________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮૫
સાંસારિક જીવન. અંદર તેઓ શિક્ષણમાં આટલી બધી ઉન્નતિ ન કરી શકત. અનુભવ અને નિરીક્ષણથી મને જણાયું છે કે જે લોકે કઈ જાતિ અથવા સમાજથી સારી સારી વાત છુપાવી રાખે છે તે લોકો જ તે જાતિ અથવા સમાજને એ સારી વાતે પ્રાપ્ત કરવામાં પ્રકારાન્તરથી સહાયક બને છે. અથૉત્ વિરોધથી પણ સહાયતા મળે છે. x x યશસ્વી લોકોમાંથી ઘણાને કઠિનતાઓ સહન કરવી પડી હોય છે અને વિકટ પ્રશ્નોની મીમાંસા કરવામાં તેઓને જે શુદ્ધ માનસિક શક્તિ પ્રાપ્ત થઈ હોય છે તે સુખે જીવન ગાળનારને ભાગ્યે જ પ્રાપ્ત થાય છે. અનુભવથી મને એટલું પણ પ્રતીત થયું છે કે જે લોકોને કઠિન પ્રશ્નો અને પ્રસંગોની સામે થવું પડે છે તેઓ દયાપાત્ર નથી, પરંતુ જે લોકોને કોઈ પ્રશ્નની મીમાંસાજ નથી કરવી પડતી, તેઓની સ્થિતિ દયાપાત્ર છે. તે બીચારાનું પરમ દુર્ભાગ્ય સમજવું જોઈએ, કેમકે તેઓને પોતાની યોગ્યતા બતાવવાનો અને વધારવાનો, પોતાની નૈસગિક શક્તિનું અનુશીલન કરીને તેને વિકાસ કરવાનો અને જીવનનું રહસ્ય જાણુને તેના સ્વામી બનવાને અવસર જ મળતો નથી. અર્થાત્ સુખ-સામગ્રી ખરી રીતે તો મનુષ્યનું એક વિશેષ પ્રકારનું દુર્ભાગ્ય જ છે.
એજ મી. બુકર ટી. વોશિગ્ટને પોતાના “અપ ફ્રેમ સ્લેવરી” નામના પુસ્તકમાં અમેરિકાના ગોરા અને હબસી લોકોની દશાની તુલના કરીને એમ બતાવ્યું છે, કે સુખમાં રહેનાર ગોરા લોકો અને તેઓના દાસ બની રહેનાર હબસીઓની સ્થિતિમાં કશે વધારે તફાવત નહોતો. હબસીઓને વિવશ બનીને કામ ધંધે કરવો પડતો હતો, પરંતુ ગોરા લેકે એકદમ નિરૂદ્યમી અને આળસુ બની ગયા હતા. ગેરાના બાળકો કેઈ જાતનું શિલ્પ અથવા વ્યાપાર કામ શીખતા નહોતા તેમજ તેઓની બાળકીઓ વાંચવા લખવાનું કે ગૃહસ્થીનું કામકાજ શીખતી નહોતી. સઘળું કાર્ય અશિક્ષિત ગુલામોને સોંપી દેવામાં આવતું હતું, જેને લઈને ગૃહસ્થીની ઘણું દુદર્શા થતી હતી. આવા કુપ્રબંધને લઈને ગૃહસ્થીનું સુખ કોઈને પણ મળતું નહોતું. મી. વૈશીંગ્ટને લખ્યું છે કે દાસત્વની પ્રથા દૂર થતાં શિક્ષા અને સ્વામિત્વના અધિકાર સિવાય બીજી બધી વાતમાં ગોરા લોકો તથા હબસી લેકે બન્ને સમાન હતા. ગોરા લેકે કોઈ પ્રકારને કારભાર કરી શકતા નહિ અને પરિશ્રમ કરવામાં પોતાની માનહાનિ સમજતા હતા. હબસી લોકોએ અનેક જાતના ન્હાનાં મોટાં કાર્યો શીખી લીધાં હતાં, અને તેઓને પરિશ્રમ કરવામાં કોઈ જાતની શરમ પણ નહોતી લાગતી. એજ કારણથી દાસત્વની પ્રથા દૂર થયા પછી ત્રીસ ચાલીસ વર્ષે પરિશ્રમ કરનાર અને કઠિનતાઓ સહનાર હબસી લોકો તથા આરામ કરનાર ગોરા લોકોની અવસ્થા સરખી બની ગઈ હબસી લોકોએ એટલા સમયમાં પોતાની ઉન્નતિ સાધી લીધી અને ગોરા લોકો પ્રાયે કરીને જ્યાં હતા ત્યારે ત્યાં રહી ગયા. પરિશ્રમ અને કઠિનતાઓને લઈને જ હબસીઓની દશા સુધરી ગઈ હતી.
For Private And Personal Use Only
