Atmanand Prakash Pustak 025 Ank 02

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 5

કેટલાક ઉપયોગી વિચારે છે, પોતાના જીવન-નિર્વાહનો પ્રબંધ કરી શકે છે; માતા પિતા, ભાઈ બહેન, ઈષ્ટમિત્ર, સમાજ તથા દેશ પ્રત્યેનું પિતાનું કર્તવ્ય જાણી શકે છે, તેનું પાલન કરી શકે છે અને પોતાના આચાર વિચાર વ્યવસ્થિત રાખી શકે છે. રેલ્વે, તાર વિગેરે જ્ઞાનની કૃપાના ફળ છે. તે એટલે સુધી કે સંસારની સમસ્ત ઉપયોગી તથા આવશ્યક વસ્તુઓ જ્ઞાનની જ પ્રસાદી રૂપ છે. જે મનુષ્યાએ કંઈક જ્ઞાન પ્રાપ્ત ક્યું નથી તેનું જીવન વાસ્તવિક અર્થમાં જીવન જ નથી. જ્ઞાનનું આટલું બધું મહત્વ છે તે પ્રાપ્ત કરવામાં ઉદાસીન રહેવું તે મોટી મૂર્ખાઈ છે એટલું જ નહિ પણ મોટું પાપ છે.
સુપ્રસિદ્ધ આંગ્લ તત્વવેત્તા જેન ટુઅર્ટ મીલે જ્ઞાનાર્જનને સૌથી ઉત્તમ ઉપાય બતાવ્યો છે તે અહિંઆ આપીએ તે અસ્થાને નહિ ગણાય. તેમણે કહ્યું છે છે કે પ્રત્યેક પદાર્થોના વિષયમાં જીજ્ઞાસા કરવી જોઈએ. બરાબર સારી રીતે વિચાર્યા વગર, સમજ્યા વગર કદિપણુ પિતાનો કે અન્ય કોઈપણ સિદ્ધાંત ગ્રહણ ન કરે જોઈએ. જે આપણી સમક્ષ કઈ જાતનું વાકછળ થતું હોય અથવા અસં. બંદ્ધ વાતો કહેવામાં આવતી હોય તો તેને બરાબર વિચાર કરવો જોઈએ, તેમજ કેઈ શબ્દનો ઉપયોગ કરવા પહેલાં અથવા કોઈ વિષયમાં કોઈની સાથે એક મત થવા પહેલાં બધી બાજુએથી તેનો વિચાર કરે જઈએ.” આ બાબતો જાણવાની ઘણી જ જરૂર છે.
સંસારના ઘણે ભાગે સઘળાં કાર્યોમાં અને ખાસ કરીને શુભ તથા મહાન કાર્યોમાં કયારેક એવો વખત આવે છે કે જ્યારે મનુષ્યને કઠિનતાઓ સહન કરવા માટે ધેર્યની આવશ્યકતા હોય છે. અને ભાવી આફતોથી ન ડરતાં આગળ વધતાં રહેવા માટે સાહસની આવશ્યકતા હોય છે. જે મનુષ્ય એવા વિકટ પ્રસંગે પોતાના એ ગુણોને પુરેપુરો પરિચય આપે છે તે જ સંસારમાં કોઈ કાર્ય પણ કરી દેખાડે છે અને પિતાનું નામ અમર કરી જાય છે.
છત્ત ત્તમામ ડૉા વિગેરે ધર્મના જે દશ લક્ષણે કહેવામાં આવ્યાં છે તેમાં સૈૌથી પહેલાં ધૃતિ-પૈર્યને જ મુકેલ છે. જે મનુષ્ય સન્માર્ગ અને સત્ય ન છોડતાં ધર્યપૂર્વક સર્વ પ્રકારના સંકટ સહે છે તે જ મહાત્મા નામને યોગ્ય છે. એવો મનુષ્ય દૈવી કોપને પણ તુચ્છ ગણે છે અને હમેશાં પોતાની શ્રેષ્ઠતા તથા મર્યાદા બતાવી આપે છે. સંકટને સમયે તે પર્વતની જેમ અચળ અને અટલ રહે છે. વિપત્તિઓ તથા કઠિનતાઓનાં તીર તેના પગથી દૂર પડે છે. તેનું ધૈર્ય સઘળી દશાઓમાં તેને સહાય કરે છે અને સર્વ પ્રકારની વિપત્તિઓથી તેને સારી રીતે બચાવી લે છે. જેવી રીતે વીરપુરૂષ મૃત્યુ અથવા શત્રુઓની પરવા કર્યા વગર રણક્ષેત્રમાં ઝંપલાવે છે અને ત્યાંથી વિજયવંત બની પાછા આવે છે તેવી