Atmanand Prakash Pustak 026 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 9

કષાય.
રહ૧
રાય પાડનાર એવા માન-કષાયને ખર વિદ્વાન થોડો વખત પણ સ્થાન આપતો નથી અથોત તેને ટકવા દેતા નથી.
માયાવી-પુરૂષે કદાચ કંઈ પણ અપરાધ કર્યો ન હોય તો પણ તે માયા દેષથી દૂષિત સતે સર્ષની પેરે કોઈને વિશ્વાસ પાત્ર થઈ શક્તો નથી. સર્વ વિનાશના મૂળ રૂપ અને સર્વ આપદાઓ પામવાના મુખ્ય માર્ગ રૂપ લાભને વશ થયેલ જીવને એક ક્ષણ પણ સુખ-શાંતિ કયાંથી હોય ? ઉકત ક્રોધ-માન-માયા અને લેભ અતિ દુર્જય છે તેમને વશ પડેલ જીવને એટલાં બધાં કષ્ટ સહવા પડે છે કે તેનું પુરૂં વર્ણન પણ થઈ ન શકે. ટુંકાણમાં ક્રોધથી પ્રીતિને વિનાશ થાય છે માન-અહંકારથી વિનય ગુણનો લેપ થાય છે, માયા-કપટ શઠતાથી વિશ્વાસ ભંગ થાય છે જેથી મિત્રતા ભાઈ ચારાનો નાશ થાય છે અને લોભથી સર્વ ગુણેનો વિનાશ થાય છે.
ક્રોધાદિક કષાયનો જય. ક્ષમા-સમતા-ઉપશમ ભાવથી સહિષ્ણુતા કેળવી ક્રોધનો જય કરે. મૃદુતા નમ્રતા વડે માન-અહંકારને જય કરે જુતા-સરલતાના સેવનથી, માયા-કપટને જય કરો અને સંતોષ વૃત્તિ વડે લોભ તૃષ્ણાનો જય કરવો જોઈએ.
૧ દયા ધર્મનું મૂળ છે અક્ષમાળુ-અસહિષ્ણુ હોય તે દયાને સાધી-આરાધી શકતો નથી. તેથી જે ક્ષમા પ્રધાન–ક્ષમાણુ ક્ષમાશ્રમણ હોય તે ઉત્તમ અહિંસા દયા ધર્મને સાથી–પાળી–આરાધી શકે છે.
૨ સર્વે ગુણે વિનયને આધીન છે અને વિનયગુણ મૃદુતાને આધીન છે, તેથી જેનામાં સંપૂર્ણ મૃદુતા વસે છે તે સર્વ ગુણ ભાગી બની શકે છે.
૩ માયાવી જીવ વિશુદ્ધિ પામતું નથી. અશુદ્ધ આત્મા ધર્મને આરાધી શકતો નથી, ધમરાધન વગર મોક્ષ થતો નથી અને મોક્ષ ઉપરાંત બીજું કઈ પરમ સુખ વિદ્યમાન નથી,
૪ લોભ-તૃષ્ણામાં તણાતો જીવ સુખશાંતિને પામતો નથી અને સંતોષ સમાન કઈ સુખ નથી તેથી લાભ તજી સંતોષનોજ આશ્રય કરવો યુકત છે.