________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાટણના જૈન સાનભારે.
શમાં આવશે. એમ કહેવાય છે કે આ ભંડારમાં મૂળ ૪૦૦ દાબડા હતા. જી. સ્વરૂપચંદ યતિના હાથમાં આ ભંડાર હતું, તે કોઈને પણ પ્રત જેવા દેતા નહીં તેમના મરણ પછી શ્રી પૂજ્યની ગાદી સંબંધી તકરાર ઉઠી અને તેનું છેવટ આવે તે પહેલાં ઉપયોગી કેટલાક હસ્તલિખિત પુસ્તકને તેને ખરીદવાને કરતા બ્રિટિરા અમલદારના એજટેને વેચી દેવામાં આવ્યાં. પ્રો. મણિલાલ નભુભાઈ ત્રિવેદીને આ ભંડાર જવા દેવામાં આવ્યો હતો, પણ તેમના મનમાં પણ સંદેહ રહ્યો હતો કે કેટલાંક પુસ્તકો તેની નજરથી દૂર રાખવામાં આવ્યાં હતાં. યુરોપિયન વિદ્વાને એમ માનતા આવ્યા છે અને હજી પણ માને છે કે આ મહાન હેમચંદ્રાચાર્યનો ભંડાર હતો પણ તે ખોટું છે. હેમચંદ્ર પૂર્ણતલ ગચ્છના હતા. ઢઢેરવાડામાં પૂર્ણિમા ગચ્છના શ્રીપૂજ્ય નામે મહેંદ્રપ્રભે અંડરાસ રમે છે તેમાં તે વિજ્યસુંદરથી ઉતરી આવેલા છે એવું જણાવ્યું છે. નહીં કે શ્રી હેમચંદ્રથી. આ ગચ્છની બે શાખા હતી. એક ચાણસ્મામાં અને બીજી લાડોલમાં. આ ભંડારને વિસ્તાર બહેળો જણાય છે અને તેમાં સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને ગુજરાતી હસ્તલિખિત પુસ્તકોને મોટે સંગ્રહ હતે એમ લાગે છે. આમાંનાં ઘણુંખશે તે ગહના યતિઓએ લખેલાં હોઈ શુદ્ધ જ હતાં. આમાં તાડપત્ર ઉપર લખેલું એક પણ પુસ્તક હતું નહી, અને તેમાંના કાગળ ઉપર લખેલાં પુસ્તકો પણ ત્રણ સજા કરતાં વધુ પ્રાચીન નહીં હોય એમ માનવાને કારણ રહે છે.
હસ્તલિખિત પ્રતાની સ્થિતિ અને બીજી હકીકત –પાટણના ભંડારામાંનાં પુસ્તક ઉપર વિદેશી તેમજ બીજાને ડેબે કર્નલ ટેડના વખતથી રહ્યો છે. મૂળ પાટણના ભંડારો યતિઓના તાબામાં હતા અને તેમની પાસે ખાનગી મિલકત તરીકે ઘણી હસ્તલિખિત પ્રતે રહેતી. ઘણી મોટી નાણુની રકમોથી લલચાઈ તેઓ તે આપી દેતા. ખબર પ્રમાણે સંઘના બ્રાહ્મણ મુનિએ પણ ઘણું પ્રતે વેચી નાંખી હતી. કેટલાક સ્વાથી લકે કેટલીક પ્રતેને ચારી પણ લઈ ગયા છે. આ રીતે કાગળ તેમજ તાડપત્ર ઉપરની પ્રતો મુંબઈ, પુના અને વિદેશોમાં ગયેલી છે. હાલમાં આ ભંડારો જૈન શ્રાવકેના હાથમાં છે, તેથી તેમાંથી પ્રતો વેચાણથી ચાલી જવાનો ઘણો ઓછો સંભવ છે.
પુસ્તકો માટે વપરાતા તાડપત્રોઃ–પાટણમાંનાં તાડપત્ર ઉપરના પુસ્તકો દક્ષિહિન્દના તાડપથી કદમાં, પત્રેની જાતમાં અને લેખન પદ્ધતિમાં ઘણું ભિન્ન પડે છે. મદ્રાસનાં તાડપત્ર હમેશાં જાડાં અને ઘટ્ટ હોય છે, જ્યારે પાટણનાં પાન પાતળાં છે. તેમ છતાં જાડાં તાડપત્ર મલબારથી લાવવામાં આવતાં એમ સ્પષ્ટ રીતે સઘવીના પાડાના ભંડારની એક પ્રતમાં એક બાજુ કરેલા ઉલલેખ પરથી જણાય છે. દક્ષિણમાં તાડપત્ર ઉપર ખીલાથી લખવામાં આવે છે. આ
For Private And Personal Use Only
