________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બી આભાના પ્રકાશ. ગુજરાતની પ્રતમાં કલમવડે શાહીથી અક્ષરે લખવામાં આવ્યા છે. દક્ષિણમાંનાં પુસ્તકે ગુજરાત જેટલાં પ્રાચીન નથી, કારણ કે ડૅ. બનેલના જણાવવા પ્રમાણે જૂનામાં જૂના પુસ્તકનું વર્ષ સન ૧૪૨૮ છે. તેની લિપિ ગુજરાતનાં તાડપાનાં પુસ્તકની માફક જૂની દેવનાગરી છે અને અક્ષરો તે વખતના શિલાલેખમાં જેવા જણાય છે તેવા છે. મોટામાં મોટા કદનું તાડપત્રી પુસ્તક ૩૬ ઇંચ લાંબા અને અઢી ઇંચ પહોળા પાનાનું છે અને નાનામાં નાની પુસ્તિકાનું કદ કા–રા ઇંચનું છે.
હસ્તલિખિત પ્રતે યતિઓ અથવા જેને લહીઆ તરીકેને ધ હિતે એવા લહીઆએ, કે જે મુખ્યત્વે બ્રાહ્મણ, કાયસ્થ અને વાણીઆઓ હતા, તેમના હાથથી લખાતી. આવી રીતે પ્રતે લખાવવાને, તેમાં વપરાતાં તાડપત્ર વગેરેને ખર્ચ ઘણે વધારે આવતે. આવી પ્રતનું બક્ષીસ કે વેચાણ થતું હતું, તેથી પ્રતે એકના તાબામાંથી બીજાના તાબામાં જતી હતી. જે જે સ્થળોએ પુસ્તકે લખવામાં આવતાં હતાં તેના ઉલેખ પુસ્તકમાં છે અને તેમાં પાટણ, ધૂળકા, કર્ણાવતી, ડુંગરપુર, વિજાપુર, ચંદ્રાવતી અને પ્રહાદનપુર (પાલણપુર) વિશેષ પ્રમાણમાં માલુમ પડે છે. જે રાજાના સમયમાં તે લખાયાં હતાં તેમાં સિદ્ધરાજ, કુમારપાલ, વિશલદેવ અને સારંગદેવના નામ બહુ જણાય છે. - તાડપત્રનાં સચિત્ર પુસ્તકે –તાડપત્રનાં પુસ્તકમાં સમજણ સાથેનાં ચિત્રો પણ આળખવામાં આવતાં. અહીંના ભંડારો પૈકી એક જ ભંડારમાં એકજ પુસ્તક છે કે જેમાં સમજણ સાથેના ચિત્રો છે. આ ચિત્ર તીર્થકરોનાં છે. આ સિવાય બારેક પ્રતો સામાન્ય ચિત્રાવાળી છે. કપસૂત્ર અને કલિકાચાર્યની કથાની પ્રતે સામાન્ય રીતે સચિત્ર હોય છે. ૧૨૯૪ માં ઉતારેલી તાડપત્ર ઉપરની નકલમાં હેમાચાર્ય અને કુમારપાલનાં ચિત્રો છે. આ ચિત્રો શ્રી જૈન વેતામ્બર કોન્ફરન્સનાં હેરલ્ડ માસિકના ઈતિહાસ-સાહિત્યના ખાસ અંકમાં પ્રસિદ્ધ થયાં છે. એક પુસ્તકમાં હેમાચાર્યના વ્યાકરણની રચના અને પ્રસાર સંબંધેની વિગત આપતાં ચિત્રો છે.
કપડાંનાં પાનાંપર લખાયલાં પુસ્તકેદ– પાટણના ભંડારોમાં કપડાં પર લખાયલાં બે પુસ્તકો છે. એક સં. ૧૪૧૮ માં લખેલું ૨૫૪૫ ઇંચનાં કદવાળાં ૯૨ પૃષ્ઠનું છે. તે સારી રીતે રાખવામાં આવ્યું છે, અને તેના ઉપર અક્ષરે ઘણું સ્પષ્ટ છે. સામાન્ય ખાદીના કપડાના બે કટકા ભેગા ચટાડીને પૃટે કરવામાં આવ્યાં છે. હમણું પણ ભાગ્યે જ મળી આવે તેવાં પુસ્તકોની નકલ માટે કપડાનાં પાનાં પસંદ કરવામાં આવે છે. વડોદરાના જેન ભંડારની અંદર જયપ્રાભૂતની નકલ ડ્રેસીંગાથ ઉપર કરવામાં આવી છે. : . - કાગળ ઉપલખેલાં પુસ્તકે–આ ભંડારમાં કાગળ ઉપર લખેલાં પુ ને સંગ્રહ બક્કિ થઇ બાર હજાર કરતાં વધુ છે. સંઘવીના પાડાના ભંડ:
For Private And Personal Use Only
