Atmanand Prakash Pustak 028 Ank 04

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

૧
શ્રી આત્માનંદ પ્રકારા.
નિજરૂપમાં રમણુતા સૂચવે છે. જેઓ આત્મવિચારણા કરી પાર પામી ગયા છે અને જેએ આત્મજ્ઞાન મેળવવામાં અતિશય ઉત્સુક અને ઉત્સાડુવંત હાય છે અને સદ્ગુરૂના ચરણમાં જેએ આધીન થઈને સમયે સમયે દ્રવ્યાનુયાગમાં ટ્વીન થાય છે તેએ જ સાધુ કહેવાય છે
નિજ જાતિરૂપ દ્રવ્ય.
ગુણુ પર્યાયના સ્થાનક રૂપ જે દ્રવ્ય છે તે ત્રણે કાળ વિષે એક રૂપે રહે અને પેાતાના સ્વ સ્વભાવને મૂકીને પરભાવપણ્ અંગિકાર કરે નહેિ તેવા પ્રકારના દ્રવ્યને ત્ર સ્વભાવ રૂપ દ્રવ્ય કહેવાય છે.
ગુણુ:—દ્રવ્યના સ્વાભાવિક ધર્મને ધારણ કરે તે ગુણુ કહેવાય છે. અને ક્રમલાવી ધમ તે પર્યાય કહેવાય છે. દ્રવ્યગુણુ અને પર્યાય ભિન્ન છે અને લક્ષણાદિકથી અભિન્ન પણ છે.
દ્રવ્યેાના ગુણ અને પર્યાય.
(૧) જીવદ્રવ્યના ગુણ ઉપયેગ ગુણુ છે. (૨) અજીત્ર યા પુદ્ગલ દ્રવ્યના ગુણ ગ્રહણુગુણ છે, (૩) ધાસ્તિકાયના ગતિહેતુ ગુણ છે. (૪) અધર્માસ્તિ કાયના સ્થિતિ હેતુરૂપ કારણ ગુણુ છે. (૫) આકાશાસ્તિકાયના અવકાશ આપ વાને ગુણુ છે અને (૬) કાળના પરાવર્તન ગુણ છે.
ઉપરાંત છ દ્રવ્યના પર્યાયમાં જીવના નરક, મનુષ્યાદિક; પુદ્ગલના વર્ણ, ગ ંધ, રસ અને સ્પર્શે તે સિવાય આકાશ, ધર્માસ્તિ કાય અને અધર્માસ્તિકાયના જીવ અને પુગલ સાથે જીવ અને પુદ્ગલની ક્રિયા અનુકૂળ જે સ્હાય તે તેના પાઁચ છે. દાખલા તરીકે એક માણસ જ્યાં બેઠા હૈાય ત્યાં આકાશ અને અધર્મોસ્તિકાય સચેાગરૂપે રહે તેથી તે સચૈાગાકાશ અને સંચાગિક અધર્માસ્તિકાય કહેવાય, હવે તે માણસ જ્યારે ત્યાંથી અન્યત્ર જાય ત્યારે આકાશાસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય વિભાગરૂપે રહે છે. આ વિગેરે છ દ્રવ્યના પર્યાયે છે અને આ પર્યાય (૧) સ ંખ્યાથી (૨) લક્ષણથી અને ૩) પ્રદેશ વિભાગથી ત્રણ પ્રકારે છે અને ઉપચારથી નવ પ્રકારે છે. આ દ્રવ્ય, ગુણુ અને પર્યાય તે પરસ્પર કથંચિત ભિન્ન છે અને કથચિત અભિન્ન છે. દાખલા તરીકે મેાતીની એક માળા લે. મેાતીની માળા એક દ્રવ્યને સ્થાને છે. મેાતીની ઉજ્જવલતા તે ગુણને સ્થાને છે. અને મેાતી તે પર્યાયને સ્થાને છે. આવી રીતે દરેક પદાર્થ માં-દ્રવ્ય, ગુણુ અને પર્યાય ઘટાવી શકાય.
દ્રવ્યમાં ઉપયાગ.
દ્રવ્યમાં સામાન્ય અને વિશેષ ઉપયાગ હાય છે. દાખલા તરીકે ઘટમાં માટી તે સામાન્ય ઉપયાગ છે અને ઘટ તે વિશેષ ઉપયાગ છે