
| પ્રભુ પ્રાર્થના. - ક્ષમા યાચના
( સંગ્રાહક સ. ક. વિ. ) પ્રભુ પ્રાર્થના
( 55 ) ... ઋષભપંચાશિકા ( ભગવાનલાલ મનસુખભાઈ મહેતા ) ૫. સમ્યગજ્ઞાનની કુંચી ૬. મુમુક્ષુ આત્માઓએ જાણવા જેવું ( મુમુક્ષ મુનિ ). ૭. જલબિંદુઓ
( રાજપાળ મગનલાલ વહોરા ) ૮. ચક્રવતી અને વાસુદેવ ( મોહનલાલ દી. એ કસી ) ૯. સ્વ૦ મુનિરાજ શ્રી ચરણવિજયજી ૧૦. ક્ષમાપના
( રેવાશંકર વાલજી બધેકા ) ... ૧૨. સ્વીકાર સમાલોચના ... ... ... ચર્ચાપત્ર ... ... ... .. ...
શ્રી અમરચંદ્રસૂરિકૃત
શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર ( ભાષાંતર ) આ ગ્રંથ જેમાં ચાવીશ તીર્થકર ભગવાનના ઘણા સંક્ષિપ્તમાં ચરિત્ર આપવામાં આવેલ છે. આટલા ટૂંકા, અતિ મનોહર અને બાળજી સરલતાથી જલદીથી કઠાગ્ર પણ કરી શકે તેવા સાદા, અને સુંદર ચરિત્ર આ ગ્રંથમાં છે. જૈન પાઠશાળા, કન્યાશાળા, જૈન વિદ્યાલયમાં ઐતિહાસિક શિક્ષણ તરીકે ચલાવી શકાય તેવું છે. કિંમત દશ આના.
શ્રી જૈન આત્માનંદ શતાદિ સિરિઝના છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી ત્રિષષ્ઠિલાકા પુરૂષ ચરિત્ર ( બીજા પરથી દશ પર્વો) પ્રત તથા બુકાકારે. ૨ ધાતુ પારાયણ. - ૩ શ્રી વૈરાગ્ય ક૯પલતા ( શ્રી યશોવિજયજીકૃત )
૪ પ્રાકૃત વ્યાકરણ દ્રઢિકાવૃત્તિ. જલદી મંગાવો.
તૈયાર છે.
જલદી મંગાવો શ્રી ત્રિષષિક્લાકા પુરૂષચરિત્ર પ્રથમ પર્વ. પ્રતાકારે તથા બુકાકારે સુંદર ટાઈ૫, ઉંચા કાગળ, સુશોભિત બાઈડીંગથી તૈયાર છે, થેડી નકલે બાકી છે. કિંમત મુદ્દલથી ઓછી રૂા. ૧-૮-૦ પ, જાદુ'.

Page #3

(
શ્રી આત્માનન્દ પ્રકાશ.
નક્કર
जन्मनि कर्मक्लेशैरनुबद्वेऽस्मिंस्तथा प्रयतितव्यम् । कर्मक्लेशाभावो यथा भवत्येष परमार्थः ॥ १ ॥ કર્મરૂપ કષ્ટથી વ્યાપ્ત એવા આ જન્મમાં એવો (શુભ) પ્રયત્ન કરવો કે જેના પરિણામે કર્મરૂપ કષ્ટ (સદંતર ) વિનાશ પામે –આ (માનવજન્મનું ) રહસ્ય છે. ”
શ્રીમદ્ ઉમાસ્વાતિવાચક-તત્વાર્થ ભાષ્ય, % % %+
% % 6
%
પુરતા ૨૬] વીર . ૨૪૬૩. માત્ર, ગામ સં. ૪૨. કાશ૦ વર્ષ ૨ બિંદ૨ નો.
પ્રભુ પ્રાર્થના.
(શિખરિણી છંદ)
અમારી વાણીમાં, નિશદિન પ્રત્યે સત્ય મૂક; મતિ સારી દેજો, હિતકર પથે દાસ વજે. સ્વધર્મો સુપ્રીતિ, વિમુખ અપકૃત્યથી કરજે, સ્વીકારો પરમાત્મન !, શિશુ જનની આ નમ્ર ભિખ જે.

Page #4

દૂર ર
*
*
ROSSRSSOS
કઝક કર * -*
ક્ષ મા ચા ચ ના.
(ગડ લ). ક્ષમા યાચું જગતની હું, હૃદયના પાપ હરવાને; દયાના ધોધમાં ન્હાવા, ક્ષમા ચાચું દયા યાચું. કર્યો ઉપગાર ના જગમાં, અરે ! ઉપકાર પર અપકાર; લીધો ન ન્યાયને રસ્ત, ક્ષમા યાચું દયા યાચું. નિરર્થક રોષ ને ઈર્ષ, સગાઓ સ્નેહીની સાથે; કટુ શબ્દ કીધા તેની, ક્ષમા યાચું દયા યાચું. કીધી ના ધમ ઉન્નતિ, પ્રમાદે હું રહ્યો તે; ગુરુવર્ય અન્યની નિંદા, ક્ષમા યાચું દયા યાચું. જગત ને ધર્મના સૂત્રે, ભૂલીને પાપમાં ચાલે; ગરીબ રીબાવ્યાં મેં, ક્ષમા યાચું દયા યાચું. ક્ષમાસાગર પ્રભુ મહાવીર–તણું સૂત્ર ધરીને દિલ; જગાવવા આત્મ જ્યોતિને, ક્ષમા યાચું દયા યાચું.
SOSTIBLOSSOSASTOSOS
મનુષ્ય જીવનનું રહસ્ય પ્રાપ્ત કરવા પ્રભુ પ્રાર્થના.
( કવ્વાલી ) જીવનના હેતુઓ જાણી, સદા સમભાવથી રહેવા ઉચિત કર્તવ્ય દૃષ્ટિથી, વિશુદ્ધ માગે સંચરવા. ૧ કરી નિષ્કામ કર્મોને, અધર્મો દૂર કરવાને; લય, શંકા, વિકારાદિ–થકી મુક્તિ' સજાવાને. ૨ અચળ સંક૯પને ધારી, ધરી સ્થિરતા અડગ બળથી; સદા એ આત્મભાવને, સ્મરણ કરવા પ્રતિપળથી. ૩ પ્રભુ પ્રીતિતણું રંગે–તણી ઉજજવળ પ્રભા ધરવા; મલિનતા, કલાંતિ, ગ્લાનિથી, જીવનને સઘ ઉદ્ધરવા. ૪ . અને અર્ધ બળ એ, વિભે ! આત્મ ખજાનાથી; અખૂટ છે આપ સાનિધ્યે, લાહો આશિષ બાળકની. ૫
સંગ્રાહક સ. ક. વિ. ૧ છૂટકારો મેળવવા. ૨ પાસે. % E % % 5 % % % %
%B
%3

Page #5

મહાકવિશ્રી ઘનપાલપ્રણીત – ઋષભ પં ચા શિ કા.
સમશ્લોકી અનુવાદ (સવિવેચન) s s [ ગતાંક પૃ8 ૯ થી શરૂ ] ગુલાલ
જે તુજ સેવ વિમુખને, તે સમૃદ્ધિએ મને મ હે તે !
અધિકાર સંપદા જ્યમ, વિડંબન લવંતી અંતે. ૩૬ હે ભગવન ! હારી સેવાથી પરા મુખને જે સમૃદ્ધિઓ હોય તે સમૃદ્ધિઓ મને મહ !-કે જે સમૃદ્ધિનું છેવટનું ફલ અધિકાર સંપત્તિની જેમ વિબના છે.
હારી સેવાથી વિમુખને જે સમૃદ્ધિ હોય એવી સમૃદ્ધિ હારે નથી જોઈતી; કારણ કે અંતે તો એવી સમૃદ્ધિનું ફલ અધિકાર સંપત્તિને જેમ વિડંબના જ છે. એટલા માટે હારે એવી સમૃદ્ધિનું પ્રયોજન નથી. જે તે સમૃદ્ધિમાં હારી અસેવા રહેતી હોય તો હારી અસમૃદ્ધ દશા–દરિદ્રતા જ ભલે રહી ! કારણ કે જયાં હારી સેવા હોય એવી દરિદ્રતાને હું મહામૂલી સમૃદ્ધિ માનું છું, અને જ્યાં હારી સેવા ન હોય એવી સમૃદ્ધિને દરિદ્રતા લેખું છું. તાત્પર્ય કે અનેક પ્રકારની દ્ધિ-સિદ્ધિ કરતાં હારી સેવા એ મહત્તર મૂલ્યવંતી છે.
અપૂર્વ ભુવનદીપક. દીપ તિમિરને ભેદી, કરે પ્રકાશન પદાર્થનું જનને;
પણ વિપરીત બન્યું આ, દેવ! તું જગ એક દીપકને. ૩૭ હે દેવ ! દીપક તે અંધકારનું ભેદન કરીને જન પ્રત્યે પદાર્થોનું પ્રકાશન કરે છે; પણ જગમાં એક દીપક એવા હારા સંબંધમાં આ વિપરીત બન્યું; અર્થાત તું (બાહ્ય) અંધકારનું ભેદન નથી કરતે છતાં પદાર્થોનું પ્રકાશન કરે છે.
સામાન્ય રીતે દીપક અંધકારનો નાશ કરીને પદાર્થ પ્રકાશે છે, પરંતુ ભગવાન તો કઈ ઓર પ્રકારનો વિલક્ષણ દીવો છે, ત્રિભુવનપ્રકાશક એવો એક-અદ્વિતીય દીવો છે કે તે (બાહ્ય) અંધકારને નાશ નથી કરતો, છતાં સમસ્ત પદાર્થનું યથાવત પ્રકાશન કરે છે. ભગવાન કેવળજ્ઞાન-દર્શનસ્વરૂપ હાઈ સમસ્ત વિશ્વને હસ્તામલકત જાણે છે અને દેખે છે, તેમના નિર્મળ જ્ઞાન-આદર્શમાં સમસ્ત પદાર્થ સમૂહ પ્રતિબિંબિત થાય છે; એટલે સકલ પદાર્થનું યથાર્થ પ્રકાશન કરવામાં તે પરમ સમર્થ છે. “લેકલિક પ્રકાશક નાગી ” – સરખાવો " निधूमवर्तिरपवर्जिततैलपूरः कृत्स्नं जगत्त्रयमिदं प्रकटीकरोषि । જો ન લાતુ અતાં ચંતિતાવનાનg, રોડuસરઘસ નાથ ! ગાવા
-શ્રી મામતોત્ર –ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા

