________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. લિચ્છવીએ તેનું સ્વાગત કરવા તૈયાર થયા. મગધ અને વૈશાલી વચ્ચે ગંગા નદી વહેતી હતી. નદીના એક કિનારે અજાતશત્રુનું સૈન્ય અને બીજી કેર લિચ્છવીઓને સમુદાય હાજર થઈ ગયે.
આનંદને મુંઝવણ થઈ. પિતે જે મગધની હદ છોડી વૈશાલીમાં જાય તે અજાતશત્રુ યુદ્ધ જાહેર કર્યા વિના ન રહે અને જે ત્યાંથી પાછા ફરે તે લિચ્છવીઓ નારાજ થાય. આનંદે નદીના કિનારે જ સ્થિરતા કરી, ત્યાં જ
એણે પિતાને દેહ છોડે. લિચ્છવીએ અને અજાતશત્રુ વચ્ચે સમાધાન થયું. બનેએ આનંદના દેહાવશેષને અડધો ભાગ લે એવી શરત સ્વીકારી. વૈશાલીમાં અને મગધમાં પણ આનંદના દેહાવશેષ ઉપર સ્તૂપે નિર્માયા.
વૈશાલીને વિશેષ વૃત્તાંત. હ્યુનચ્યાગે વૈશાલીનું વિશેષ વર્ણન આપ્યું છે. “ રાજ્ય ૫૦૦૦ લી. જેટલા વિસ્તારમાં છે. દેશની ભૂમિ ખૂબ રસાળ છે. આંબા, કેળાં અને બીજાં ફળ ભરચક નીપજે છે. લોકો પણ સૌજન્યવાળા અને પરોપકારી છે. એમને કઈ ધર્મ વિષે દુરાગ્રહ નથી. ”
ટીબેટી-ગ્રંથ-ખાસ કરીને દુલ્ય ગ્રંથમાં વૈશાલીને પૃથ્વી ઉપરના સ્વર્ગની ઉપમા આપવામાં આવી છે. હેટી મહેલાત, સુંદર બગીચાઓ, આરામકું જે અને વિવિધ પક્ષીઓના કર્ણપ્રિય કલરવને લીધે વૈશાલી બીજી અમરાવતી જેવું લાગતું. લિછવિઓના આનંદ-ઉત્સવો બારે માસ ચાલતા. એ ઉત્સવઆનંદને લીધે ખરેખર પ્રમોદના પ્રવાહ વહેતા.
વૈશાલીનું સ્થાન, લિછવિની રાજધાની વૈશાલી ક્યા સ્થાને હશે એ વિષે ઐતિહાસિકાનાં થડે મતભેદ છે. જનરલ કનિંગહામ, તિરહુતના મુઝફરપુર-જીલ્લામાં બસાઢ ગામને પુરાતન વૈશાલી તરિકે ઓળખાવે છે. સેંટ માર્ટીન એ વાતને ટેકો આપે છે. દુઃખની વાત એ છે કે કનિંગહામ જેવા જોઈએ તેવા પૂરાવા રજુ કરી શકયા નથી. એટલે કનીંગહામનું કથન કેટલાક માની શકતા નથી.
રાઈસ–ડેવીડને મત એ છે કે તિરહુતમાં જ કઈ એક સ્થાને પુરાણું વૈશાલી હોવું જોઈએ; પણ તે કંઈ નક્કો સ્થાન બતાવી શકતા નથી.
. ડબલ્યુ હાઈ સાહેબ સામાન્ય પુરાવાના આધારે સારાણુ અથવા છાપરા જીલ્લાના એરાન્ડ નામના સ્થાનને વૈશાલી માને છે. એરાન્ડ ગંગાના ઉત્તર તીરે છે-છાપરાથી પ્રાયઃ સાત માઈલ દક્ષિણપૂર્વમાં છે.
For Private And Personal Use Only
