________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધર્મરત્નને યોગ્ય કર્યું હોઈ શકે?
જળને ધારણ કરવાથી સમુદ્રરૂપ છે. તે અનાદિ અનંત હોવાથી “અપાર” એટલે છેડા રહિત છે, તેમાં ભ્રમણ કરતા જતુઓને મનુજત્વ પણ મનુષ્યપણું પણ દુર્લભ છે–મળવું મુશ્કેલ છે. તે પછી આર્યદેશ, ઉત્તમ કુળ અને શરીરની આરેગ્યતા વિગેરે દુર્લભ હોય તેમાં શું કહેવું ? આ દુર્લભતા વિષે ભગવાન્ શ્રી વર્ધમાનસ્વામીએ અષ્ટાપદથી આવેલા મુનિ શ્રી ગૌતમને કહ્યું છે કે—–“ હે ગતમ! કર્મને વિપાક ગાઢ હોવાથી સર્વ પ્રાણીઓને ચિરકાળ સુધી પણ ભવમાં ભ્રમણ કરતાં મનુષ્યપણું પામવું ઘણું દુર્લભ છે. તેથી એક સમય માત્ર પણું પ્રમાદ કર ઉચિત નથી.” આવું ( દુર્લભ) મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થયા છતાં પણ જે દારિદ્રય અને તુછ ઉપદ્ર વિગેરે કો કોઈ પણ પ્રાણથી પ્રાર્થના કરાતા નથી એટલે ઈચ્છાતા નથી, તે કશે જેનાથી હરણ કરાય-નાશ કરાય તે અનર્થને દૂર કરનાર સદ્ધર્મરૂપી શ્રેષ્ઠ રત દુર્લભ-દુ:ખે મળે તેવું છે. સત્ એટલે સારો ધર્મ એટલે સમકિત દર્શનાદિરૂપ, તે જ વર એટલે પ્રધાન, રત સમાન છે, કારણ કે તે સમગ્ર કષ્ટને નાશ કરનાર છે. કહ્યું છે કે –મનુષ્યભવ, કર્મભૂમિ, આર્યદેશ, ઉચ્ચકુળ, દીર્ઘ આયુષ્યની પ્રાપ્તિ, ધર્મ શ્રવણ કરવાની શ્રદ્ધા, કથક (સદ્દગુરૂને વેગ) અને ધર્મનું શ્રવણ કરવું, આટલી સામગ્રી મળ્યા છતાં પણ બેધિ સમકિતની પ્રાપ્તિ દુર્લભ છે. - જે પ્રકારે પ્રસિદ્ધ એવું ચિંતામણિ રત્ર સુલભ-સુખે પામી શકાય તેવું તુચ્છ વિભાવવાળાને–અ૯પ ધનવાળાને સુલભ નથી, કારણ કે તે રત્નના મૂલ્ય જેટલો પોતાનો વૈભવ નથી, તે જીવ શબ્દના અર્થ માટે કહ્યું છે કે –“ દ્વાંદ્રિય, ત્રીદ્રિય અને ચતુરિંદ્રિયે પ્રાણ કહેવાય છે, વનસ્પતિઓ ભૂત કહેવાય છે, પચંદ્રિય જીવ કહેવાય છે, અને બીજા સત્ત્વ કહેલા છે.” વિકલેંદ્રિયોને તે ધર્મપ્રાપ્તિ છે જ નહીં અને પંચંદ્રિય છે તેની યેગ્યતાના હેતુરૂપ ગુણેની સામગ્રી રહિત હોય તે તેમને પણ ધમરૂપી રત્ન સુલભ નથી.
કેટલા ગુણવાળે ધર્મને સુલભ હેય તે કહે છે. એકવીશ ગુણેએ કરીને યુક્ત દેદીપ્યમાન એ જીવ ધર્મરત્રને અરિહંતના શાસનમાં કહે છે તે ગુણે ઉપાર્જન કરવા માટે, પહેલાં તે હતુથી, ઉદ્યમ કરવું જોઈએ. અહીં ભાવાર્થ એ જ છે જે–જેમ પ્રાસાદ બનાવવાના અથએ હાડકાં વિગેરે શલ્ય દૂર કરી પીઠ ( પાયે ) બાંધવા વિગેરેના કાર્યમાં આદર કરવો જોઈએ. કેમકે તેમ કર્યા વિના સુંદર-દ્રઢ પ્રાસાદ બની શકે નહીં તેમ ધર્મના અથીઓએ આ ગુણે સારી રીતે ઉપાર્જન કરવા જોઈએ. કારણકે વિશિષ્ટ પ્રકારના ધર્મની પ્રાપ્તિ તે ગુણોને જ આધિન છે.
૧ પુણ્યરૂપી વૈભવ સમજવો.
For Private And Personal Use Only