Page #6

- સભ્ય જ્ઞાન ની કે ચી.
- [ ગતાંક પૃ ૧૭ થી શરૂ ] આત્માના ધર્મવિમુખતાના સંભાવ્ય કારણે અને આત્માનું અધ:પતન.
ઉપરોક્ત દંતકથાનું આધ્યાત્મિક રહસ્ય એ છે કે પ્રજ્ઞાદેવી અને એકની એ અનકમે આત્માની સર્વજ્ઞતા અને મનુષ્યની મર્યાદિત બુદ્ધિ એ બે શક્તિઓ છે. સર્વજ્ઞતા પરમ દેવત્વથી સંલગ્ન છે. મર્યાદિત બુદ્ધિ-શક્તિ એ અમુક્ત માનવ આત્માનું એક પ્રકારનું બળ છે. આધ્યાત્મિક જ્ઞાન અને માનષિક જ્ઞાન વચ્ચેનો ભેદ પ્રજ્ઞાદેવી અને એરેકનીનાં આલિખન કાર્યો ઉપરથી યથાયોગ્ય રીતે સમજી શકાય છે. એકમાં જ્ઞાનીઓનાં યથાર્થ મંતવ્ય અનુસાર સંસારની પ્રાયઃ નાસ્તિકતાપૂર્ણ માન્યતાનું નિદર્શન થઈ શકે છે. બીજામાં ભૌતિક તેમજ આધ્યાત્મિક વસ્તુઓનું સત્ય સ્વરૂપ આલિખિત થયેલું દેખાય છે. પોતાનું કાર્ય કોઈ દેવ કે દેવીની પ્રેરણા કે કૃપાથી સુંદર થયું હોય એમ માનવાની એકનીરૂપી મનુષ્યની સ્વતંત્ર બુદ્ધિ સાફ ના પાડે છે. એકનીનું જ્ઞાન સર્વજ્ઞતાને સ્વપાંશ માત્ર હોવા છતાં એ જ્ઞાનનાં અસ્તિત્વને ઈન્કાર તે ન જ થઈ શકે. જ્ઞાનમાં સંસારની વસ્તુસ્થિતિનું સુંદર નિરૂપણ થઈ શકે છે એમ એરેકનીનાં આલિખન કાર્ય ઉપરથી નિષ્પન્ન થાય છે. એરેકની રંગરેજની પુત્રી હતી એ ઉપરથી ઇચ્છાના વિવિધરંગી સ્વરૂપને ભાસ આવી શકે છે. ઈચ્છા-શક્તિને પરિણામે કેવી કેવી મહત્વાકાંક્ષાઓ જાગે છે અને ઈચ્છા-બલથી મનુષ્ય રાજા પણ થઈ શકે છે એને કંઈક ખ્યાલ પણ આવી શકે છે.
એકનીને શિક્ષા થઈ તેમાં અપૂર્ણ વિચારનાં વાસ્તવિક સ્વરૂપનું નિદર્શન થાય છે. ઉત્સાહી પ્રશંસકે મર્યાદિત વિચારને જે વધુ પડતું ગૌરવ આપી દે છે તે ગૌરવનો વિચ્છેદ થતાં મનુષ્ય સામાન્ય બની જાય છે એ સહજ પ્રત્યય થાય છે. મર્યાદિત વિચારશક્તિ એટલે સામાન્ય બુદ્ધિ કે સામાન્ય સમજશક્તિ. અસંસ્કારી જનતામાં બુદ્ધિ સામાન્ય પ્રકારની જ હોય છે. સામાન્ય બુદ્ધિનાં સ્વરૂપ અને કાર્યનું નિરૂપણ કરતાં પ્રે. ડોસન “ Elements of Metaphysics' (અધ્યાત્મ શાસ્ત્રનાં મૂળત )માં જણાવે છે કે –

Page #7

સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી. પ્રત્યેક નિવેદનમાં નિવેદક અને નિવેદ્ય વસ્તુ એમ બે પરિપૂરક અવય હોય છે. નિવેદક કે નિવેદ્ય વસ્તુ વિના નિવેદન સંભવી શકે જ નહિ. નિવેદ્ય વસ્તુ વિના નિવેદક ન હોઈ શકે. નિવેદક વિના નિવેદ્ય વસ્તુ ન હોય. પરંપરા કે તાત્કાલિક દ્રષ્ટિથી વિચારતાં વિષય( નિવેદક)ની વસ્તુઓ અને વસ્તુઓના વિષયનો સંબંધ ઘનિષ્ટ જણાય છે. મને ભાવની પરંપરા સુવિદિત છે. બાહ્ય વિશ્વ અને શરીર એ મધ્યસ્થ છે. ઈદ્રિના વિવિધ ભાવોને પરિણામે વિશ્વ આદિની સંલગ્નતા પ્રાપ્ત થાય છે. આ રીતે ઈદ્રિના ભાવોથી બાહ્ય વિશ્વનું ઘણું જ્ઞાન લબ્ધ થાય છે. ઇંદ્રિયેના ભાવનું બુદ્ધિ પ્રત્યે (બહારથી) અભિગમન થાય છે. એ ભાવે સિવાય અન્ય સર્વને ઉદ્ભવ બુદ્ધિમાંથી જ પરિણમે છે. દ્રશ્યમાન જગતમાં આત્માથી સ્વતંત્ર વિષયાશ્રિત વસ્તુઓ મર્યાદિત સવરૂપવાળી છે. બુદ્ધિથી સ્વતંત્ર વસ્તુઓ કઈ કઈ છે તે શોધવાનું કાર્ય અધ્યાત્મ શાસ્ત્રનું છે.”
એકની એ મનુષ્યની મર્યાદિત બુદ્ધિ અને પૈલાસએથીની એ સર્વસ તાનું સ્વરૂપ છે એ આપણે યથાશય જોયું. હવે આપણે આત્માનું અધઃપતન અને તેનાં સંભાવ્ય કારણોને યોગ્ય વિચાર કરીએ. પ્રબંધન શક્તિ અર્થાત્ સ્વયં પ્રબોધન શક્તિ જેની અસર અસ્તિત્વની વિવિધ દશાઓ ઉપર પરિણમે છે તેનાં અસ્તિત્વનું પ્રતિપાદન કર્યાથી આપણી ભૂમિકા સાફ થઈ શકે છે. આથી પ્રબોધન શક્તિનું પ્રતિપાદન આત્માનાં અધ:પતન વિષયક વિવેચનમાં સૌથી પ્રથમ આવશ્યક થઈ પડે છે.
વિચાર એ એક મહાન શક્તિ છે. વિચારની મહાશકિત સવત્ર સુવિદિત છે. વિચારથી માનસિક મંતવ્યો વિગેરેને મૂર્ત સ્વરૂપ મળે છે. વિચારને પરિણામે વિશ્વમાં અનેક ઘટનાઓ બને છે. વિચારનાં પ્રાબલ્યથી વિવિધ ઘટનાઓ કેમ બને છે અને જે તે મંતવ્ય મૃત્ત સ્વરૂપ કેમ લે છે એ સંબંધી કશાએ પ્રમાણુની વાસ્તવિક જરૂર નથી. આમ છતાં એ સંબંધી ખાસ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની જેમને ઈચ્છા હોય તેઓ ડો. જે. એચ. હડસન વિગેરે સમર્થ વિદ્વાનોના પુસ્તકોના અભ્યાસથી વિચારશકિત અને તેનાં મૂર્તિમંત કાર્ય સંબંધી આવશ્યક જ્ઞાન અવશ્ય પ્રાપ્ત કરી શકે છે. વિચારશક્તિના પ્રબળ જિજ્ઞાસુઓએ ડો. હડસન વિગેરેનાં પુસ્તકો અવશ્ય વાંચવાં ઘટે છે.

Page #8

૩૦
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ, માનસિક ઉત્તેજનાથી વિશ્વમાં પ્રતિક્ષણે અનેક કાર્યો થયા કરે છે. જે તે વિચાર કઈ ને કઈ કાર્યરૂપે પરિણમે છે એ નિઃશંક છે. સૃષ્ટિમાં એવું કેઈ કાર્ય નથી જેની નિષ્પત્તિ વિચાર વિના થઈ હોય. નાની મોટી સર્વ શોધે એ પણ વિચારોનાં જ પરિણામરૂપ છે.
વિચાર એ અધિષ્ઠાયક શક્તિ છે. વિચારોરૂપ અધિષ્ઠાન-ચિત્તની સત્તા શરીર ઉપર ચાલે છે. અધિષ્ઠાન-ચિત્તને નિબંધ ઇંદ્રિય-ભાવે ઉપર ચાલે છે. શરીરનાં અનેક કાર્યો અધિષ્ઠાન-ચિત્તથી જ થાય છે અને સંભવે છે.
એ અધિષ્ઠાન-ચિત્ત ઉપર બેધન-શક્તિનું યોગ્ય નિયંત્રણ રહેલું છે. પ્રબોધન-શક્તિને લીધે કઈ પણ મંતવ્ય કે ઉત્તેજનાને કઈ ને કઈ રીતે ચિત્તમાં પ્રવેશ થાય છે. પ્રબંધન શક્તિનું જ્ઞાન પિવને પુરાતન કાળથી છે. પ્રબોધનની મહાન શકિતનો પાશ્ચાત્યાએ પણ કેટલાંક વર્ષો થયાં સ્વીકાર કર્યો છે એ પ્રબોધન શક્તિનાં મહત્વનાં સૂચક ચિહ્નરૂપ છે. પ્રબોધન શાક્તના સંબંધમાં કેટલાક વિદ્વાનોએ અનેક અન્વેષણ કરી એ શકિતના સંબંધમાં આધુનિક જનતાને પ્રમાણપુરઃસર પરિચય પણ કરાવ્યા છે, એ અત્યંત હર્ષાસ્પદ છે.
આંતર પ્રબોધન અને બાહ્ય પ્રબંધન એમ પ્રબોધનના બે પ્રકાર છે. આંતર પ્રબોધન એટલે સ્વયં પ્રબોધન. બાહ્ય પ્રબંધન એટલે બીજા કોઈનું પ્ર. ધન. હીટીટનું પ્રબોધન કાર્ય એ બાહ્ય પ્રબે ધનના દ્રષ્ટાન્તરૂપ છે. સ્વકાય પ્રબોધન-મનુષ્યથી પિતાને પ્રબોધન એ આંતર પ્રબોધન છે. પ્રબોધનનાં સત્યાસત્યના સંબંધમાં અધિષ્ઠાન-ચિત્તથી કશીયે તપાસ થતી નથી. અધિઠાન-ચિત્ત તો પ્રબોધનની આજ્ઞા સર્વથા શિરોમાન્ય ગણે છે. આથી અધિષ્ઠાનચિત્તનું વલણ અયુક્ત હોય એમ પણ ઘણી વાર સંભવે છે. દા. ત. હીમ્નાસ્ટીસ્ટ કે મનુષ્યને તે શ્વાન છે એ અસત્ય નિર્દેશ કરે તે એ ભ્રમયુક્ત નિર્દેશને પરિણામે, હિપ્નોટીસ્ટને આશ્રિત મનુષ્ય સ્થાનને અનુરૂપ કાર્યો કરવા માંડે છે. આ જ પ્રમાણે હીનોટીસરને આશ્રિત મનુષ્ય હોટી સ્ટના નિર્દેશથી વક્તા, તત્ત્વજ્ઞાની, દેવ, રાસ આદિને અનુરૂપ આચરણ પણ કરે છે. હિપ્નોટીસ્ટ આમ ઘણી રીતે નાટ્ય કે નાટ્ય જેવું કાર્ય જે મનુષ્ય ઉપર તેની શક્તિ ચાલી શકે છે તેની આગળ કરાવે છે. આવાં નાટ્યકાર્યોમાં જે કાર્ય સામાન્ય સ્થિતિમાં પોતાને રોચક ન હોય તે કાર્ય કરવાનો આદેશ થતાં હીપ્નોટીઝમની અસરવાળે મનુષ્ય કેટલીક વાર વિરોધ

