Atmanand Prakash Pustak 032 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

સત્ય જ્ઞાનનું રહસ્ય.
૮૧ તેનો આપણે વિચાર કરીએ. ઈદ્રિય સુખનો ઉપભોગ કરનાર પરિણામે દુઃખી થાય છે એ સુવિદિત છે. ગ્લાનિ અને તિરસ્કાર એ ઇંદ્રિય સુખના ઉપભોગનાં સાહજિક પરિણામે હોવાથી ઇન્દ્રિયસુખ કઈ કાળે વસ્તુતઃ સુખદાયી હોઈ શકતું નથી. ઇંદ્રિય સુખનો ઉપભોગ કરવાની શકિત વય વધતાં ઘટે છે અને વૃદ્ધત્વ પ્રાપ્ત થતાં એ શકિત છેક ઘટી જાય છે. આ રીતે શકિત ઘટવાથી એક પ્રકારની પ્લાનિ થાય છે જે દુ:ખારપદ થઈ પડે છે. એ જ પ્રમાણે ઇંદ્રિયસુખનો વારંવાર ઉપગ કરવાથી નૂતનતાને ભાવ વિનષ્ટ થાય છે. નૂતનતાને ભાવ વિનષ્ટ થતાં ઇંદ્રિયસુખના સંબંધમાં તિરસ્કાર ભાવ જાગૃત થાય છે જે અત્યંત દુ:ખદાયી નીવડે છે. ઇન્દ્રિય સુખના સંબંધમાં આ દુઃખદ અનુભવ સર્વ મનુષ્યોને થાય છે. ઇંદ્રિય સુખથી સંતોષ થયો હોય એ કેઇપણ મનુષ્ય કદાચ આખી દુનીયામાં ન હોય એ બનવાજોગ છે.
ઇંદ્રિય સુખના અનુભવથી મનુષ્યને દુર્દશા પ્રાપ્ત થાય ત્યારે ધર્મ એ જ તેને તરણ-માર્ગ થઈ શકે છે. ઇંદ્રિય સુખોના પરિભોગથી આત્માની અધઃપતનયુકત દશામાં મનુષ્યને ધર્મના સત્ય સિદ્ધાન્તોને બોધ થતાં તેમજ જીવનને સંયમમય બનાવતાં અત્યંત દુષ્કર લાગે કે ધર્મબોધ અને સંયમી જીવન માટે મનુષ્યને પિતાની પાત્રતા જણાય એવું સામાન્ય રીતે ઘણી વાર બને છે. આવા મનુષ્ય યથાયોગ્ય સંયમી બની શકે તે જ તેમનું ધર્મ-જીવન લાભદાયી, સુખપ્રદ અને કલ્યાણકારી થઈ શકે છે.
ઇંદ્રિય સુખમાં પ્રમત્ત બની ઇન્દ્રિય સુખના જ ઉપભેગમાં ઘણું ખરું જીવન વ્યતીત કરનાર ઘણાયે મનુષ્યને ધર્મસેવનથી સ્વલ્પ લાભ થાય છે. જીવનની ઉત્તર દિશામાં જાગૃત થયેલા આવા કેટલાક મનુષ્યને ધાર્મિક જીવનની વૃત્તિથી કશેયે લાભ નથી થતું એમ પણ બને છે. આનું કારણ એ છે કે પ્રભુત્વનું સર્વોચ્ચ પદ પ્રાપ્ત કરવા માટે કેટલો ભગીરથ પ્રયત્ન આવશ્યક છે તેને એક વખતના ઈદ્રિયસુખમાં ચકચૂર મનુષ્યોને ખ્યાલ પણ હેતું નથી. સામાન્ય ભકિતભાવથી પ્રભુપદ પ્રાપ્ત કરવાની ભ્રમણામાં તેઓ રહ્યા કરે છે. ધર્માધતામાં તેઓ ગોથાં ખાય છે. હાર્દિક ભકિતભાવને અભાવે આત્મિક ઉન્નતિની સાધના તેમનાથી થતી નથી.
ચાલુ)