________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-www w w w w -
પ પપ પ
પ પvvvv
૧૭૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. સેવા માટે પિતાનું નામ લખાવે છે ત્યારે તે પોતાની જાતને અધિનાયકને અર્પણ કરી દે છે તેમ જ હલકામાં હલકું કાર્ય કરવા તત્પર રહે છે એટલું જ નહિ પણ જે કાર્ય કેઈ ન કરે એમ હોય તે કરવાને પણ તે તૈયાર રહે છે. તે જ સાચે
સ્વયંસેવક પોતે સુખી થાય છે અને બીજાને સુખ આપનાર થાય છે. જે પિતાની જ ઈચ્છાથી પોતાની નિયુક્તિ ઈચ્છે છે અને જો એ સ્થાન ન મળે તે દુઃખી અથવા ઉદ્વિગ્ન થાય છે તે પોતે સુખી થઈ શકતો નથી તેમજ બીજાને પણ સુખી કરી શકતો નથી. તે એ ક્ષેત્રમાં પાપાચાર શરૂ કરે છે. કદાચ રાગાદિવશ થઈને તેને અધિનાયક ઇચ્છિત સ્થાન આપી દે છે તે તે સ્થાનની
ગ્યતા નહિ હોવાથી ત્યાં પણ તેને શાંતિ કે સુખ મળી શકતાં નથી. તે પોતાની જાતને ઉપહાસપાત્ર બનાવે છે એટલું જ નહિ પણ પોતે દુઃખી થાય છે અને બીજાને દુઃખી કરે છે. એટલા માટે જ ડાહ્યો માણસ અધિનાયકના સ્થાન–વિન્યાસમાં કદી પણ અડચણકર્તા નથી થતું.
એવી રીતે પ્રકૃતિદેવીના પાત્ર-વિન્યાસમાં અડચણ કરવી અથવા અસં. તેષ સેવ એ અવિવેક છે. પ્રકૃતિદેવીએ માણસની પરિસ્થિતિ, કર્તવ્યાકર્તવ્યને અધીન થઈને જ તેનું સ્થાન નક્કી કરીને તેને ઉત્પન્ન કર્યો છે. એમાં કઈપણ જાતની ભૂલ નથી જ. જે માણસ આ વાત માનતો નથી તે પ્રકૃતિદેવીની દૂરદર્શિતા, ન્યાયપ્રિયતા અને સર્વજ્ઞતાની મશ્કરી કરે છે, તે પ્રકૃતિદેવીના વાસ્તવિક સ્વરૂપની અવહેલના કરે છે. તે હંમેશાં અશાંત અને દુઃખી જ રહે છે. તેને જ નાસ્તિક કહી શકાય કે જે પ્રકૃતિદેવીએ પિતાને જે સ્થાને નિયુક્ત કર્યો હોય તેનાથી અસંતુષ્ટ રહે છે. એવી જ વ્યકિત રાગ-દ્વેષને વશ થઈને સંસારમાં પાપાચાર, મિથ્યાચારને પ્રસાર કરે છે, તે જુદી જુદી જાતના આડંબરોથી સંસારમાં દુઃખની સરિતા વહાવીને પિતે દુ:ખમાં ડૂબી જાય છે અને બીજાને પણ દુઃખમગ્ન કરે છે. એટલા માટે વિવેકી વ્યક્તિનું કર્તવ્ય છે કે પ્રકૃતિદેવીએ પોતાને જેવી બુદ્ધિ, જેવું સ્થાન, જે દેશ, જે જન્મ આપેલ હોય તેમાં સંતોષ માનીને એ જ ઉપકરણોથી ઉચ્ચતા માટે તૃષ્ણા ન દેખાડતાં અને નીચતાના આંસુ ન પાડતા પોતાનું કાર્ય કર્યું જાય, કેમકે એને મન ઉરચ-નીચ કહ્યું છે જ નહિ, તે તે ઈશ્વરીય વિન્યાસના આધાર પર સઘળું કરવા રાજી હોય છે.
સઘળા સ્થાને નાટકના પાત્રોની માફક યોગ્યતાનુસાર સરખા મૂલ્યના રાખવામાં આવ્યા છે, તેથી પાત્રભેદની ખાતર સુખ-દુઃખની આવશ્યકતા નથી જ. એ રીતે રહે છે તે જ સુખી છે. એ જ સુખને મૂલમંત્ર છે. એ જ શાસ્ત્રોનું તત્વ છે. એ જ મોક્ષનું આરંભ-સૂત્ર છે તેથી જ ભગવાન વ્યાસે કહ્યું છે કે—
अशान्तस्य कुतः सुखम् ?
For Private And Personal Use Only