Page #9

સમ્યગ જ્ઞાનની કુંચી, ઉઠાવે છે. એ વિરોધ પ્રાયઃ નિરર્થક નીવડે છે અને હીનોટીઝનની કાર્ય-શક્તિ જ પ્રાયઃ પરિણામકારી નીવડે છે. હોસ્ટીસ્ટના આદેશને હીપ્નોટીઝમની અસરવાળા મનુષ્યને પ્રાયઃ અમલ કરવો જ પડે છે. હીટીસ્ટનો નિર્દેશ સત્ય અને દોષ રહિત હોય તો તે એ નિર્દેશ અત્યંત સફલ નીવડે છે એ નિઃશંક છે. વિચારો, પ્રબોધન-શક્તિ આદિના સંબંધમાં ઉપરોક્ત વિવેચન ઉપરથી નિમ્ન બે સિદ્ધાન્ત સ્થાપિત થઈ શકે છે –
(૧) મનુષ્ય પોતાના વિચારને અનુરૂપ બને છે. મનુષ્યના જેવા વિચારો હોય છે તેવો જ તે બને છે.
(૨) મંતવ્ય કે શ્રદ્ધા એ નિર્દિષ્ટ (સૂચિત) કરેલી સ્થિતિના મૂર્તિમંત સ્વરૂપ માટે પ્રધાનમાં પ્રધાન કારણ છે.
દરેક માનસિક પ્રવૃત્તિ( કાર્ય )માં પ્રાયઃ પ્રબળ શક્તિ હોય છે. માનસિક કાર્યોને અનુરૂપ જે તે પરિણામો આવે છે. માનસિક પ્રવૃત્તિ ઉપર કેઈ ઉચ્ચ શક્તિનો નિબંધ હોય તે જ માનસિક પ્રવૃત્તિ પરિણામની દૃષ્ટિએ અફલ નીવડે છે. અર્થાત્ માનસિક પ્રવૃત્તિને અનુરૂપ પરિણામની નિષ્પત્તિ નથી થતી. વિચારે શરીર અને ચારિત્રનાં ઘડતરમાં પણ પ્રધાન કાર્ય કરે છે. સદ્ગુણ વિચારેથી આરોગ્ય અને સૌંદર્ય વધે છે. મલિન વિચારોથી અનારોગ્ય અને કુરૂપતા પ્રાપ્ત થાય છે. આથી જ મીસીસ એની બીસેને કહ્યું છે કે –
વિચારોની છાપ મુખ વિગેરે ઉપર નથી પડતી એમ કહેવું તે અયુક્ત છે. વિચારોની છાપ શરીરના ભાગો ઉપર અવશ્ય પડે છે. શરીરનું ઘડતર વિચારોનાં બળથી જ થાય છે. ”
વિચારોની મહાન શક્તિને ખાસ અભ્યાસ કરીને કેટલાક પાશ્ચાત્ય પંડિતોએ એ શક્તિના સંબંધમાં અનેક રીતે નિરૂપણ કર્યું છે. વિચારોની મહાન શક્તિ વિષયક જ્ઞાનનો અનેરો લાભ આથી જનતાને મળે છે. પ્રે. વિલીયમ જેઈસે વિચારશક્તિના મહત્વના સંબંધમાં પિતાના એક પુસ્તકમાં ઉલ્લેખ કરતાં જણાવ્યું છે કે -
“ વિચારોને પરિણામે રક્તમાં ફેરફાર થાય છે. હૃદયના ધબકારાઓમાં પણ પરિવર્તન થાય છે. વિચારોને નિબંધ શરીરના સૂમ ભાગ ઉપર પણ ચાલે છે. માનસિક પરિવર્તનને અનુરૂપ દરેક શારીરિક કાર્ય થાય છે એમ પણ જરૂર કહી શકાય. કેઈ શારીરિક કાય એવું નથી કે તેના કારણભૂત

Page #10

EMAL Jul DHI
lifa flip JillaJITRA TERM Film II | MU II & I[L BILL
HIL, ANIL THI[
H
= I
AN || 1 H]] INH
:
TIT
તે મુમુક્ષુ આત્માઓએ જાણવા જેવું !
EaE
E E E HE HEET
Ent: E EXEL
E E R E F G
Ex H B
ગૃહસ્થાવસ્થામાં ઉપાજ્ય પાપ મુનિ અવસ્થામાં દૂર થાય, પરંતુ મુનિ અવસ્થામાં ઉપાજ્ય પાય કયાંથી અને કયા સાધને દૂર થાય ? જેથી મુનિ લિંગ ધારણ કરી તેમાં દોષ લગાડ એગ્ય નથી.
અવિરત-વિરત સમ્યફ માર્ગમાં સ્થિત એક ઉજજ્વલ વૃત્તિમાન ગૃહસ્થ મહમૂઢ મુનિ કરતાં નિર્મોહ પરિણામી છે, પણ એ નિર્મોહી ગૃહસ્થ કરતા અનગાર વેષને ધારણ કરી રહેલ મહી મુનિ કઈ રીતે કલ્યાણનું કારણ નથી.
શરીર અને શરીરનું મૂલ કારણ કર્મ એ બંનેથી તે જીવ આત્મપરિણામથી જુદો થઈ નિજ જ્ઞાનાદિ સમ્યગુ ભાવમાં રમે છે, તે જ તત્ત્વજ્ઞાની છે; અને એ બંનેમાં તદાકાર ભાવે પરિણમી રહેલે જીવ અજ્ઞાની છે. વિચારને અનુરૂપ ન હોય. શારીરિક કાર્યો માનસિક પરિવર્તનને અનુરૂપ જ હોય છે.”
આત્મા જે વસ્તુતઃ વિશુદ્ધ જ્ઞાનરૂપ છે તેના ઉપર પ્રબોધન-શક્તિને પ્રભાવ ઓર પડે છે. એક વિચારમાત્રથી આત્મામાં અનેરો ઉત્સાહ આવે છે. એક જ વિચારથી આત્મામાં સંપૂર્ણ નિરાશાની છાયા પ્રસરી ઉઠે છે.
વિચારની શક્તિના સંબંધમાં મનુષ્યને જેટલી શ્રદ્ધા હોય તેટલી જ તેની કાર્યપરિણતિ થાય. વિચારની કાર્યશકિતમાં દઢ શ્રદ્ધા હોય તો તેનું પરિણામ પણ સત્વર આવે છે. મનુષ્ય જેવી શ્રદ્ધા રાખે તેને તે બને છે. આથી જ વિવિધ ધર્મોના સ્થાપકે એ શ્રદ્ધાને અત્યંત મહત્ત્વ આપ્યું છે. તેમને ઉપદેશ પણ શ્રદ્ધાને અનેરું મહત્ત્વ આપતા હતા. શ્રદ્ધા વિના ગમે તેટલા વિચારો થયા કરે પણ તે પ્રાયઃ ફલદાયી નથી થતા. શ્રદ્ધા યુક્ત વિચારો જ પરિણામકારી નીવડે છે. શ્રદ્ધાથી વિચારો સ્થિર બને છે. વિચારો સ્થિર થયાથી તેમાંથી કંઈપણું પરિણામ અવશ્ય નિષ્પન્ન થાય છે. શ્રદ્ધાન્વિત વિચાર વિના કાર્યરૂપી પરિણામની નિષ્પત્તિ નથી થતી. શ્રદ્ધા યુક્ત વિચારો કાયરૂપ મૂર્ત સ્વરૂપ લઈ શકે છે.
—ચાલ

Page #11

૩૩
મુમુક્ષુ મુનિઓએ જાણવા જેવું. સકષાયીપણે જે જે તપદિ પ્રવૃતિ કરવામાં આવે છે તે માત્ર સંસાર છે તથા ભાવી સંસારનું કારણું છે.
તત્વદૃષ્ટિએ વિચારતાં સંસારી જીવ માત્ર દુઃખી છે. તેમાં માત્ર સમ્યગ્ર દષ્ટિ મુનિજને જ-(ઉત્તમ પુરૂષ જ ) સુખી છે.
અવિવેકી જીવોને રાગના વિશે આ સમસ્ત જગત ભેગ્યરૂપ ભાસે છે ત્યારે વિવેકવાન સુદષ્ટિમાન ને સમ્યગ જ્ઞાનને કેવળ ત્યાગરૂપઉપેક્ષારૂપ ભાસે છે.
જે વિરક્ત પરિણામી જીવને સ્વફળ ઉપજાવ્યા સિવાય પુણ્ય અને પાપ સ્વયં નિર્જરે છે–નિઃસવ બને છે, તે જ ખરેખર યોગી છે, તે જ નિરાશ્રવ છે, તે જ મહભાગી પુરૂષ નિર્વાણદશાને કેમ કરીને પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્યાંસુધી મિથ્યાત્વ અને તજનિત અજ્ઞાન જીવને વેગે ચડાવી રહ્યું છે ત્યાં સુધી જીવની દૃષ્ટિ માત્ર પરદેષગ્રહણાદિ તરફ નિરંતર રમ્યા કરે; પણ એ અવિવેક છે.
સમ્યગૂજ્ઞાન-વિવેકદશાની પ્રાપ્તિ અને વૃદ્ધિ થતાં પૂર્વે અજ્ઞાનદશામાં જે જે આચરણ કર્યા છે તે તે સર્વ યેગી પુરૂષને અજ્ઞાન ચેષ્ટારૂપ ભાસે છે.
અજ્ઞાનજન્ય પરવસ્તુ પ્રત્યેની ઈષ્ટનિષ્ટ ભાવના જે પુરૂષમાં ઉત્પન્ન થતી નથી તેને હરકોઈ ઈનિષ્ટ પ્રસંગે સુખરૂપ પ્રતિભાસે છે.
જીવને અનાદિ સ્વભાવ અભિમાન કરવાનો છે. તે સીધી કે આડકતરી રીતે શુભ કૃત્યોમાં પણ થઈ જાય છે અને તેનું કારણ વાસ્તવિક તવગવેષણ નહિ એ જ છે.
જ્યાં સુધી આત્મા નિર્મળ થયો નથી, પારકી ખટપટ મૂકી નથી, રાગ દ્વેષથી ન્યારો થયે નથી, નિંદા, વેર, ઝેર, ઈર્ષા, મદ, મોહ, માયા (કપટ), મત્સર, કુસંપ, કલેશ, વિશ્વાસઘાત અને કૃતઘપણું આદિ દુર્ગુણોને દેશવટે દી નથી ત્યાં સુધી ગમે તેટલી ક્રિયા કરવામાં આવે, ગમે તેટલો આચાર પાળે, ગમે તેટલે તપ તપે, ગમે તેવા વ્રતનિયમ પચ્ચખાણ કરે કે ગમે તેવા અંતકાંત લુખા અને તુચ્છ આહાર કરે પણ એ બધું છાર ઉપર લીંપણું છે.
સમ્યક પ્રકારે આત્મતત્વના જ્ઞાન વિના પ્રાણને ઉગ્ર તપથી પણ મોક્ષસુખની પ્રાપ્તિ નથી.

