Atmanand Prakash Pustak 033 Ank 06

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 8

૧૩૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, વિશિષ્ટ પ્રકારનું નથી. ખરું મહત્વ તે ચેતનાનું જ છે. ચેતના એ જ જીવન્ત સત્ય તત્ત્વ છે. સ્વપ્નમાં નિરખેલી વસ્તુઓના સંબંધમાં મમત્વભાવ સેવી દુઃખી થવું તેના કરતાં વસ્તુના સ્વરૂપમાં શ્રદ્ધા રાખવી એ ઈષ્ટ છે.
તરમણિ અર્થાત્ “તે (પરમાત્મા ) તું જ છે” એ વેદાન્તનો મોક્ષ મંત્ર છે. આથી સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ અંતરાત્મા એ જ આરાધનાને પાત્ર છે. એની જ ભક્તિ ઘટે છે. સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ આત્માની ભક્તિ અને આરાધનાથી સત્ય સુખ, શાન્તિ અને અમરત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે. આત્માની ભક્તિ વિના અજ્ઞાન અને દુઃખમય દશા જ રહે છે. સત્ય સુખના વાંછુકેએ આથી આત્માને સાક્ષાત્કાર કરી લેવું જોઈએ. આત્માને સાક્ષાત્કાર એ જીવનનું સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક દયેય છે.
ભૌતિક વિશ્વ ચિત્તને પરાધીન હોવાથી તે નાના પ્રકારના અસંખ્ય ભાવોથી પરિપૂર્ણ એક મહાન ભાવરૂપ છે. વસ્તુઓ એ ભાવરૂપ છે અને ભાવનું સત્ત્વ અન્વીક્ષણમાં રહેલું છે એમ બકલી કહે છે. વેદાન્તીઓ અસ્તિત્વનું રહસ્ય આ પ્રમાણે જ સમજે છે. વેદાન્તીઓને સચિદાનંદ સ્વરૂપ આત્મા વિના બધું ચે ભ્રમરૂપ લાગે છે. આત્મા તેમને બ્રહ્મરૂપ લાગે છે. વેદાતીઓનું બ્રહ્મ વિષયક મંતવ્ય શબ્દાતીત છે. વાણીથી વ્યાખ્યય સર્વ વસ્તુઓના અસ્વીકારથી જ બ્રહ્મની વ્યાખ્યા થઈ શકે એમ વેદાન્તીઓ માને છે. આથી બ્રહ્મની વ્યાખ્યામાં “ નેતિ નેતિ (તે નહિ, તે પણ નહિ) એ શબ્દો ખાસ આવશ્યક થઈ પડે એ સમજી શકાય તેવું છે. વેદાન્તીઓ બ્રહ્મની વ્યાખ્યા કરતાં “ નેતિ નેતિ' એ શબ્દને વારંવાર ઉપયોગ અવશ્ય કરે છે.
આત્માનું અસ્તિત્વ દરેક ક્ષેત્રોમાં પ્રવર્તે છે. આત્માના અસ્તિત્વને અસ્વીકાર કે અવગણના ન જ થઈ શકે. ચેતનાને અસ્વીકાર કેમ થઈ શકે ? આત્મા મૂર્તિમંત દ્રષ્ટા છે. આત્મા મૃત્યુથી પર છે. આત્મારૂપી દ્રા સંબંધી જેને કંઈ જ્ઞાન જ નથી તે વસ્તુતઃ કંઈ નથી જાણતો એમ કહી શકાય. જીવનમાં આત્માને જ ખરો જાણવાનું છે. આથી આત્માનું સત્ય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરનારને દુન્યવી સવ જ્ઞાન નિરર્થક અને ભારરૂપ લાગે છે. આત્મજ્ઞાન એ જ ખરૂં જ્ઞાન છે. શાશ્વત્ર આત્માનું સત્ય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરનારને બીજા જ્ઞાનની શી જરૂર રહે ? આત્મા એ જ ખરૂં જીવન છે. આત્મા સર્વવિધ આધ્યાત્મિક ઉન્નતિનાં કારણરૂપ છે. આત્માનું જ્ઞાન એ જ સર્વોચ્ચ જ્ઞાન છે. એ જ્ઞાનમાં જ પરમસુખ છે. એ જ્ઞાન જ મુક્તિદાયી છે.