________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
તપણે ભજન અને કસરત કરીએ છીએ તેવીજ રીતે આપણું મનને કે મગજને ઠીક સ્થિતિમાં રાખવા માટે આપણે હમેશાં નિયમિતપણે અધ્યયન અને મનન કરવાં જોઈએ. પ્રત્યેક મનુષ્ય પોતાની સગવડ મુજબ હમેશાં વાંચનને અમુક સમય નિયત કરી લેવું જ જોઈએ. વાંચનને માટે કાંતે પ્રાત:કાળનો સમય અથવા રાત્રે નિદ્રાધીન થયા પહેલાં સમય સારો છે. એમાં પણ પ્રાત:કાળનો સમય વધારે સારો છે, કેમકે એ સમયે મનની શાન્તિ ખૂબ રહે છે. એ સમયે આપણે જે કાંઈ વાંચીએ છીએ તેના ઉપર વિચાર પણ સારી રીતે કરી શકીએ છીએ. રાત્રે નિદ્રાધીન થયા પહેલાં જે કાંઈ વાંચીએ છીએ તે શરીરનો આખા દિવસનો થાક ઉતરી જાય છે અને નિદ્રા પણ ઘસઘસાટ આવી જાય છે. છતાં વાંચનને માટે આપણે જે સમય નિયત કરી રાખીએ તે સમયે આપણે હંમેશાં નિયમિત પણે જરૂર વાંચવું જ જોઈએ. એ તે પહેલેથી જ કહેવાઈ ગયું છે કે આપણે જે કાંઈ વાંચવું તે ખૂબ વિચાર અને સમજ પૂર્વક વાંચવું અને લેખકના વિચારોને સારી રીતે સમજતા જવું. વાંચતી વખતે દરેક બાબત પર સારી રીતે વિચાર કરે તેમજ મનન પૂર્વક તેની ઉપયોગિતાને વિચાર કરી લેવો તે ઘણું લાભદાયક અને આવશ્યક છે. ઝપાટા બંધ બેસે ચારસો પુસ્તકે વાંચી જવા કરતાં આ રીતે વિચાર પૂર્વક વાંચેલા બે ચાર પુસ્તકોથી સંગીન લાભ થાય છે. આજકાલ આપણને એવા અનેક માણસો મળશે કે જેઓ દરેક પુસ્તકનું નામ સાંભળીને કહી દેશે કે હા, મેં એ પુસ્તક વાંચ્યું છે. અને વાત પણ સાચી કે તેઓએ એ પુસ્તક વાંચ્યું પણ હોય. પરંતુ કોઈ તેને પૂછે કે એ પુસ્તકમાં કયી બાબતે આવે છે તો તે કહેશે કે એ મને યાદ નથી, કોઈ એવી ધૃષ્ટતાથી વિના સંકોચે જવાબ દેશે કે, ભાઈ, અમે તે હજારો પુસ્તકો વાંચ્યા છે, બધા પુસ્તકની અંદરની બાબતો કયાં સુધી યાદ રહે? આવાં વાચનથી શું લાભ? એ તો વાંચવું કે ન વાંચવું સરખું જ છે. જેવી રીતે કોઈ દેશની ખરેખરી દશાનું પુરેપુરૂં જ્ઞાન મેળવવા માટે ત્યાંની પ્રાકૃતિક શેભાઓ વિગેરે જેવા તેમજ ત્યાંના લોકોની રીતિ નીતિ વિગેરેથી સારી રીતે માહિતગાર થવા માટે કેવળ રેલગાડીમાં બેસીને તે દેશના એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી ચાલ્યા જવું જ પુરતું નથી, પરંતુ જોવાલાયક સ્થળોએ બે ચાર દિવસ રહેવાની, ખૂબ ફરવાની, ત્યાંના રહેવાસીઓની સાથે હળવા મળવાની તથા સઘળી બાબતેનું સારૂં નિરીક્ષણ કરવાની આવશ્યકતા છે તેવી રીતે કોઈપણ પુસ્તકની સારી બાબતોનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા માટે ઝપાટાબંધ પહેલેથી છેલ્લે સુધી એકવાર વાંચી જવું જ પુરતું નથી, પરંતુ તેના પ્રત્યેક વાકય ઉપર સારી રીતે વિચાર કરવાની ઘણી જ જરૂર છે. જ્ઞાનની વૃદ્ધિ એ રીતે જ થઈ શકે છેવાંચનનો ઉદ્દેશ એ રીતે જ સિદ્ધ થઈ શકે છે. પ્રાચીન સમયમાં છાપવાના યંત્રના અભાવે પુસ્તકો અત્યારની જેમ સુલભ નહોતા. એટલા માટે તે વખતે
For Private And Personal Use Only