Page #12

૩૪
શ્રી આમાનંદ પ્રકાશ. જીવાદિ તને વિશે રૂચિ પણ ભવ્યત્વ સમીપે રહ્યું હોય તો જ ઉદયમાં આવે છે. રૂચિનું કારણ તથા પ્રકારના ક્ષયોપશમ વિગેરે જ છે.
સર્વને વિષે ઉચિતતા કરવી, ગુણને વિષે પ્રીતિ કરવી, જિનેશ્વરના વચનને વિષે શ્રદ્ધા કરવી, ગુણ રહિતને વિશે મધ્યસ્થ ભાવ રાખવો, ઉદારતા, દાક્ષિણ્યતા, પાપની જુગુપ્સા, નિર્મળ બોધ અને પ્રાયે કપ્રિયપણું આ સર્વે સમ્યગૃષ્ટિના ચિન્હો છે.
બાલ (અજ્ઞાની મૂઢ) માત્ર લિંગ-વેષ જ જુએ છે, મધ્યમ બુદ્ધિવાળા માણસ વૃત-આચરણને વિચારે છે અને બુદ્ધિમાન સર્વ યત્નવડે આગમતત્વની જ પરીક્ષા કરે છે.
જે ધર્મમાં વિષયે પર વૈરાગ્ય હોય, કષાયને ત્યાગ હોય, ગુણોને વિષે અનુરાગ હોય અને ક્રિયાને વિષે અપ્રમાદ હોય તે જ ધર્મ મોક્ષસુખને ઉપાય છે.
વિષયેની અનિવૃત્તિ, તત્વમાર્ગનું અજ્ઞાન અને ઉત્કટ કષાયે આ સર્વે સંસારના દુઃખરૂપી વૃક્ષનું બીજ છે.
પાંચે ઈદ્રિયને જય, પાંચ આનો સર્વથા સવર અને સમ્ય તત્વનું જ્ઞાન આ સર્વે મોક્ષસુખના બીજ છે.
સમકિત વિનાનું ચારિત્ર વારંવાર આવે છે, પરંતુ સમ્યકત્વ એ વારંવાર આવતું નથી, સમ્યકત્વ એ બહુ મુશ્કેલ વસ્તુ છે અને તેથી જ શાસ્ત્રકારોએ તેને ચારિત્ર્યથી પણ વધારે દુર્લભ વસ્તુ ગણી છે.
- મુમુક્ષુ મુનિ
સર્વ ગુણોમાં નમ્રતા, નિરભિમાનતા એ મુખ્ય ગુણ છે એ ન ભૂલશો. જેનો રસ-કસ સૂકાઈ ગયો છે એવાં સુકા ઝાડ હંમેશાં અક્કડ બનીને ઊભાં રહે છે, પણ જેમનામાં રસ છે, જે પ્રાણીમાત્રને મીઠાં-પાકાં ફળ આપે છે તે તે નીચા નમીને જ પિતાની ઉત્તમતા પૂરવાર કરે છે. નમ્રતાથી શરમાવાનું નથી. કોઇ ગાળ દે, અપમાન કરે તો પણ આપણે ફળથી ખૂકેલાં આમ્રતની જેમ સર્વદા નમ્રીભૂત બનીને લોકપકાર કરવો.
–શ્રી વિજયાનંદસૂરિ

Page #13

રરરરર
જલબિજુઓ. વ્યક્તિઓ.
4
જગતના પ્રત્યેક સમજદાર મનુષ્ય સૌરભને-સુગંધને ચાહે છે. સુગંધ કને પ્રિય ન હોય ? દેવને પ્રસન્ન કરવા મંત્રવાદી મનુબે ઉત્તમ પ્રકારના ધૂપ અને અત્તરોનો ઉપયોગ કરે છે. દેવમંદિરમાં પણ વાતાવરણ સુંદર કરવા ઉત્તમ દ્રવ્યના ધૂપ આપણે કરીએ છીએ. પ્રભુપૂજામાં પણ સુગંધી અને શીતલ એવા બાવના ચંદનની વાત આવે છે. આ સર્વે એ જ સૂચવે છે કે સુગંધને સર્વ ચાહે છે. દુર્ગધને આવતી અટકાવવા નાસિકા આડે લેક વસ્ત્ર ધરે છે.
મહામૂલું માનવ જીવન પણ સૌરભયુક્ત હોવું જોઈએ, દેને પણ તે જીવનની ઈર્ષા થવી જોઈએ, પરંતુ તેને બદલે નાનકડા જીવનમાં રાગ-દ્વેષમેહ-વિષય-કષાય-પ્રમાદ-ખેદ-નિદા-હર્ષ વગેરેના ઉછળતા લઢમાં આપણે લેવાઈએ છીએ. જાણે માનવ દેહનું મૂલ્ય જ ન હોય તેવી સ્થિતિ પ્રવર્તે છે.
ચંદનને કાપવામાં આવે તો પણ તે કુહાડાના મુખને સુગંધયુક્ત કરે છે
छेदेऽपि चंदनतरुः सुरभयति मुखं कुठारस्य ।। વળી તેને ઘસવામાં આવે તે પણ તે શીતલતા આપે છે. બાળવામાં આવે તે તે સુવાસ ફેલાવે છે. ગમે તે સ્થિતિમાં ગુણ પ્રગટ કરવાને જ ચંદનને ધર્મ છે. ચંદનની જેમ પુરૂષોને પણ જેમ જેમ વિપત્તિ પડે તેમ તેમ તે ગુણ જ પ્રગટાવે છે. ચન્દન વૃક્ષની આસપાસ સર્ષે વીંટળાઈ વળ્યા હોય છતાં તેના ઝેરની અસર તેને થતી નથી, તેમ સજજનની આજુબાજુ દુર્જન હોય તે પણ સજજન તે તે ત્રણે કાળમાં સજજન જ રહે છે.
શાન્તિની વાત કરનારા ખરા સમયે ભાગ્યે જ શાંતિ જાળવી શકે છે. બડી બડી વાત કરનારા પણ સમય આવ્યે–ખરે વખતે મેળા નીવડે છે. પણ જેણે જીવન અને કવનને એક તારથી સાંધી લીધેલ હોય તે ગમે તે સમયમાં પણ વિકૃતિને પામતા નથી–પરમ શાંતિને રાખી શકે છે–દુઃખમાં પણ હસે છે.

Page #14

૩૬
શ્રી આત્માનદ પ્રકાશ.
લગભગ બે વર્ષ પૂર્વેની આ બની ગયેલી સત્ય હકીકત છે. વર્ષોમાં શેઠ જમનાલાલજીની મગનવાડીમાં મહાત્મા ગાંધીજી અને તેમના સાથીએ તેમ જ મહાસભાની કાર્યવાહક સમિતિના સભ્ય બેઠા હતા. તેમની સન્મુખ એક મદારી કેટલાક સર્પોને લાવી, સર્પોના પ્રકાર અને ઝેર ચડવા વિષે કેટલુંક સમજાવી રહ્યો હતા તે વખતે લાગ જોઇને એક મેટા ઝેરી સર્પ ઉક્ત મદારીના હાથમાંથી છટકીને મહાત્માજી તરફ ચાલ્યેા. ત્યાં બેઠેલા અંધા ખૂબ જ ચાંકી ઉઠયા, પરંતુ ગાંધીજી તે પેાતાની સ્વસ્થતા બરાબર જાળવીને સ્મિત વદને જોઇ રહ્યા. દરમ્યાનમાં સર્પે તે આગે કૂચ કરી અને મહાત્માજીના શરીર પર ચડી તેમના ગળે વીંટાઇ ગયા. સૌ હેબતાઈ ગયા અને સર્પને ખે'ચી લેવા માટે મદારીને સૌએ અનુરોધ કર્યાં.
આટલું' અનવા છતાં એ અજબ ડાસાના મુખ ઉપર અસ્વસ્થતાનું નામનિશાન પણ ન મળે ! કલ્પના કરે કે ભયંકર ઝેરી સર્પ શરીર ઉપર ચડી ગળે વીંટળાઇ વળે છતાં જેવું રામ માત્ર ન ફરકે એ કેવી અગાધ શાન્તિ ? આ ખિનાને શ્રીમહાદેવભાઇએ હરિજન બન્ધુમાં આ શબ્દોમાં
વણવી હતી—
tr
બાપુના સહવાસમાં વર્ષાં થયાં રહેનારાં ગભરાઈ ગયા, પણ ખાપુજી તે તદ્દન શાંત જ હતા. જાણે શિવજી ન હેાય ? તેવા જણાતા હતા.
""
X
અમે સૌ આ બનાવથી ગળે સપ વીંટાળેલા
X
×
બહુ નજીકમાં રહેલ વસ્તુની કિંમત પ્રાયઃ મનુષ્યને નથી હોતી. જે કાઇ મહાપુરૂષના ઇતિહાસ જોઇશુ. તા જણાશે કે તેમના સમયના લેાકેાએ તેમને પૂયા–પીછાણ્યા નથી; પરંતુ તેની અવગણના કરી છે. શ્રીમાન આન‰ધનજી મહારાજ મહાયાત્મી અને સાચા યાગી હતા. પરંતુ ત્યારને ઇતિહાસ જોઇએ તેા જણાય છે કે--તત્કાલીન પ્રજાએ તેમને ખૂબ ત્રાસ આપ્યા હતા. પરિણામે તેમણે વનવાસ સ્વીકાર્યાં હતા. આજે આપણે શ્રી આનંદઘનજીને એક મહાન સ'ત તરીકે પૂજીએ છીએ.
X
X
×
અતિપરિચયથી ઉત્તમ વસ્તુની પણ અવજ્ઞા થાય છે. અતિવૃષિયાત્ અવજ્ઞા એ સૂત્રમાં સત્ય લ" છે. બહારથી આવેલા યાત્રિકાને ગંગા-યમૂના

Page #15

નઢીની ખૂબ કિંમત મૂલ્ય હેતુ નથી.
X
X
લેાકેાને નવું નવું પસંદ હાય છે તેથી કડેવાયુ છે કેनवं नवं प्रीतिकरं नराणाम् ॥
મનુષ્યને નવું નવું પ્રીતિ કરનાર હોય છે. વળી— नवनवगुणरागी प्रायः सर्वलेाकः ॥
જલબિંદુઆ.
હોય છે; પણ સ્થાનિક વસનારને મન તેનું કંઇ પણુ
જે ચંદન ઉત્તમ અને કિંમતી ગણાય છે તે જ ચંદનના કાષ્ઠને મલયાચળ પંત( ચંદનનું ઉત્પત્તિસ્થાન )ની ભીલડીએ ઈંધણા તરીકે વાપરે છે-રસાઇ પકવવામાં તેને ઉપયોગ કરે છે !
नव्यं छत्रं नव्यं वस्त्रं नव्या स्त्री नूतनं गृहम् । सर्वत्र नूतनं शस्यं सेवकान्ने પુરાતને !!
X
પ્રાયઃ સર્વ મનુષ્યે નવી નવી વસ્તુના ગુણુરાગી હાય છે. આમ છતાં કેટલુંક જૂનું પણ સારૂ હોય છે. Old is Gold. જૂનું તે સેાનું.
સુભાષિતકારાએ પણ આટલી વસ્તુએ નવી બતાવવા ઉપરાંત એ જૂની વસ્તુએ પ્રશંસનીય કહી છે——
X
X
અર્થાત્ છત્ર, વસ્ત્ર, સ્ત્રી, ઘર એ સર્વ નવા સારા લાગે છે; પર ંતુ અન્ન તે જૂના જ સારા—જૂનુ અન્ન જલ્દી પાચન થાય છે અને જૂના નાકર વિશ્વાસપાત્ર હાઇ તેના પર ઘરના ભાર મૂકી શકાય છે.
02
X
આવ
આવશ્યકતા મનુષ્યના જીવનમાં બહુ જ પિરવતન કરાવનાર છે. શ્યકતા–જરૂરીયાત ઊભી થઈ ન હોય ત્યાં સુધી એન્રી-આળસુ જાતે માણુસ પણ આવશ્યકતા ઉત્પન્ન થવાથી, જરૂરીયાત પૂરી પાડવાના બેજો પાતા પર પડવાથી તેની શકિતએ ત્યારે આપે।આપ ફે છે. તેનુ આખાદ દૃષ્ટાંત કપીલ દ્વિજ પૂરૂ પાડે છે.
ખીલી

