________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાટણના જેન જ્ઞાનભંડારે, ૨માં કાગળ ઉપરનાં પુસ્તકે તાડપત્રનાં પુસ્તકો જેવાં જ કાપેલાં પાના ઉપર છે. એમ કહેવામાં આવે છે કે ગુજરાતમાં પહેલ વહેલે કાગળને પ્રવેશ કુમારપાલના વખતમાં થયે. પરંતુ તે સમયમાં એટલે તેરમા સૈકામાં લખાયેલાં કાગળ ઉપરનાં પુસ્તકો આ ભંડારોમાં નથી. જૂનામાં જૂના કાગળ ઉપર નકલ કરાયેલાં પુસ્તક સંવત ૧૩૫૬-૫૭ નાં મળી આવે છે. કાગળ ઉપર લખાયેલાં પુસ્તકમાં ચિત્રો સોનેરી રંગથી ચીતરવામાં આવતાં તેવાં ચિત્રવાળાં છએક પુસ્તકે મળી આવે છે. બધા ભંડારને એક સારા મકાનમાં વ્યવસ્થિત રાખવાની જરૂર.
પૂરી સંભાળની ખામીને લીધે તેમ જ એક તાબામાંથી બીજા તાબામાં જવાને લીધે તાડપત્ર ઉપર લખેલાં પુસ્તકે ઉપર ખરાબ અસર થઈ છે. પરંતુ કહેવું જોઈએ કે સામાન્ય રીતે તેને લખાયે ઘણે વખત થયેલ હોવા છતાં ઘણી સારી રીતે સંભાળીને રાખવામાં આવ્યાં છે. કેટલાક ઉપર શાહી ઝાંખી થઈ છે છતાં એકે તાડપત્રની નકલ ઉધઈથી ખવાઈ ગઈ નથી. પુસ્તકમાં ઘોડાવજની પિટલીઓ રાખવામાં આવે છે તેથી જતુઓથી તેમને રક્ષણ મળે છે. કેટલાક તાડપત્રાનાં પુસ્તકો એવાં છે કે તેને યોગ્ય રીતે જાળવી રાખવામાં આવે તે હજી બીજાં પાંચ વર્ષ સુધી ટકી શકે તેવાં છે. હાલના ભંડારો ઉપાશ્રયમાં અથવા તે સામાન્ય ઘરોમાં ગલી કૂચીઓમાં છુપાવી રાખ્યા હોય તેવા છે અને ખાસ દેખાડવામાં ન આવે તે કોઈને જડે પણ નહી. મકાનો પણ પૂરતાં હવા અજવાળા વાળાં નથી. તે અભ્યાસીને બેસવાની સવડ તે કયાંથી જ હોય. પાટણમાં જુદા જુદા લતામાં આવેલા ભંડારનાં પુસ્તકનાં પાનાની વ્યવસ્થા થઈ છે, તે સાથે જ ગ્રંથનું નામ, પાના સંખ્યા, કર્તા, લખ્યા તારીખ, વિષય, ગ્રંથની સ્થિતિ વગેરે હકીકત સાથેની એક ટીપ (કેટલેગ ) પણ તૈયાર છે અને તે છપાઈને થોડા વખતમાં ગાયકવાડ ઓરીએન્ટલ ઇન્સિટટયુટ તરફથી બહાર પડશે. હાલના બધા ભંડારનાં પુસ્તકે એક સારા મકાનમાં પુસ્તકાલયની પુસ્તકે ગોઠવવાની રીત પ્રમાણે વ્યવસ્થિત ગોઠવવાં જોઈએ. આજથી પંદરેક વર્ષ ઉપર આજ કામ સારૂ એક ભવ્ય જ્ઞાનમંદિર બંધાવાનું હતું પણ હજુ બંધાયું નથી. પાટણના દાનશીલ લક્ષમી પુત્રે જરૂર એક ખાસ નમુનેદાર સરસ જ્ઞાનમંદિર બંધાવી આ હસ્તલિખિત ઐતિહાસિક પુરાવાનાં અમૂલ્ય સાધનોને જોઈતું સંરક્ષણ બક્ષી વિદ્વાને તેને સરળતાથી ઉપયોગ કરી શકે તેમ કરશે.
મગનભાઈ ભા. અમીન.
I ! આ લેખ વડેદરા સેન્ટ્રલ લાઇબ્રેરીના માજી સંસ્કૃત લાઇબ્રેરીયન સ્વ. ચીમનલાલ ( ડાયાભાઈ દલાલ એમ. એ. ના નિવેદનના આધારે તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. ,
For Private And Personal Use Only
