________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
લિચ્છવી જાતિ.
એને અર્થ છે. વૈદિક આચારનિષ્ઠ આ. જે ભાગમાં હતાં તેની આજુમા–ચાતરફ ત્રાત્યા વસતા. એમની સંસ્કૃતિ, બ્રાહ્મણુ સંસ્કૃતિ ન હતી. તે સ્ફુટે ભાગે યુદ્ધમાં અને પશુપાલનમાં રસ લેતા. એમને વસવાને કાઈ એક સ્થાન કે સીમા ન હતી. તેએ ટોળારૂપે હંમેશાં વિચરતા રહેતા. વેદનિષ્ઠ આ સાથે એમને ઘણી વાર ઝગડા પણ થતા.”
૬૭
મહામહેાપાધ્યાય શ્રી હરપ્રસાદ શાસ્ત્રીજી સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહે છે કે મનુ જેમને ત્રાત્ય તરિકે સંબંધે છે. તેમને વૈદિક વિધિ પ્રમાણે વર્તવાના સંપૂર્ણ અધિકાર હતા. એમને એ વિષે શ્રધ્ધા હોત તેા જરૂર તેએ યજ્ઞ-યાગ વિગેરે કરી શકત, મંત્રપાઠ પણ કરી શક્ત; છતાં એમણે એમ ન કર્યું. એનું કારણ બહુ દૂર શોધવા જવું પડે એવું નથી,
લિચ્છવીએ ક્ષત્રિય હતા એટલુ જ નહી પણ તેએ આચાર-વિચારે જૈન હતા. ભગવાન મહાવીરના માતાપિતા શ્રી પાર્શ્વનાથના અનુયાયી હતા, એ જ એમ પૂરવાર કરે છે કે લિચ્છવી વૈદિક ક્રિયાકાંડથી વિમુખ હતા અને એ જ કારણે મનુ વિગેરેએ એમને ત્રાત્ય કહ્યા હોય તે તેમાં નવાઈ પામવા જેવું કશું જ નથી. સિંહ જેવા ઉચ્ચ અધિકાર ધરાવતા પુરૂષા પણુ એ પેાતાને જૈન તરિકે ઓળખાવવામાં અભિમાન લેતા.
ડો. ખુલર મનુસ્મૃતિની રચના ઇ. સ. પૂર્વે ૨૦૦ થી પછીના ૨૦૦ વર્ષ દરમીયાન થઈ હોય એમ માને છે. આ વીએ મ્હારું લાગે જૈન તેમજ બૌદ્ધ હતા. મનુએ એમની પ્રત્યેની ઉદાસીનના જોઈને ત્રાત્ય કહ્યા હાય એ સંભવિત છે. ત્રાત્ય શબ્દનો અર્થ કરવામાં મનુ એ ઠીક ઠીક કાળજી રાખી છે. રખેને કોઇ પ્રકારની ગેરસમજ થવા પામે એવી અને પેાતાને પણ બીક લાગે છે. જ્યાં જ્યાં ત્રાત્ય શબ્દના અર્થ સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર પડી છે ત્યાં ત્યાં તેણે અધિકાધિક સ્ફુટપણે એને અથ કર્યાં છે. પુનરૂતિની પણ પરવા નથી કરી. ખીજા અધ્યાયમાં તે કહે છે કે ત્રાત્ય એટલે દ્વિજથી જુદી જાતિ ન સમજવી. દ્વિજ જાતિના પુરૂષ અને દ્વિજ જાતિની સ્ત્રીના લગ્નથી જે સંતાન થાય તે પણુ પ્રાત્ય કહેવાય. એ ઉપરથી લિચ્છવીએનું માતૃ-પિતૃ મૂળ સંપૂર્ણ ક્ષત્રિય હતુ એમ સિધ્ધ થાય છે. મનુએ લિચ્છવીઆને અનાર્ય માન્યા હાય એવા કેઈ પુરાવા મળી શકતા નથી.
For Private And Personal Use Only
માંડી ઇ. સ. સમયમાં લિચ્છબ્રાહ્મણુધર્મ
વૈજયન્તીમાં એક ઉલ્લેખ છેઃ સિદ્ધિવિમ ત્રિયા ત્રાસ્યાસ્~~~ શાંત, ક્ષત્રિય ત્રાત્ય અને ક્ષત્રિયાણીના લગ્નમાંથી લિસ્કિવિએ થયા. આ કથા
99