Page #16

૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. કપીલના પિતા રાજ્યમાન્ય પંડિત હતા, પરંતુ તે કેવળ મૂર્ખ–નિરક્ષર જ રહેલે. પિતાના મૃત્યુ પછી તેણે જ્યારે માતાના ખેદનું કારણ પિતાની અજ્ઞાનતા જાણી ત્યારે ભણવા માટે કમ્મર કસી તૈયાર થયે અને પિતાના મિત્ર એક પંડિત જ્યાં વસતા હતા ત્યાં જઈ તેની પાસે અધ્યયન શરૂ કર્યું.
ત્યાં પણ ઉદરપૂર્તિ અર્થે મિક્ષ રેદિ કરવા જવું પડતું. આથી ભણવામાં સમય અલ્પ રહે. તે જોઈ કઈ ઉપકારપરાયણ ગૃહસ્થ તેમના માટે જમવાને પ્રબંધ કરી દીધો. ત્યાં પણ ભાગ્યસંયોગે તે બાઈ સાથે વિષયમાં લપટાણું. ઘેડા રોજ તે એમ જ ચાલ્યા કર્યું, પરંતુ આખરે ત્યાં પણ અર્થની જરૂરીયાત ઊભી થઈ તે વિના ગૃહસંસાર કેમ કરીને ચાલે ? એ આવશ્યકતાએ કપીલને રાજા પાસે જવા પ્રેર્યો. પરિણામે ભેળપણના કારણથી ચંદ્રોદયને સૂર્યોદય માની, તેણે મુઠીઓ વાળીને દેડવા માંડયું. આથી શક ઉપરથી પહેરગીરાએ તેને પકડીને રાજા સન્મુખ ઊભો કર્યો, પરંતુ તેના ઢંગ જોઈને રાજાને પણ દયા આવી અને ઈચ્છિત માગવા કહ્યું. તે પછી ઈતિહાસ તૃષ્ણાની છેલ્લી સ્થિતિનો અને તેમાંથી સરી સંતેષામૃતના પાનને અને છેવટે વીરાગતામાંથી કેવલ્યપ્રાપ્તિ થવાને છે. પરંતુ અત્રે એ જ જોવાનું છે કે તેમને જીવનરાહ કોણે બદલાલે? આવશ્યકતાઓજરૂરીયા જ.
- એકની એક ક્રિયા કરવા છતાં તેમાં બહુ જ તફાવત હોય છે. બીલાડી જે દાંતવતી ઉંદરને ઉઠાવે છે તે જ દાંતવતી તે પિતાના બચ્ચાને પણ ઉપાડે છે. કડો ભલા બંને એક જ પ્રકારની ક્રિયા હોવા છતાં કેટલે મહાનું તફાવત છે? કેવળ માનસિક ભાવનાની ભિન્નતાનું જ કારણ છે ને ?
પુરૂષ સ્ત્રીને આલિંગન કરે છે અને તે જ રીતે પુત્રીને પણ આલિંગન કરે છે, છતાં તેમાં કેટલું બધું તફાવત છે. ખરે જ માનસિક ભાવનાનાં હેણ ઉપર જ સર્વનો આધાર છે.
X
એક જ વસ્તુ ભિન્ન પ્રકૃતિના મનુષ્યોને કેવી જુદી જુદી જણાય છે ? આ રહ્યું દૃષ્ટાંત.
રાત્રિ નિશાચરોને ચોરી કરવામાં સહાયક થાય છે, ભગીજનોને વિષયાનંદના કારણભૂત થાય છે, ગીજનેને તે જ રાત્રિ ગાનંદના કારણ

Page #17

જલિખ દુઆ.
ભૂત બને છે, વિરહીજનાને નિશા અને નિશાપતિ-ચન્દ્ર, વિરહ તાપને વધારનારા અને એ રીતે દુઃખ દેનારા જણાય છે. નિર્દોષ બાળક અને પશુ-પંખીઓને નિદ્રારૂપ શાન્તિને અર્થે તે જ રાત્રિ થાય છે; જ્યારે ચિંતાતુર મનુષ્યને ચિંતામગ્ન કરાવનાર અને તેથી નિદ્રાવિરહ કરાવનાર બને છે.
X
વાંસને ડંખ દઇ ફેાલી પુરાઈ જાય છે ત્યારે તેમાંથી શું તેની શક્તિ નથી ? ના. તે તે પ્રેમ તેને તેમ કરવા ના કહે છે.
*
પ્રેમનું ખધન એટલું મહાન્હાય છે કે તેને તેાડવાની તાકાત અનુભવીઓ જાણુતા હાય છે.
ભાગ્યે જ કાઇમાં હાય છે. એ
×
2
નાખનાર ભ્રમર જ્યારે સંધ્યાકાળે કમળમાં નીકળવું તેને મુશ્કેલ હાય છે. કારણ શું? અખાષિત જ છે, પરંતુ કમળ ઉપરના
પ્રેમના બંધનમાં મહાશક્તિ રહેલી છે. મહાખળવાનને પણ પ્રેમના કાચા તાંતણાં બાંધી શકે છે.
આર્દ્રકુમાર એક નાના બાળકની કાલી-ઘેલી ભાષાથી અને તે જ કુમા૨ના હાથે કાચા સુતરના તાંતણાથી બંધાયા હતા. એ બંધન નિર્મળ પ્રેમનું હતુ, મધુર સ્નેહનું હતું અને તેથી જ તે એ મહાત્મા, સુતરના તાંતણા જેટલા વર્ષોં-બાર વર્ષા પડૂત ફરીથી ઘરવાસે રહ્યા હતા.
ફરી વખત દીક્ષા ગ્રહણ કર્યા પછી ઉચ્છ'ખલ હસ્તીને પોતે પ્રેમાળ શબ્દથી વશ કરે છે ત્યારે શ્રેણુકરાજ આશ્ચર્ય બતાવે છે. જવાબમાં શ્રી આર્દ્રકુમાર મુનિ કહે છે કે-હે રાજન! હ્રસ્તિમેક્ષમાં કઇએ આશ્ચર્ય નથી, પરંતુ પ્રેમના કાચા સુતરના તારમાંથી મુક્ત થવું ખરેખર મહાદુષ્કર છે. મસ, પ્રેમના બંધનને આથી વધુ પુરાવા શુ જોઇએ ? જે આર્દ્રકુમાર માતા-પિતા અને સમસ્ત દેશને છોડી શકયા હતા તે જ મહાત્મન્ બાળકના પ્રેમમાં આર્દ્ર બની ગયા. ખરે જ પ્રેમની શક્તિ અવણૅનીય છે
એક
રાજપાળ મગનલાલ વ્હારા.

Page #18

&
ચક્ર વ તી અ ને વા સુ દે વ.
ત્રીજા આરાના
પ્રાંત
ચાલુ અવર્પિણી કાળમાં આ ભરતક્ષેત્રમાં ભાગથી લઇ, ચોથા આરાના અંત સુધીમાં નિમ્ન પ્રકારે બાર ચક્રવર્તી અને નવ વાસુદેવ થયા છે. જે ગાથા શ્રવણુ કરતાં પૂજ્ય શ્રી હરિભદ્ર સૂરિને આશ્ચય થયેલ અને અર્થ સમજવા સારું યાકિની સાધ્વી પાસે જવું પડેલ તે ટાંકી એને! ક્રમ સમજાવેલા છે.
ચક્કી દુગ્ગુ હિર પણુગ, પગ ચક્કી કેશવેા ચક્કી; કેશવ ચક્કી કેશવ, ૬ ચક્કી અ કેશી અ ચક્કી અ.
૧-૨
૧,૨,૩,૪,૫, ૩,૪,૫,૬,૭,
આ ગાથામાં વિદ્વાન્ પૂર્વાચાએ ચક્રી વાસુદેવાના ઉદ્ભવ થવારૂપ ક્રમ દર્શાવી દીધા છે. પ્રથમ એ ચક્રી, પછી પાંચ વાસુદેવ, પાંચ ચકી, વાસુદેવ, ચક્ર, વાસુદેવ, ચક્રી, વાસુદેવ, એ ચક્ર, વાસુદેવ અને ચક્રી મળી બાર ચક્રવર્તી તેમજ નવ વાસુદેવ (૯ પ્રતિવાસુદેવ અને ૯ બળદેવ સમકાલીન ડેવાથી સાથે જ ગણી લેવા) પ્રથમ તીર્થપતિથી માંડી અંતિમ જિન પૂર્વે થઇ જવાના અનુક્રમ એ જ ઉક્ત ગાથાના શબ્દાર્થ છે.
નોંધ:-ચક્રવર્તી -ભરતક્ષેત્રની છ ખંડ ધરતીના ભક્તા હોય છે, તેની સમૃદ્ધિમાં ચૌદ રત્ને તે નવ નિધિ હેાય છે. વળી દેવનુ સાનિધ્ય હાય છે. ચોસઠ હજાર સ્ત્રીઓને સ્વામી હોય છે. ખાસ કરી મેક્ષગામી જીવ હાય છે. આ નિયમ એકાંત નથી. તેની પટરાણી યાને સ્રીરત્ન મરીને નર્ક જ જાય છે. તેની માતા ચૌદ સ્વપ્ન દેખે છે. વાસુદેવ ભરતક્ષેત્રની ત્રણ ખંડ ધરતીને ભે!ક્તા હોય છે. બળદેવની પદવીવાળા મોટાભાઇની સલાહથી દરેક કાર્યો કરે છે. ઉભયની માતાએ જીદી હાય છે તે પિતા એક જ હાય છે. અન્ને વચ્ચે સ્નેહની ગાંઠ અતિ દ્રઢ હોય છે. નીલા અને પીળા વસ્ત્રને ધરનારા તથા તાડ અને ગરુડના ચિહ્નવાળા તે હાય છે, પ્રતિવાસુદેવ પોતાની પૂર્ણાંવસ્થામાં જે કંઇ જીતીને એકઠું કરે છે તેને વાસુદેવ તેના જ ચક્રથી મૃત્યુ પમાડી પોતે ખુંચવી લઇ ભાક્તા બને છે અર્થાત ‘ ખાદે કાલ ને ભાગવે ભાગ એ ઉક્તિના સાક્ષાત્કાર કરાવે છે. વાસુદેવને ખત્રીશ હજાર સ્ત્રીએ હાય છે. તેઓ સાથે લબ્ધિથી ૨૫ વિષુવી ભાગ ભગવે છે. વાસુદેવને વર્ણ શ્યામ ને બળદેવને શ્વેત હૈાય છે. વાસુદેવપ્રતિવાસુદેવ નિયાણાથી થાય છે ને મરીને નર્ક જ જાય છે. બળદેવ કયાં તા મેક્ષ વા સ્વર્ગે જાય છે. વાસુદેવની માતા સાત ને બળદેવની માતા ચાર સ્વપ્ન જુએ છે.
આ

