________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી રાણકપુર તીના ઇતિહાસ
૧૮૭
પ્રથમ સપાટીએ જઈને ઊભા રહીએ છીએ કે યુગાદીશ્વર શ્રી આદિનાથ પ્રભુનાં દર્શન થાય છે. ત્યાંથી ચાતરમ્ દૃષ્ટિ નાંખતાં સુંદર દેરી અને આરસના મજબૂત સ્થંભા દેખાય છે, મદિરના આખો દેખાવ ત્યાંથી એવા રમણીય લાગે છે કે ઘડીભર ત્યાં ઊભા રહી મદિરની કલામય બાંધણીનાં દર્શન કરવાનું મન થાય. મંદિરજીમાં કુલ ૧૪૪૪ થાંભલા છે. થાંભલ્લાની લાઇનની લાઇન લાગેલી છે, પણ ખૂબી એ છે કે એક પણ થાંભલે દેરીની આડે નથી. ત્રાંસમાંથી જીવે તે પણ દર્શન થાય. થાંભલાની સામે થાંભલેા અને દેરીની સામે દેરી છે. કેટલાક થાંભલા તે બહુ જ કિ ંમતી કારીગરીવાળા છે, ચારે બાજુ ૭૨ દેરીઓ છે. ચારે ખૂણે મે મદિરજી—માટી દેરીઓ છે. આ દરેકના સભામંડપ ને રંગ મંડપ પણ અલગ અલગ છે. મુખ્ય મંડપ ઉપર માળ પણ- છે. ચારે બાજુ એવા જ માળ છે. એકલા યાત્રી તેા જરૂર ભૂલી જાય કે મે' અહીં દર્શન કર્યાં કે નહિ ? અસ કલાકારની ખરી ખૂબી, અદ્ભુત રચનાકૌશલ્પ અને નિર્માણુચાતુ ઉતર્યુ` છે. અહીંના થાંભલા ગણતાં માણુસ ભૂલી જાય છે, અમને એવું અભિમાન હતું. ૧૪૪૪ થાંભલા ગણવા એમાં તે કઇ મોટી વાત છે ? પણ અભિમાન અહીં ઉતરી ગયું. અમારી પહેલા ઘણાએ થાંભલા ગણવાના પ્રયત્ને કર્યાંનાં નિશાન ત્યાં હતાં એમાં અમારા વધારા થયા પણ થાંભલા ગણી શકાયા નહિ
અહી
અદ્ગિ' અમે કેટલાક શિલાલેખો લીધા તેમજ પૂ, પા. આચાય મહારાજશ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિજી મહારાજના વિદ્વાન શિષ્યરત્ન પ્રવ`કજી શ્રીમાન ભુનિવજયજી મહારાજ તથા અન્ય બાલમુનિરને ત્યાં હાજર હતા અને એ મહાત્માએ જ થાંભલા ગણવાનુ શુભ કામ શરૂ કર્યું. બધાયે યથાશક્તિ પ્રયત્ના કર્યાં પણ ૧૪૪૪ ની સંખ્યા પૂરી ન થઇ શકી. અમને લાગ્યુ કે હવે પ્રયત્ન કરવામાં આપણે કુલભૂત થઈ શકીએ તેમ નથી. આ મંદિર”માં ૮૪ વિશાલ ભોંયરાં હતાં. આજે મૂલમદિરજીમાં પાંચ ભોંયરાં અને ખીજા કે દહેરાસરામાં એ ભેાંયરા મળી કુલ સાત ભોંયરાં છે, અમે કુલ સાતે ભોંયરાં જોયાં. ભોંયરામાં ચૌદમી શતાબ્દિથી લઈને સત્તરમી શતાબ્દિ મુધીમાં અને સુંદર જિનપ્રતિમા છે, કેટલીક સુંદર ચાવીશી છે. ધાતુની પ્રતિમા પણ વિપુલ સંખ્યામાં છે. એક ભેાંયરામાં ૧૫૧૧ ની સંવતને સુંદર માયાગપટ છે. આવા આયાગપટે મથુરાના કંકાલીટીલામાંથી નીકળ્યા છે જે બેથી અઢી હજાર વર્ષ જેટલા પ્રાચીન છે. આ આયાગા જૈના પોતાના ઘરમાં પૂજા માટે રાખતા, સેાળમી શતાબ્દિ સુધી આયાગપટા બન્યા હતા તેમ આ રાણકપુરજીના આયાગપટેથી માલૂમ પડે છે. આ ભોંયરામાં બિરાજમાન જિનવરેન્દ્રની બધી પ્રતિમાએ ધાતુની પ્રતિમાએના પણ શિલાલેખ લેવામાં આવે તે જૈન ધર્મના પ્રતિહાસમાં કેટલુંક નવું જાણવાનું મળે તેમ છે. કેટલાયે આચાર્યાંનાં નામ, દાનવીર ગૃહસ્થાના કુટુસ્પ્રેના નામ તથા કાર્યો જાણવા મળે છે. અમે કેટલીએક વિશિષ્ટ શિલાલેખાવાળી જિનપ્રતિમાના લેખા સવાર ઉતારી લીધાં છે તથા ભોંયરામાં કેટલી કેટલી પ્રતિમાઓ છે તે પણ નોંધી લાવ્યા છીયે; પણુ લંબાણુના ભયથી તે બધું નથી આપતા.
આ સિવાય ખીજાં એ સુદર પ્રાચીન જિનમંદિરો છે. એક યદુકુલતિલક બાલબ્રહ્મ
For Private And Personal Use Only
