________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૪૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
જેનાથી તમારું પતન થશે. હે સાધક ! સાવધાન બની જાઓ. ભગવાન બુદ્ધ પ્રલેભન તથા સિદ્ધિઓને દૂર હઠાવી હતી. ઈશ્વરજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાને યત્ન કરે. પછી તમને સઘળું મળી જશે--બધી આધ્યાત્મિક સિદ્ધિઓ તમારૂં સવાગત કરશે; પછી તમારું પતન નહિ થાય.
ત, વાસના, મનની અસ્તવ્યસ્ત દશા તથા મનોરથ–એ ભગવાનમાં મનને લગાડવામાં મુખ્ય બાધક બને છે. એ વિદનેને થોડું સાત્વિક ભેજન તથા વિચાર જ દૂર કરી શકે છે.
જે મન કે જેનાથી જ્ઞાન, પ્રત્યય તથા સમસ્ત ક્રિયાઓ થાય છે તે અદશ્ય થયું તે તેની સાથેજ વિષયરૂપી જગત પણ અદશ્ય થયું જ સમજવું.
જે બધા વિચાર અદ્રષ્ય થઈ જાય તે પછી એવું કંઈપણ નથી રહેતું કે જેને મન કહી શકાય. એથી વિચાર એ જ મન છે. વિચારે સિવાય તેનાથી જુદી સ્વતંત્ર ભાવથી કઈ જગતું નથી રહેતું.
સુષુપ્તિમાં વિચારો નથી રહેતા તેથી ત્યાં સંસાર પણ નથી રહેતું. જાગ્રત તથા સ્વપ્નાવસ્થામાં વિચારની કીડા ચાલતી હોય છે તેથી ત્યાં સંસાર પણ હોય છે.
મન ઘણે ભાગે દિવ્ય પ્રકાશ, સૌન્દર્ય, બુદ્ધિ, જુદા જુદા રંગ તથા મધુર ધ્વનિમાં આસક્ત રહે છે. એ શુદ્ર વિષયોથી ભ્રમમાં ન પડે. અંતઃકરણમાં ઉતરી વિચારે કે એ સર્વ વસ્તુઓનું અધિષ્ઠાન શું છે? મનના મૂળમાં તથા આ ભાસિત થનાર ઈન્દ્રિય–જગના સમસ્ત વિશ્વમાં એક જ તત્વ છે. તે તત્વ પરિપૂર્ણ તથા સ્વયંભૂ છે.
જ્યારે એક વાર આત્મનિષ્ઠા અને આત્માનુભૂતિ થઈ જાય છે તે પછી તેની કદિપણ વિકૃતિ થતી નથી. આત્મનિષ્ઠાના સંસ્કાર એક વાર પડયા પછી મનમાંથી ભૂસાતા નથી. તે તે હમેશાં મન સાથે ચૂંટી જ રહે છે.
આ સંસારચક રાગ-દ્વેષ, ધમધમે સુખ–દુઃખરૂપી છ આરાથી ચાલે છે. શરીર કર્મનું પરિણામ છે, કમ રાગદ્વેષનું પરિણામ છે. જે શરીરને ન ચાહતા હે તે કર્મ ન કરો. જે કર્મ ન ચાહતા હે તે મનમાં રાગદ્વેષની ધારાને નાશ કરે.
રાગદ્વેષ અનુકૂળ અને પ્રતિકૂળ જ્ઞાનનાં કારણ બને છે. અનુકૂળ વરતુઓમાં આપણને રાગ થાય છે તથા પ્રતિકૂળ વસ્તુઓમાં શ્રેષ થાય છે. જ્યારે ભેદજ્ઞાન પર અવલંબી રહેલો એ અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ ભાવ નષ્ટ થઈ જાય છે ત્યારે રાગવેષ નષ્ટ થઈ જાય છે.
રાગદ્વેષ અભિમાનના કારણ પણ બને છે. અવિદ્યાનાં પરિણામ રૂપ એ અભિમાની નષ્ટ થઈ જાય છે ત્યારે રાગદ્વેષ પણ નષ્ટ થઈ જાય છે. જે જ્ઞાનની
For Private And Personal Use Only