Page #19

નગરી અયોધ્યા
,, પિતનપુર
સ્ત્રીરત્ન સુભદ્રા સુકેશ
. દ્વારકા
ક્રમાંક પદવી નામ ૧ ચક્રી ભરતરાજ ૨ , સગર ૩ વાસુદેવ ત્રિપુટ ૪ બળદેવ અચળ પ પ્રતિવાસુદેવ અશ્વગ્રીવ ૬ વાસુદેવ દિપૃષ્ઠ ૭ બળદેવ ૮ પ્રતિવાસુદેવ તારક ૯ વાસુદેવ સ્વયંભૂ ૧૦ બળદેવ ભદ્ર ૧૧ પ્રતિવાસુદેવ મેરક ૧૨ વાસુદેવ પુરુષોત્તમ ૧૩ બળદેવ
સુપ્રભ ૧૪ પ્રતિવાસુદેવ મધું ૧૫ વાસુદેવ પુરુષસિંહ ૧૬ બળદેવ સુદર્શન ૧૭ પ્રતિવાસુદેવ નિશુંભ ૧૮ ચક્રી
ભધવા
ચક્રી વાસુદેવ યંત્ર
તીર્થ ગતિ આયુષ્ય કે જીવ માતા શ્રી રૂષભદેવનું મેક્ષ ૮૪ લક્ષપૂર્વ .. સુમંગલા શ્રી અજિતનાથનું , કર , . . શ્રી શ્રેયાંસનાથનું સાતમી નર્ક ૮૪ લક્ષવર્ષ વિશ્વભૂતિ મૃગાવતી મેક્ષ ૮૫ ,, સુબળભદ્રા
- વિશાખનંદિ ... શ્રી વાસુપૂજ્યજીનું
૭૪ ,, પર્વત ઉમા
૫ ,, પવનવેગ સુભદ્રા
૭૨ , વિધ્યશક્તિ ... શ્રી વિમળનાથનું
૬૦ , ધનમિત્ર પૃથ્વી ૬૫ , નંદીસુમિત્ર સુપ્રભા
ચક્રવર્તી અને વાસુદેવ.
દ્વારકા
, . દ્વારકા
શ્રી અનંતનાથનું
... અશ્વપુર
શ્રી ધર્મનાથનું
નક મેક્ષ નર્ક છઠ્ઠી નર્ક મેક્ષ નર્ક દેવલોક
૩૦ , ૫૫
- ૧૦ , ૧૫ ,
- ૫ -
સમુદત્ત સીતા મહાબળ સુદર્શન ચંડશાસન ... વિકટ અંમકા પુરુષવૃષભ વિજય રાજસિંહ
- -
A
શ્રાવતો

Page #20

ક્રમાંક પદવી ક્રી
ફૂલ કરું
૨૫
૨૬
२७
૨૮
૨૯
..
૩૧
૩.
33
વોરન વી
'.
19
""
વાસુદેવ
બળદેવ
પ્રતિવાસુદેવ
ચક્રી
વાસુદેવ
મળદેવ
પ્રતિવાસુદેવ
ચક્રી
વાસુદેવ
અળદેવ
પ્રતિવાસુદેવ
ચી
99
વાસુદેવ ३७ બળદેવ
૩૮
૩૯
પ્રતિવાસુદેવ
ચક્રી
નામ
નગરી
તીર્થ
સનતકુમાર હસ્તિનાપુર શ્રી ધનાથનું
શાંતિરાજ
સ્વતીય
કુથુરાજ
અરરાજ
''
પુરુષપુંડરીક ચક્રપુર
નદ
અગિ
સુભ્રમ
દત્ત
નદન
પ્રહલાદ
મહાપદ્મ
લક્ષ્મણ
રામચંદ્ર
કૃષ્ણ
બળરામ
..
જરાસ ધ
બ્રહ્મદત્ત
""
હરિતનાપુર
વારાણસી
,,
''
''
શ્રી અરનાથનુ
19
'
કાંપિયપુર
:9
99
',
""
"
..
''
હસ્તિનાપુર શ્રી મુનિસુત્રતસ્વામી મેક્ષ
અયેાધ્યા
મેક્ષ
..
દશમુખરાવણુ લા
ન
,,
હિરષણ કાંચિપુર શ્રી નમિનાથ પ્રભુ મેલ
જયરાજ
ગતિ
દેવલાક
માક્ષ
''
"3
""
',
છઠ્ઠીન
.
માક્ષ
નક
માક્ષ
નર્ક
આયુષ્ય કાના જીવ માતા
૩ લક્ષવ
૧
૯પહુજાર વ
८४
૬૫
૮૫
,,
સાતમી ન ૬૦ હજારવ
પાંચમી ન ૫૬
પ
ચેાથી નર્ક ૧૨
૧૫
"3
13
""
""
99
૩૦ હજારવ
'
""
રાજગૃહ સૌરી. દ્વારકા શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ ત્રીજી નક
દેવલાક
નક
સાતમી નક ૭૦૦ વર્ષ
,,
19
૧૦ હુન્નરવપ
ૐ
59
...
...
પ્રિયમિત્ર
સુદર્શન
સુકેતુ
લલિતમિષ
પશુધ
ખલમ ત્રી
પુનર્વસુ
પદ્મચિ
શંભુ
1
""
ગગદત્ત ,,કંઇક અધિક લલિત
...
લક્ષ્મીવતી
વૈજયંતી
શેષવતી
જયતિ
સુમિત્રા
અપરાજીતા
=કૌશલ્યા
દેવકી રાહિણી
સોહનલાલ દી. ચેકસી
સ્ત્રીરત્ન
સુનદા
પદ્મશ્રી
: : :
મદનાલળી
: : :
: : : : :
વાસુમતિ
પુષ્પવતી
૪૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
Acharya Si
i Kailassagarsuri Gyanmandir

Page #21

સ્વ૦ મુનિ રા જ શ્રી
ચ ર ણ વિ જ ય જી.
વિ. સં.
ખુડાલા (મારવાડ)
૧૯૬૧
દીક્ષા સંવત
ભાવનગર
૧૯૭૭
કે
જી
-
8 :
કાળધર્મ
સંવત્
વડોદરા
૧૩
સ્વ. મુનિરાજ શ્રી ચરણવિજયજી મહારાજની તંદુરસ્તાવસ્થાની છબિ
ચરણવિજયજી મહારાજનો જન્મ વિ. સ. ૧૯૬૧ માં ખુડાલા (મારવાડ)માં વિસા ઓસવાલ જ્ઞાતિમાં થયો હતો. દીક્ષા વિ. સં. ૧૯૭૭ માં ભાવનગરમાં દીર્ધાયુઃ શ્રી પ્રવર્તક કાંતિવિજયજી મહારાજના શુભ હસ્તે થઈ હતી. તેમને સુપ્રસિદ્ધ વિજયવલ્લભસૂરિજીના શિષ્ય વિવેકવિજયના પ્રશિષ્ય તરીકે અને ઉમંગવિજયજી( હાલમાં સૂરિજી)ના શિષ્ય તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. | મુનિરાજ શ્રી ચરણવિજયજી વિદ્યાવ્યાસંગી, સાહિત્યપ્રેમી, વિદ્વાન પ્રત્યે વિનમ્ર, ગુરુભક્ત, ઉત્સાહી અને ‘સવ નીવ હું શાસનરસ ની ઉરચ ભાવનાવાળા હતા. તેમના છટાદાર, જુસ્સાદાર, પ્રભાવશાળી ભાષણે તેમની શાસન-ધગશ, ઉચ્ચ કક્ષાની શાસનકર્ષ ભાવનાને સૂચવતાં હતાં.

Page #22

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આત્માનંદ શતાબ્દી સિરીઝમાં નવીન સંસ્કરણ તરીકે પ્રગટ થયેલાં અને પ્રકાશિત કરાવવા ધારેલાં ગ્રંથ-પુમાં તેમનું જીવન ઓતપ્રોત થયેલું હતું. પ્રાસંગિક સમયેચિત ભાવનાવાહી લેખે લખવા તરફ પણ તેઓનું લક્ષ હતું.
નામાંકિત છે. પ્રાણલાલભાઈ નાણાવટી, ડે. મણિભાઈ કાપડીઆ, ડે. ચંદુભાઈ વૈદ્ય, વયેવૃદ્ધ જમનાદાસ વૈદ્ય જેવા અનુભવી બહેશ જૈન ડે. વૈદ્યોની લાગણીભરી અમૂલ્ય સેવા-સલાહ, ઉરચ ઓષધો તથા વડોદરાના ભાવિક શ્રી સંઘના અનેક શક્ય ઉપચારો સફળ થઈ શક્યા નથી. ખંભાતથી વિજયવલ્લભસૂરિજી આદિએ, અમદાવાદથી વિજયઉમંગસૂરિજી આદિએ, પાટણથી પ્રવર્તકજી મહારાજના પરિવારના પુણ્યવિજયજી મ. વિગેરેએ દર્શાવેલ સહાનુભૂતિહાર્યા આશ્વાસનેથી અને સહવર્તમાન શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી, મિત્રવિજયજી, વિશુદ્ધવિજયજી આદિનાં પ્રયત્નોથી ગંભીર માંદગીના કષ્ટભર્યા સમયમાં પણ વિશુદ્ધ વેશ્યા જાળવી શક્યા. આત્માનંદમાં મગ્ન રહી, ગુરુ-ચરણ-શરણ સ્વીકારી ચરણ નામને યથાર્થ સફળ કર્યું.
અન્તિમ સંદેશ. ક્ષણભંગુર ચંચલ દેહને વિશ્વાસ ન હોઈ શકે. વિનશ્વર વસ્તુ વિનષ્ટ થાય તેમાં હર્ષ-શોક શા માટે? આત્મા તો અનિશ્વર-અમર છે. સુખ-દુઃખવેદના એ શુભાશુભ કર્મજન્ય છે, એથી જે રીતે-કર્મ-બંધન થાય, પરંતુ સમસ્ત કર્મોને ક્ષય થાય એ રીતે-પ્રવૃત્તિ કરવી તે આત્મહિતાવહ છે. રાગ-દ્વેષને અભાવ-સમભાવ, કષાય-મુક્તિ એ જ્ઞાનાનંદમયી મુક્તિની પ્રાપ્તિ માટે શ્રેષ્ઠ ચાવી જ્ઞાની મહાત્માઓએ દર્શાવી છે. “વસમસા શુ સામ' જ્ઞાનીઓએ શ્રમણત્વને ઉપશમ દ્વારા સારરૂપ ફરમાવ્યું છે. ઉપશમ કરનાર આરાધ્ય આરાધે છે-આરાધક થાય છે. પરમ પવિત્ર જન પ્રવચનના પરમ હિતકર મુદ્રાલેખને લક્ષમાં રાખી ઉપશમભાવને આદર કરી હું પણ સકળ શ્રી સંઘને ખમાવું છું. મન, વચન, કાયાદ્વારા હારા તરફની કેઈ પણ પ્રવૃત્તિથી કેઈનું દિલ દુભાયું હોય તો તે બદલ અંત:કરણથી ક્ષમા યાચું છું. સૌનું શ્રેય થાઓ એ શુભ ભાવના ભાવું છું. –ચરણુવિજય
( પ્રેષક-લા. ભ. ગાંધી. ),

