________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
-
- -
-
- -
-
-
-
૧ણ
-----
પ્રાચીન પુસ્તકો અને પુસ્તકાલય ૧૬ શ્રીયુત રાજેન્દ્રલાલ મિશ્ર (બંગાલ તથા વિકાનેરના પુસ્તકોની સૂચી. ૧૭ ફાર્બસ સભાના તથા કવિ દલપતના ગ્રંથની સૂચી. ૧૮ ૉ. વેલણકરનું ડેકકન કેલેજના પ્રાચીન ગ્રંથનું (અંગ્રેજીમાં) કેટલૅક.
૧૯ છે. હીરાલાલ રસિકદાસ કાપડીયાનું પૂના ભાંડારકર ઈન્સ્ટીટયુટના જૈન ગ્રંથનું સૂચીપત્ર (અંગ્રેજીમાં).
પૂર્વ કાલમાં પણ આવી વ્યવસ્થિત સૂચીઓ કરવા તરફ વિદ્વાને પ્રવૃત્તિ કરતા હતા. તે પદ્ધતિની એક પ્રાચીન ગ્રંથસૂચી, જેનું નામ શુદત ટિcs નિયા છે તે મળી આવી છે. આ સૂચીમાં આગમ, ન્યાય, વ્યાકરણ, છન્દ, સાહિત્ય, નાટક, તિષ, શકુનેગાસ્નાયમંત્રક૯૫, સામુદ્રિક, પ્રકીર્ણક વિગેરે વિષયના પુસ્તકો જુદા જુદા વિષયોના વિભાગોમાં લખ્યાં છે. તેમાં ગ્રંથનું નામ, તેના કર્તા–વૃત્તિ–વૃત્તિકર, ગ્રંથનું પરિમાણ, શ્લેક, પિજ વિગેરે તમામ હકીકત બહુ સુંદર રીતે વિદ્વત્તાપૂર્વક લખી છે. આવી સૂચીઓ પહેલા ઘણીય હશે અને તેને ઉપગ પણ બહુ થતું હશે.
વાચકે જોઈ શકશે કે આપણું હિન્દીમાં પૂર્વકાળમાં જ્ઞાનપૂજા કેટલી ઉન્નતિ ઉપર પહોંચી હતી ? આપણું સાહિત્ય કેટલું સમૃદ્ધ થયું હતું ? આપણુ વિદ્વાનોએ કેટલી કુશળતાપૂર્વક બુદ્ધિનો ઉપયોગ કર્યો હતે અને આપણુ રાજા-મહારાજા તથા ઉદાર ધનિક દાનપુરૂષોએ આ કાર્યમાં કે સુંદર ફાળે આપી આપણી સંસ્કૃતિને દૈવિક બનાવી છે. લગભગ બે હજાર વર્ષમાં પુસ્તકકલામાં પણ ભારતે સારી સરખી પ્રગતિ કરી છે એમ દરેકને માનવું પડે છે. "
અત્યારે પહેલાં કરતાં પુસ્તકોને લખવાં, છપાવવાં, સુંદર, આકારમાં ફેશનેબલ કરવા વિગેરેનાં સાથને વધ્યાં છે, માટે હવે આપણે વધુ ઝડપથી, સાવધાનીથી અને બુદ્ધિમત્તાપૂર્વક સુંદર કાર્ય કરી બતાવવાનો પ્રસંગ છે. બીજા દેશોએ આપણા કરતાં વધારે પ્રગતિ કરવા માંડી છે તે હિસાબે વીસમી સદીમાં આપણે પાછળ છીએ. ખુશીની વાત છે કે ભારતમાં આપણું કેટલાક રાજવીઓને વિદ્યા-સાહિત્યને શેખ લાગે છે તેથી તેઓ સત્તા
૧ છાપેલ પુસ્તકનાં પણ કેટલાંક સૂચીપત્રો છપાયા છે, જેમાં ડં. ગેરીનેટ ( A. Guerinot) નું જૈન ગ્રંથનું કેટલાંક, શ્રીમાન્ બુદ્ધિસાગરજીનું મુદ્રિત જેન ગ્રંથ સૂચી તથા સેન્ટ્રલ લાયબ્રેરીનાં પુસ્તકે મુખ્ય છે.
૨ સત્તર અઢાર નંબરના સૂચીપત્રો હજી સુધી બહાર પડયાં નથી, છપાઈ રહ્યાં છે. ૩ આ દૃષ્ટિના આખી ય જૈન સાહિત્ય સંશોધકમાં છપાણી છે.
For Private And Personal Use Only
