________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. @@ DDDDDDDDDD) @ જ મદ-માન-અભિમાન હું
இருமுடி முருருருருருருருமுருக પિતાને મળેલી ગમે તેવી કે તેટલી સંપત્તિથી, સો કરતાં પોતાનો ઉત્કર્ષ એટલે અધિકતાની દષ્ટિથી મદ ઉત્પન્ન થાય છે, તેમજ બીજાથી હીનતાભાવ પિતાને અવલોકવાથી દીનતા પ્રાપ્ત થાય છે. આત્મપ્રશંસાથી થયેલ મદરૂપી પવનથી પ્રેરીત ક્ષોભ ઉત્પન્ન થતાં મનુષ્યના જ્ઞાનાદિ ધર્મો પરપોટાની જેમ નિષ્ફળ જાય છેવિનાશ પામે છે. આત્મપ્રશંસા તે તે જ કરે છે કે જે ગુણએ કરીને સંપૂર્ણ હતાં નથી, કારણ કે સંપૂર્ણ ગુણએ કરી બિરાજમાન મહાપુરૂષને આત્મપ્રશંસા કશા કામની હોતી નથી.
માન–મદ–અભિમાન એ પર્યાયવાચક નામે છે, તેને અથે તો એક જ છે. કેટલાક સ્થળે તે હું બીજાથી વૈભવમાં કે ચીયાત છું એટલે પોતાનો ઉત્કર્ષ વિચારો તે માન અને બીજા બધા મારા કરતાં કેવા ઉતરતા છે તેમ બીજાને અપકર્ષને વિચાર કરશે તે મદ છે.
શાસ્ત્રમાં માનને ગજરાજ કહેલ છે અને તેટલા ઉપરથી બાહુબલજી મહારાજને માન ઉત્પન્ન થયું અને કેવળજ્ઞાન અટકયું, ત્યારે ભગવંત આદિનાથે બ્રાહ્મી તથા સુંદરીને તેમની પાસે મોકલ્યા, જ્યાં આવી તેઓ સતીશિરોમણી “વીરા ગજથી હેઠા ઊતરે ” એ સંજ્ઞાથી માન મૂકી દેવા સૂચવ્યું. માન વિનયરૂપી વિશાળ બગીચાને મૂળમાંથી ઉખેડી નાખે છે, દુર્ગુણોરૂપી ધૂળના સમૂહ ઉડાવ ચેતરફ ફેલાવે છે. શાસ્ત્રમાં મદને પર્વતની ઉપમા આપી છે. તેને જાતિ, કુળ, બળ, રૂપ, તપ, એશ્વર્ય, વિદ્યા-જ્ઞાન અને લાભ તે શિખરે છે કે જે વિનય, સદાચાર વગેરેને સંહાર કરનારા, અને મનુષ્યના વિવેકરૂપી નેત્રને નાશ કરનારા આ પ્રકારે છે.
શાસ્ત્રમાં એક એક મદ દુર્ગતિ આપનાર એમ જણાવેલ છે. જેમકે જાતિમદ હરકેશીએ પૂર્વભવ કરવાથી ચંડાળ કુળમાં ઉત્પન્ન થયા, કુળમદ કરવાથી મરીચિને કડાકડી સાગરોપમ ભવમાં પરિભ્રમણ કરવું પડયું, અને છેલ્લે બ્રાહ્મણકુલીમાં ઉત્પન્ન થવું પડયું, શ્રેણિક અને વસુભૂતિ વગેરે એ બળમદથી દુ:ખ પામી નરક કષ્ટ ભગવ્યા, રૂપને ગર્વ કરવાથી સનકુમાર ચકીને રેમેમે રોગ ઉત્પન્ન થયા, કુરગડુ રૂષિએ તપને મદ કર્યો જેથી તપને અંતરાય પામ્યા, ઐશ્વર્યને અભિમાન કરવાથી દશાર્ણભદ્ર ઈદ્રની વિભૂતિ-વૈભવ જોઈ બુઝી સંસાર તજી જ્ઞાની થયે, વિદ્યાને મદ કરવાથી સ્થૂલિભદ્ર શ્રુતપૂર્ણ અર્થ ન પામ્યા, લેભને મદ સુભૂમ
For Private And Personal Use Only