Page #23

સ્વ૦ મુનિશ્રી ચરણવિજયજી
તાજેતરની માંદગી હાલતમાં લેવાયેલી મિ
૪૫
ખંભાત
મુનિશ્રી ચરણવિજયજી ' એટલે પૂરુ આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસુરીશ્વરજી મહા રાજને જમણા હાથ, સુરિજીની આજ્ઞા એ એમને જીવન મંત્ર હતા. મુનિશ્રીના સ્વવાસના સમાચાર સૂરિજીના હૃદયને આધાત પહાંચાડે તે સ્વાભાવિક છે. આ દુઃખદ સમાચાર મળતાં અત્રે શેક પ્રદર્શિત નિમિત્તે દેવવંદન વગેરે ક્રિયાએ કરવામાં આવી હતી, અને સદ્ગતના આત્માની શાન્તિ અર્થે કઇક કરવાની યેજના આવેલ છે.
વિચારવામાં
વાદરા
મુનિશ્રી ચરણવિજયજી મહારાજને એ પહાડી અને કદાવર દેહ આમ ક્ષીણ થતું આવશે એવી કલ્પના પણ ઘડીભર માણસને વિસ્મયમાં નાંખે એવું તેઓશ્રીનું શરીર હતું.
છેલ્લા છ માસથી એ શરીરમાં કાઇ જીવલેણ દર્દી પ્રવેશ કર્યાં.
ખંભાત અને વડાદરા, અને સ્થાનેએ તે માટે સતત પ્રયાસા કરવામાં આવ્યા પરંતુ તે નિષ્ફળ ગયા, અને તા. ૫ મી ના રાજ તેએશ્રીએ આ ફાની દુનિયાને ત્યાગ કર્યાં. વિજયકસ્તૂરસૂરિજીએ શ્રી ચરવિજયજી મહારાજની માંદગીમાં છેલ્લા છ માસથી અંત સુધી બહુ ધાર્મિક ક્રિયા કરાવી યેાગ્ય સારવાર કરી હતી. અન્તિમ કાળે પણ તેઓએ ચસરણ્ યન્ના, પ્રતિક્રમણ, સધારા પે રસીની ધાર્મિક મંગળભાવના સંભળાવી સદ્ગતને સમાધિપૂર્વક અંતિમ શુભ આરાધના કરાવી હતી. વડાદરાના ભાવિક જૈન શ્રીસંઘે આબાલવૃદ્વ સૌએ સદ્ગતને બહુ ભકિતથી અંતિમ માન આપ્યું હતું. બહુ ઉત્સવ ક વાજતે-ગાજતે નવ બાલ-યુવક-વૃદ્ધો સાથે સ્મશાનયાત્રા નીકળી હતી. આખે રસ્તે ગુલાલ ઉછાળવાની તથા અન્ન-દ્રવ્ય-દાનાદિ ક્રિયા ચાલુ હતી. અગ્નિસંસ્કારના શ. પર) અને કપડાની ઉછામણીના રૂા. ૭૨, મેાલી ભાવિકાએ લાભ લીધા હતા. લગભગ એક મણ સુખડ અને બીજી ઉત્તમ વસ્તુઓથી સદ્ગતના શરીરને અગ્નિસંસ્કાર થયેા હતો. સદ્ગતના માનમાં અઠ્ઠાઇઓવ કરવા શ્રીસધે સ્મશાનમાં જ રૂા. ૫૦૦) જેટલી ટીપ કરી છે તે તે એચ્છવ થાડા દિવસમાં શરૂ થશે.
સદ્ગતના સ્વર્ગવાસથી થયેલી દિલગીરી દર્શાવવા ઠેકઠેકાણેથી સ ંખ્યાબંધતારો અને પો આવી રહ્યા છે, જેમાંના મુખ્ય મુખ્ય શ્રી સંધ આગળ વાંચી સંભળાવ્યા છે.
(મળેલુ)

Page #24

કિરીટ
છે જૈન બંધુઓની સંવત્સરી નિમિત્તે ક્ષમાપના. હું
ક્કર
દેહરા માનવ જીવન આરશી, આજ નિહાળે નેત્ર, અવલોકે નિજ આત્મને, એ જ ધર્મનું ક્ષેત્ર. ૧ ધર્મ અને સત્કર્મનાં, કીધાં શું શું કાર્ય ? કયાં કેવી ભૂલે કરી ?, એ સમજે તે આર્ય. ૨ સંવત્સરી સુપર્વનું, નિર્મળ નેક સ્વરૂપ ક્ષમાં ધર્મ આરાધના, આજ બને તદ્રુપ. ૩
હરિગીત છંદ ઉં કે નવું શીખવે સદા, શુભ પર્વ આ સંવત્સરી, શ્રી નૈન ધાર્મિક તત્વ, ગ્રહ, અધિક ઊંડા ઉતરી; તપ એ જ સૌ શાસ્ત્રોતણું, સિદ્ધાંતકે સાર છે, ઝળકી રહ્યું નિન, એ તપસ્થંભને આધાર છે. પિતાતણ રહેણી અને, કરણી સદા નીરખ્યા કરો, સધર્મમાં આગળ ધસે, ને પાપથી પાછા ફરો; આરોગ્ય હે, આબાદ હો, સકુટુમ્બ સુખમાં હો સદા, આશિષ આપું એ જ કે, નહીં ધર્મને ભૂલે કદા.
%
%
%
%
%
%
રેવાશંકર વાલજી બધેકા
Costell
oSiost
*

Page #25

કાર અને
A
ખાલી
Din
૧. શ્રી લેડી વિલીંગ્ઝન અશક્તાશ્રમ સુરત સને ૧૯૩૬ ની સાલને રિયેટ તથા હિસાબ,
મનુષ્યની સેવા અને અશક્ત મનુષ્ય ઉપર અનુકંપા ધરાવતી આ સંસ્થા અને તેના કાર્યવાહકોને આ નિ:સ્વાર્થ સેવા માટે ધન્યવાદ ઘટે છે. પચીશ વર્ષ થયા આ ખાતું ચાલે છે. જેમાં હજારા મનુષ્યાનું પાલનપેાષણ, રક્ષણ, દવાદારૂ અને નિભાવ થયા કરે છે અને તેને અંગે એક દવાખાનું પણ સુવ્યવસ્થિત રીતે સંસ્થાના વહીવટની જેમ ચલાવવામાં આવે છે. આ વર્ષમાં ૨૫૩) અશક્તોને એછાવત્તા સમય માટે રક્ષણ આપવામાં આવ્યું હતુ જેમાં ૮૯ અશક્તો તદ્દન સારા થયા હતા. આ જેવા તેવા પુણ્યના વિષય નથી. મેનેજીંગ કમીટી અને તેના પ્રમુખ શ્રી શેઠ દલીચંદ વીરચંદની લાગણી તેના ખતાળુ ને દયાળુ હૃદયની સાક્ષી પૂરે છે. આવા અશક્તાશ્રમ દરેક મેટા શહેરમાં હાવાની જરૂર છે. સારી વ્યવસ્થા, વહીવટની ચાખવટ અને લાગણીયુક્ત કા વાહી હેવાથી જનસમાજ તરફથી ત્યાંની અનેક સગવડા માટે પૈસા મળ્યે જાય છે. તેની હવે પછીની જરૂરીયાત દાનવીરાએ પૂરી પાડવાની રહે છે, સુકૃતની મળેલી લક્ષ્મીના સદુયેાગ આવા ખાતાની સેવા કરવાથી અને આર્થિક સહાય આપવાથી થાય છે. તેવા મનુષ્યને પુણ્યબંધ થયા કરે છે. તેના રિપોર્ટનું અવલાકન કરતાં તેની વ્યવસ્થા અને થતી સેવા માટે આનંદ જાહેર કરીએ છીએ. દરેક રીતે મદદને પાત્ર હોઈ ભવિષ્યમાં તેની ઉન્નતિ ઇચ્છીએ છીએ.
૨. શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજના વ્યાખ્યાન: ભાગ ૧ લેા-આ ચાતુર્માંસમાં કરાંચી શહેરમાં બિરાજમાન શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજે જાહેર વ્યાખ્યાના આપવા શરૂ કરેલા છે. જૈન અને જૈનેતર પ્રજા તેનેા સારા લાભ લે છે. ત્યાંના કેટલાક પ્રસિદ્ધ પત્રકાર તે પાતાના પેપરમાં પ્રકટ કરે છે. આ શહેરમાં મુનિમહારાજાઓનુ` ચામાસુ` પ્રથમ હોવાથી તેમજ મહારાજશ્રી પણ ઉદાર વિચાર ધરાવનાર વિદ્વાન હાવાથી દરેક વ્યાખ્યાના વિદ્વત્તાપૂર્ણ, જનરુચિકર અને અસરકારક આપવામાં આવે છે. વાચકવર્ગને તેમાંથી ઘણું જાણવાનું મળે છે. દરેકને મનનપૂર્વક વાંચવા સૂચના છે. કિંમત ચાર આના. પ્રકાશક—વીકમચંદ તુલસીદાસ મહેતા, ડેન્સેા હેાલ, કરાંચી.

Page #26

ATTENTIBITIFESTEHTTINITE NILAVDIESIBILE SHIBITI TIL ARTI III whil
Trti Ellu IIIIIIIIIIII JANI BHIL
THE
ચ ર્ચા
પ ત્ર.
હાલમાં “ પ્રજાબંધુ ” પેપરની ભેટ તરીકે “ રાજહત્યા ” નામનો ગ્રંથ પ્રકટ થયો છે જેના લેખક શાહ ચુનીલાલ વર્ધમાન છે જેઓ જૈન છે. આ ગ્રંથમાં તેના લેખકે જૈન સાધુઓ અને શ્રાવક ઉપર ઘણું જ હલકા આક્ષેપ કરેલા હોવાથી શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ માસિક કે જે મુનિ સંમેલનમાં થયેલ ઠરાવ અનુસાર પ્રગટ થતાં માસિકના વ્યવસ્થાપક દ્વારા તે માટે એક પત્ર લખવામાં આવેલ તેને જવાબ પણ આ ગ્રંથના લેખકે આપેલ છે જે ઘણું પેપરોમાં પ્રગટ થયેલ છે તે જોતાં તેનો જવાબ અમોને સંતોષકાસ્ક લાગ્યો નથી પરંતુ ઉડાઉ છે. તે ગ્રંથમાં કાલ્પનિક પાત્રો ગોઠવી, કેટલાક કલ્પિત પ્રસંગે યોજી મુનિ અને શ્રાવકોને અયોગ્ય સ્થિતિમાં ચિતર્યા છે. તેમણે જે જવાબ આપ્યો છે તેમાં પિતે કરેલી ભૂલ સુધારવાને બદલે તેમના તે જવાબમાં તેમનું વલણ ખેદ ઉપજાવનારું છે. એક જૈનના હાથે લખાયેલા ગ્રંથમાં મુનિઓ અને શ્રાવક ઉપર આવી જાતના આક્ષેપ કાલ્પનિક ચિત્રોમાં રજૂ કરાયા તે ખેદ ઉપજાવનારી બીના છે તેમજ ઈતિહાસના નામે કે હાને આવા કાલ્પનિક લખાણો કે અઘટિત ટીકાઓ લખાય કે ચિતરાય તે કોઈ પણ રીતે ચોગ્ય નથી. જેથી શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ માસિકને અધિપતિની આ પ્રવૃત્તિ યોગ્ય છે અને તેમણે શાંતિપૂર્વક આ સંબંધમાં પ્રયત્નો કરવા તેમજ શ્રીયુત ચુનીલાલ વર્ધમાન શાહને પણ અમે સૂચના કરીએ છીએ કે તેઓશ્રી આ પ્રકરણનો સંતોષકારક નિવેડો લાવે.
૩. જિનવાણું-તુલનાત્મક દર્શનવિચાર (આવૃત્તિ બીજી ) મૂળ લેખક હરિસત્ય ભટ્ટાચાર્ય, કલકત્તા. અનુવાદક: સુશીલ, ભાવનગર. પ્રકાશક: વૈદ્યરાજ નગીનદાસ છગનલાલ, ઊંઝા આયુર્વેદિક ફાર્મસી-અમદાવાદ. જૈનેતર વિદ્વાન આ ગ્રંથના મૂળ લેખક હેવા છતાં જૈન દર્શનનું સ્વરૂપ તુલનાત્મક દ્રષ્ટિએ સર્વ કેાઈ સરલતાથી સમજી શકે તે રીતે નવ પ્રકરણોમાં લખેલ છે. અનુવાદક મહાશયે મૂળ લેખકનો આશય જાળવી યોગ્ય રીતે અનુવાદ કર્યો છે. પંડિતજી સુખલાલજીનું નિદર્શન પણ ટુંકાણમાં વાંચવા જેવું છે. કિંમત બાર આના, સારા કાગળ, સુંદર ટાઈ૫ સુશોભિત બાઈડીંગમાં ગ્રંથ પ્રકટ થયેલ હોવાથી મૂલ્ય યોગ્ય છે. મળવાનું સ્થળ પ્રકાશકને ત્યાંથી.
૪. શ્રી મહેન્દ્ર જૈન પંચાંગ-સંવત ૧૯૯૪ની સાલનું પંચાંગ. કર્તા મુનિરાજ શ્રી વિકાશવિજયજી. લાંબા વખતથી જૈન અને અન્ય જ્યોતિષ ગ્રંથનો અભ્યાસ કરી આ પંચાંગ તૈયાર કરવામાં આવે છે. સૂક્ષ્મ ગણિતવડે અને સાયન, નિયન પદ્ધતિની કેટલીક હકીકતો સાથે તેયાર કરવામાં આવે છે. પ્રયાસ સ્તુતિપાત્ર છે. કિંમત બે આના. પ્રકાશક-અમૃતલાલ કેવળદાસ મહેતા, –નાગજી ભુદરની પોળ,-અમદાવાદ.

Page #27

છેલ્લા પ્રકાશનો
૧ શ્રી વસુદેવલિંડિ પ્રથમ ભાગ. ૩-૮-૦ ૬ શ્રી જૈન મેઘદૂત
૨-૦-૦ ૨ શ્રી વસુદેવ હિડિ ,, દ્વિતીય અંશ ૩-૮-૦ ૭ શ્રી ગુરૂતત્વ વિનિશ્ચય
૩-૦-૦ ૩ શ્રી બૃહત્ કહપસૂત્ર (દસૂત્ર) ૧ ભાગ ૪-૦-૦ ૮ ઐન્દ્રસ્તુતિ ચતુર્વિશતિકા ૦-૪-૦ ૪ શ્રી બૃહત ક૯પસૂત્ર(છેદસૂત્ર) ૨ ભાગ ૬-૦-૦ ૯ ચોગદર્શન તથા યોગવિંશિકા ૫ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિરચિત ટીકા ચાર
- હિંદી ભાષાંતર સાથે ૧-૮-૧ કેમગ્રંથ ૨-૦-૦ ૧૦ ચેઇનંદણ મહાભાસ
૧-૧૨-૦
|
નવા પ્રકટ થયેલા ગુજરાતી ગ્રંથા. ૧ શ્રી સામાયિક સૂત્ર, મૂળ ભાવાર્થ વિશેષાર્થ સહિત.
રૂા. ૦–૨-૬ ૨ શ્રી વસિરાઈ પ્રતિક્રમણ 55
રૂા. ૦-૧૦-6 ૩ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર
ગુજરાતી તથા શાસ્ત્રી બંને અક્ષરોવાળી બુક. ( શ્રી જૈન એજ્યુકેશન બડે જૈન પાઠશાળાએ
| માટે મંજુર કરેલ ), રૂા. ૧-૪-૦ રૂા. ૧-૧૨-૦. ૪ શ્રી શત્રુંજય તીર્થને પંદરમો ઉદ્ધાર અને સમરસિંહ, રૂા. ૦–૨-૦ ૫ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ વર્તમાન ઉદ્ધાર અને કર્મશાહ ચરિત્ર પૂજા સાથે. રૂા. ૦-૪-૦ ૬ શ્રી તીર્થંકર ચરિત્ર. ( ભાષાંતર )
- રૂા. ૦-૧૦-૦ ૭ શ્રી વીશ સ્થાનક પદ્ય પૂજા ( અર્થ, વિધિ-વિધાન, યંત્ર, મંડળ વગેરે સહિત )
રૂા. ૦-૧૨-૦
છપાતાં ગ્રંથા. ૧ શ્રી વસુદેવહિલડિ ત્રીજો ભાગ.
( ૩ પાંચમો છઠ્ઠો કર્મ ગ્રંથ. ૨ શ્રી ગુણચંદ્રસૂરિકૃત શ્રી મહાવીર ચરિત્ર, ભાષાંતર ૪ શ્રી બ્રહ૯૯૫ ભાગ ૩-૪.
શ્રીસ્તોત્રસં'દાહ નિરંતર પ્રાતઃ કાળમાં સ્મરણીય, નિર્વિદનપણ પ્રાપ્ત કરાવનાર, નિત્ય પાઠ કરવા લાયક નવસ્મરણો સાથે બીજા પ્રાચીન ચમત્કારિક પૂર્વાચાર્ય કૃત દશ સ્તોત્ર, મળી કુલ ૧૯ સ્તોત્ર, તથા ૨૪ના કર પચીશી, અને બે ય વિગેરેના સંગ્રહ આ ગ્રંથમાં આવેલ છે. ઊંચા કોગળા, જેની સુંદર અક્ષરેથી નિર્ણય સાગર પ્રેસમાં છપાએલ, સુશોભિત બાઈડીંગ અને શ્રી મહાવીરસ્વામી તથા ગૌતમસ્વામી અને એ પૂજયપાદ ગુરુ મહારાજાઓની સુંદર રંગીન છબીઓ પણ ભક્તિનિમિત્તે સાથે આપવામાં આવેલ છે, આટલો મોટો સ્તોત્રોને સંગ્રહ, અને આટલી છખી અને સુંદરતા છતાં સર્વ કઈ લાભ લઈ શકે જે માટે મુલથી પણ ઓછી કિંમત માત્ર રૂા. ૧-૪-૦ ચાર આના. ( પોસ્ટેજ જુદુ ) રાખેલ છે. પર્યુષણ પર્વ નજીક આવતા હોવાથી પ્રભાવના કરવા લાગ્યુ ક છે, નિય સ્મરણ કરવા લાયક હોવાથી લાભ લેવા જેવું છે.
લખેઃ— શ્રી. જૈન આમાનદ સભા-ભાવનગર,

Page #28
Reg. No. B 181, બ ને ભાગની થાડી નકલ સીલીકે છે— શ્રી બૃહતક૯પસૂત્ર બીજા ભાગ, ( મૂળ, ભાષ્ય, ટીકા સહિત. ) - અતિમાં... આ છેદસૂત્રને બીજો ભાગ પ્રાચીન ભંડારોની અનેક લિખિત પ્રતો સાથે રાખી અથાગ પરિશ્રમ લઈ સાક્ષરવર્યો મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજે સંશોધન કરી તૈયાર કરેલ છે. પ્રથમ ભાગ કરતાં બોર ફામનો વધારો થતાં ઘણો જ મોટો ગ્રંથ થયેલ છે અને તે સુંદર બ્લ ઉંચા ટકાઉ કાગળ ઉપર, સુંદર શાસ્ત્રી અક્ષરોમાં, શ્રી નિર્ણયસંગર પ્રેસમાં મોટો ખર્ચ કરી છપાવેલ છે. સુશાભિત મજબુત કપડાનું બાઈડીંગ કરાયું છે. આવું પ્રાચીન સાહિત્ય સુંદર રીતે પદ્ધતિસરનું પ્રકાશન ફક્ત આ સભા જ કરે છે. જૈન જૈનેતર વિદ્વાનો અને હિંદની કોલેજના પ્રોફેસરો, પશ્ચિમાન્ય અનેક વિદ્વાન મુક્તકઠે પ્રશંસા કરે છે. કિંમત રૂા. 6-0-0 લેવામાં આવશે. ( પેસ્ટેજ જુ 6) શ્રી વીશ સ્થાનકે ત૫ પૂજા ( અર્થ સાથે. ) E ( વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન તથા મંડળ સહિત ) વિસ્તારપૂર્વક વિધિ વિધાન, નોટ, ચૈત્યવંદન, સ્તવને, મંડળ વગેરે અને સાદી સરલ ગુજરાતી ભાષામાં અર્થ સહિત અમાએ પ્રકટ કરેલ છે. વીશ સ્થાનક તપ એ તીર્થ‘કરનામકર્મ ઉપાર્જન કરાવનાર મહાન તપ છે. તેનું આરાધન કરનાર પ્લેન તથા બંધુઓ માટે આ ગ્રંથ અતિ મહત્વના અને ઉપયોગી છે. શ્રી વીશ સ્થાનક તપનું મંડળ છે, તેમ કોઈ અત્યાર સુધી જાણતું પણ નહોતું, છતાં અમાએ ઘણી જ શોધ ખોળ કરી, પ્રાચીન ઘણી જ જૂની તાડપત્રની પ્રત ઉપરથી માટે ખર્ચ કરી, ફેટ બ્લેક કરાવી તે મંડળ પણ છપાવી આ બુકમાં દાખલ કરેલ છે. આ એક અમૂલ્ય ( મંડળ ) નવીન વસ્તુ જિનાલય, ઉપાશ્રય, જ્ઞાનભંડાર, લાઈબ્રેરી અને ઘરમાં રાખી પ્રાતઃકાળમાં દર્શન કરવા લાયક સુંદર ચીજ છે. ઊંચા કાગળ ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઈપમાં છપાવી સુશોભિત બાઈંરીંગથી અલંકૃત કરવામાં આવેલ છે છતાં કિમત બાર આના માત્ર રાખવામાં આવેલી છે. પિસ્ટેજ જુદું'. આનદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસ માં શેઠ દેવચંદ દામજીએ 'છાયું.–ભાવનગર. For Private And Personal Use Only